Crack nicotine
Wat misschien wel het gevaarlijkste additief van allemaal is – door de verslaving te versterken met een dodelijk bolwerk – is nicotine zelf, zegt James Pankow van de Oregon Health and Science University in Portland. Nicotine komt van nature voor in tabak, maar sigarettenfabrikanten hebben ingespeeld op de aantrekkingskracht van nicotine door een vorm die bekend staat als “vrije base” nicotine in het eindproduct aan te moedigen.

Nicotine, legt Pankow uit, komt van nature voor in tabaksplanten als een zuur of een base. De zure vorm is stabieler, en daarom geconcentreerder. De basische vorm, bekend als “vrije-base” nicotine, is vluchtig, vooral wanneer het gerookt wordt. Als gevolg daarvan wordt het snel en efficiënt in de longen geabsorbeerd wanneer iemand rookt, waar het snel de hersenen bereikt. Zure nicotine daarentegen klampt zich vast aan de rookdeeltjes als ze zich in de longen nestelen, en wordt langzaam geabsorbeerd voordat het naar de hersenen wordt getransporteerd.

Het verschil, zegt Pankow, is analoog aan het verschil tussen poeder- en crackcocaïne, waarvan de laatste wordt gerookt in een vergelijkbare vrije-base vorm en wordt beschouwd als de meest verslavende vorm van de drug.

Tabaksfabrikanten hebben geleerd hoe ze de hoeveelheid nicotine in commerciële sigaretten kunnen maximaliseren door verschillende tabakssoorten zorgvuldig te mengen en door de bestaande zure nicotine direct om te zetten in de vrije-base vorm. Het resultaat, denken onderzoekers, is een verslavender, en dus dodelijker, sigaret.

“In de jaren negentig eisten de rechtbanken de vrijgave van documenten van tabaksfabrikanten, die nu beschikbaar zijn. Er staat veel in over het omzetten van meer nicotine in de freebase-vorm om meer nicotine in de rook te krijgen en zodat de nicotine in de rook meer beschikbaar wordt,” zegt Pankow.

Pankow en zijn team hebben onlangs de hoeveelheid vrije nicotine in de meest gangbare Amerikaanse sigaretten vergeleken (zie “Percentage vrije nicotine…” in de bibliografie). Zij ontdekten dat sommige – waaronder de beroemde Marlboro – 10 tot 20 maal hogere percentages nicotine met vrije base bevatten dan andere merken. Maar het merk met de meeste nicotine met vrije base? De “Natural American Spirit” sigaret, hier op de markt gebracht als “100% chemische additieven-vrije tabak”. American Spirit-sigaretten bevatten 36 procent nicotine zonder basis, vergeleken met 9,6 procent in een Marlboro, 2,7 procent in een Camel en 6,2 procent in een Winston.

Nicotine voor gezondheidsfreaks?
Zoals de meeste gewetensvolle consumenten inmiddels wel weten, betekent het etiket “geheel natuurlijk” niet altijd “geheel gezond”. Maar nu de antitabaksreclame de ether overspoelt en er gezondheidswaarschuwingen in overvloed zijn, zwelt de markt voor “alternatieve” sigaretten aanmerkelijk aan. Het tijdperk van de bezorgde roker is aangebroken, die de met additieven verrijkte sigaretten van de grote bedrijven links laat liggen ten gunste van de “schone” tabak.

Als reactie daarop is er een heel nieuw soort producten uit de teerpoel opgedoken. American Spirit is er daar een van. En wat de rest betreft, kies maar uit:

Bidi’s zijn de hippe handgerolde sigaretten uit India, populair bij tieners omdat ze in verschillende smaken worden gemaakt, zoals aardbei of root beer. Maar kopers opgelet: Uit een studie die afgelopen december werd gepubliceerd in het tijdschrift Nicotine and Tobacco Research bleek dat na het roken van bidi’s de nicotinegehaltes in het bloed van de studiedeelnemers hoger waren dan wanneer ze conventionele merken rookten.

“Welkom in de wereld van nicotinevrij roken!” is de plug voor Quest Cigarettes, een sigaret die verkrijgbaar is in drie nicotineniveaus, “low”, “extralow” en “nicotinevrij”, bedoeld voor rokers die willen minderen of helemaal geen sigaretten meer willen roken. In tegenstelling tot strategieën voor nicotinevervanging geven Quest-sigaretten rokers de kans hun verslaving af te bouwen en toch te blijven roken. Maar veel studies hebben aangetoond dat wanneer rokers overschakelen op sigaretten met minder nicotine, ze gewoon (en waarschijnlijk onbewust) diepere, langere trekjes nemen om de vertrouwde roes te krijgen.

Philip Morris is bezig met het testen van een high-tech sigaret genaamd de Accord. De set van 40 dollar bestaat uit een batterijlader, een aansteker die de sigaret in een trekje activeert, en een pakje speciale sigaretten. Wanneer een roker aan het doosje zuigt (dat voor een kazoo kan doorgaan), ontsteekt een microchip de sigaret. Het proces geeft de roker één trekje en er komt geen as of rook vrij. De Accord lijkt het risico van meeroken te verminderen, maar een eind vorig jaar gepubliceerd onderzoek meldde dat Accord-rokers grotere en langere trekjes namen dan bij conventionele sigaretten. De onderzoekers concludeerden dat het onwaarschijnlijk is dat de Accord het risico van de roker vermindert.

Minder teer, meer koolmonoxide. Is deze alternatieve sigaret een echt alternatief?

De Eclipse-sigaret van R.J. Reynolds verhit de tabak in plaats van deze te verbranden. Wanneer gebruikers de sigaretachtige koker aansteken, verdampen verhitte glycerine en tabak de nicotine. Het proces produceert minder teer, maar meer koolmonoxide (zie “Long-term effects of the Eclipse cigarette…” in de bibliografie).

Tabaksfabrikanten zijn er tot nu toe in geslaagd wetgeving tegen te houden die hen zou verplichten de hoeveelheid vrije nicotine of andere additieven in hun producten bekend te maken – of zelfs maar te testen. “Zij hebben altijd beweerd dat dit bedrijfsgeheimen zijn… maar we hebben het hier niet over het maken van software. In de tussentijd, zegt hij, moeten rokers op hun hoede zijn voor beweringen die alternatieve sigaretten in verband brengen met een betere gezondheid.

Wie is er in een roes over passief roken?