Moeilijkste Pianostukken

Het schrijven van een artikel over het moeilijkste pianostuk brengt zijn eigen moeilijkheden met zich mee. Welke muziekperioden moet men in aanmerking nemen en moet het artikel alleen technische uitdagingen of ook andere, subtielere muzikale moeilijkheden omvatten?

In het kader van dit artikel zal ik u werken voor piano voorstellen uit wat in grote lijnen als het klassieke repertoire kan worden beschouwd.

De moeilijkheid zal in dit geval een technische zijn, hoewel dat niet wil zeggen dat de stukken in een of andere reden geen substantie hebben. Ik heb deze werken niet in volgorde van moeilijkheid maar chronologisch gerangschikt.

Moeilijkste Pianostukken (Hardest Piano Pieces)

1. 1836: Schumann’s Toccata in C Major Op. 7

Get Sheet Music

Schumann geloofde dat dit het moeilijkste stuk was dat hij ooit had gehoord of gecomponeerd. Op het eerste gehoor en in vergelijking met sommige van de stukken die in dit artikel volgen, zou je kunnen denken dat dit een relatief eenvoudig stuk is om uit te voeren. Toccata’s waren als muziekvorm gebruikelijker in de Barok en verloren aan populariteit in de daaropvolgende muzikale perioden. Een van de kenmerken van de toccata is dat de noten snel vloeiend door een heel stuk lopen. Dat is precies wat we horen in dit zeven minuten durende werk van Schumann. Het is onverbiddelijk en stelt hoge eisen aan elke pianist, inclusief de extreem moeilijke stukken waarmee het werk opent. Het is echter een testament van Schumanns eigen virtuositeit en misschien een vroeg voorproefje van de complexiteit van zijn latere symfonische werken.

2. 1837: Chopins “Etude in G# mineur, Op.25No.6”

Bladmuziek kopen

Met een tempoaanduiding van Allegro en een metronoomaanduiding van minimaal gelijk aan 69 slagen per minuut, sta je als pianist al op de achterste voet. Deze Etude (of studie), maakte deel uit van een set van studies die Chopin componeerde tussen 1832 en 1837. Deze specifieke studie is de zesde van twaalf in de set. Het heeft ook de bijnaam “studie in tertsen” gekregen, omdat het stuk vol zit met snel bewegende halve kwadraten in de rechterhand, met het interval van een terts. Het spelen in tertsen is een vrij moeilijke techniek om te beheersen en Chopin was zich daar terdege van bewust. Hij wijdt dan ook de hele studie aan het aantonen hoe verbazingwekkend hij geweest moet zijn om dit stuk te kunnen uitvoeren.

Dit gezegd hebbende is het een heerlijk vrolijk stuk, ook al is de toonsoort mineur. Chopin gebruikt zo veel van de kenmerken van zijn compositorische en pianistische stijl dat deze korte compositie een miniatuur meesterwerk is en een uitdaging voor zelfs de beste pianisten van vandaag.

3. 1851: Franz Liszts “La Campanella” uit de Grandes Etudes de Paganini

Get Sheet Music

Dit relatief korte stuk werd door Liszt gecomponeerd om het spel van de virtuoze violist Paganini te vieren en in veel opzichten na te bootsen. Het betekent het kleine belletje en deze eigenschap komt in het hele stuk terug. Liszt had de grote Paganini vele jaren horen spelen voordat dit stuk de vorm kreeg die wij nu kennen. De oorspronkelijke compositie had als titel “Grande Fantasie de Bravoura sur la Clochette de Paganini.” De grootse titel leidde helaas niet tot een stuk dat veel populariteit verwierf en door sommigen vaak als onmuzikaal en zelfs onspeelbaar werd omschreven.

In 1838 bewerkte Liszt de muziek opnieuw, ditmaal met gebruikmaking van het thema uit het Rondo van Paganini’s 2e Vioolconcert. “Grande Etude d’execition transcendante d’apres le Caprice de Paganini,” was een niet minder bescheiden titel, maar resulteerde wel in een charmanter en toegankelijker stuk concertmuziek.

Ten slotte werd in 1851 de versie van het werk voltooid waarmee we vandaag de dag beter vertrouwd zijn. De textuur van de muziek is moeiteloos luchtig en licht, maar de technische eisen zijn aanzienlijk. De toonsoort van G# mineur zou veel pianisten afschrikken, maar in feite maakt de dominantie van zwarte noten veel van de passages iets gemakkelijker uit te voeren met de aangegeven snelheid. We mogen niet vergeten dat Liszt dit stuk zelf zou hebben uitgevoerd op een van zijn vele tournees, waarmee hij ons eraan herinnert wat een voortreffelijk pianist hij was.

4. 1856/7: Charles-Valentin Alkan: Concerto for Solo Piano Op. 39

Get Sheet Music

Alkan componeerde bijna uitsluitend voor de piano en heeft nogal ten onrechte de reputatie gekregen een componist te zijn wiens output meestal onspeelbaar is. Alkan werd in 1813 in Parijs geboren en gaf al op jonge leeftijd blijk van formidabele muzikale gaven. Zijn eerste stappen op het concertpodium waren als violist en niet als pianist op de prille leeftijd van zeven jaar. Pas toen Alkan twaalf was, konden de Parijzenaars deze buitengewone musicus horen optreden.

Het concerto maakt deel uit van een veel groter werk, de enorme reeks studies getiteld “Douze Etudes dans les tons mineurs”. Het concerto vormt het achtste, negende en tiende deel van deze studies en wordt in feite het eerste, tweede en derde deel van het concerto.

Het Pianoconcert is ongebruikelijk, want bij een concerto zou men verwachten dat de pianosolist door een orkest wordt begeleid, terwijl in dit stuk de solist helemaal alleen is. Dit levert een aantal interessante compositorische uitdagingen op, met name de behoefte aan timbrale variatie en het samenspel tussen solist en orkest. Alkan’s Concerto stelt niet teleur. Het is bezaaid met buitengewoon vertoon van technische virtuositeit, gecontrasteerd met ernstige en diep lyrische melodische passages waar zijn vriend Chopin trots op zou zijn. Het is een ontroerend en verbluffend stuk voor het instrument. Als je er naar luistert, is het de moeite waard om te bedenken waarom Liszt bang zou zijn geweest om voor Alkan te spelen.

5. 1869: Milij Balakirev: “Islamey” – Oosterse Fantasie

Get Bladmuziek

Met iets meer dan acht minuten is dit stuk een van de langere voorbeelden van echt moeilijke pianomuziek. Islamey is een werk geïnspireerd door de Russische triomfen in de strijd in de oude Turkse koninkrijken. Islamitische invloeden weven zich door het stuk in de vorm van drie thema’s die uitgroeien tot een vertoon van zinderende virtuositeit en schoonheid. Het werk is nu populair geworden als toegiftstuk bij veel aankomende en gevestigde musici.

Voordat ik het artikel afsluit, wil ik nog een paar andere stukken noemen die, als dit u heeft geïnspireerd om verder te kijken, uw aandacht waard zouden zijn. Hoewel de bovenstaande stukken een deel van zeer moeilijke werken vertegenwoordigen is het geenszins sluitend.

Hier volgt een selectie van verdere stukken om te onderzoeken.

6. Beethoven: Pianosonate No.32; Op.111 in C Mineur

Bladmuziek aanschaffen

7. Liszt: “Transcendentale Etudes”

Bladmuziek aanschaffen

8. Paul de Schlozer: Etude in Ab; Op.1, No.2 – dit werk is omgeven door controverse en zou in feite het werk kunnen zijn van de bekendere componist Moritz Moskowski.

9. Ravel: “Gaspard de la Nuit” (1908)