De site van Abu Simbel is een van de meest herkenbare oude sites in Egypte. 3000 jaar lang lag het op de westelijke oever van de rivier de Nijl, tussen de eerste en tweede cataract van de Nijl. Het tempelcomplex werd echter in de jaren zestig ontmanteld en op een hogere heuvel herbouwd om plaats te maken voor de Aswan High Dam.

Abu Simbel werd in 1244 v. Chr. gebouwd en bestaat uit twee tempels die in een bergwand zijn uitgehouwen. De grootste van de twee tempels bevat vier kolossale beelden van een zittende farao Ramesses II (1303-1213 v. Chr.) bij de ingang, elk ongeveer 21 meter hoog. De ingang van de tempel is zo gebouwd dat op twee dagen in het jaar, 22 oktober en 22 februari, het zonlicht in het binnenste heiligdom schijnt en drie op een bank zittende beelden verlicht, waaronder een van de farao. Historici denken dat deze data zijn kroning en geboorte markeren. Duizenden toeristen trekken naar de tempels om het fenomeen te aanschouwen en deel te nemen aan de vieringen.

Abu Simbel heeft bovendien een tweede, kleinere tempel, die wellicht voor koningin Nefertari is gebouwd. De voorkant bestaat uit twee beelden van de koningin en vier van de farao, elk ongeveer 10 meter hoog. Elk beeld staat tussen steunberen met ingekerfde hiërogliefen.

Hoewel de site werd gebouwd door een Egyptische heerser en zich in het huidige Egypte bevindt, werd de plaats waar hij stond in de oudheid beschouwd als deel van Nubië, een gebied dat soms onafhankelijk was van het oude Egypte.

“Het wassende en afnemende van de kracht van Egypte kan worden getraceerd via zijn betrekkingen met Nubië. Toen sterke koningen over een verenigd land heersten, strekte de Egyptische invloed zich uit tot in Nubië; toen Egypte zwak was, hield de zuidgrens op bij Aswan,” schrijft de Egyptoloog Zahi Hawass in zijn boek “The Mysteries of Abu Simbel” (American University in Cairo Press, 2000).

Verhuizing van de tempel

Abu Simbel overleefde de oudheid, om vervolgens te worden bedreigd door de moderne vooruitgang. Omdat de plaats spoedig zou overstromen door de stijgende Nijl, werd besloten dat de tempels moesten worden verplaatst. “Na het besluit om een nieuwe Hoge Dam bij Aswan te bouwen in het begin van de jaren 1960, werden de tempels ontmanteld en in 1968 verplaatst naar een woestijnplateau 64 meter boven en 180 meter ten westen van hun oorspronkelijke locatie,” schrijft Robert Morkot in een artikel in de “Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt” (2001, Oxford University Press). Het gebied waar ze oorspronkelijk stonden is nu overstroomd.

Hawass merkt op dat het verplaatsen van de tempels een enorme klus was, waarbij ze in stukken van 3 tot 20 ton werden gezaagd en weer precies in elkaar werden gezet zoals ze waren. Het duurde bijna vijf jaar, er waren ongeveer 3.000 arbeiders bij betrokken en het kostte (in de jaren zestig) ongeveer 42 miljoen dollar. Hij merkt in zijn boek op dat het een groot succes was, een verslaggever die bij de voltooiing aanwezig was schreef dat “alles er net zo uitziet als voorheen; het is genoeg om te betwijfelen of de tempels überhaupt verplaatst zijn.”

Ramesses II

Ramesses II, soms “de grote” genoemd, was een krijgerkoning die probeerde het Egyptische grondgebied uit te breiden tot ver in de Levant. Hij vocht tegen een ander rijk, de Hettieten, in de Slag bij Qadesh (ook wel gespeld als Kadesh) in Syrië en startte ook veldtochten naar Nubië.

Hij schepte op over zijn prestaties en versierde Abu Simbel met scènes uit de Slag bij Qadesh. Een afbeelding, uitgehouwen in de grote tempel van Abu Simbel, toont de koning die pijlen afvuurt vanuit zijn strijdwagen en zo de slag voor de Egyptenaren zou winnen. Het was een stormachtige vertoning voor een veldslag die volgens hedendaagse historici in een gelijkspel eindigde. Later zou Ramesses II een vredesverdrag sluiten met de Hettieten en dit bekrachtigen door te trouwen met een Hettietische prinses, een gebeurtenis die is vastgelegd in een stèle in Abu Simbel.

“Ramesses II is de beroemdste van de farao’s, en er bestaat geen twijfel over dat hij dit zo bedoeld heeft,” schrijft de Egyptoloog John Ray van de Universiteit van Cambridge in een artikel voor de BBC in 2011. “Ramesses II, of tenminste de versie van hem die hij in zijn inscripties opvoert, is het hiëroglyfische equivalent van gebakken lucht.”

Maar Ramesses II mag dan vol “gebakken lucht” hebben gezeten, hij bouwde wel een aantal prachtige monumenten en lanceerde een groot bouwprogramma. “Ramesses II consolideerde zijn goddelijke staat door de bouw van talrijke tempels waarin hij werd aanbeden naar het beeld van de verschillende goden,” schrijft Hawass in zijn boek. En twee van de mooiste tempels die hij bouwde, stonden in Abu Simbel.

De Grote Tempel

Egyptoloog Marco Zecchi schrijft in zijn boek “Abu Simbel, Aswan and the Nubian Temples” (White Star Publishers, 2004) dat de grootste van de twee Abu Simbel tempels, de Grote Tempel, in de oudheid bekend stond als “de tempel van Ramesses-Meryamun”, wat betekent “Ramesses, geliefd door Amun” (Amun was een belangrijke godheid in de tijd van Ramesses II).

Zecchi merkt op dat de vier zittende beelden van de farao, bij de ingang, de heerser tonen met een korte kilt, nemes hoofdtooi, dubbele kroon met cobra en valse baard. “Naast de benen van de vier kolossen staan verschillende kleinere staande beelden die de familieleden van de farao voorstellen,” schrijft hij, deze omvatten zijn vrouw Nefertari, de farao’s moeder Mut-Tuy, en zijn zonen en dochters. Zecchi merkt op dat bovenaan de tempelgevel “een rij van 22 gehurkte bavianenbeelden” staat. Men geloofde dat de schreeuw van de baviaan de opkomende zon verwelkomde.”

Het interieur van de tempel strekt zich uit tot ongeveer 64 meter in de berg. De eerste kamer is een atrium dat bestaat uit acht pilaren, vier aan elke kant, die volgens Zecchi Ramesses II afbeelden in de gedaante van de god Osiris. In het atrium zijn afbeeldingen en hiërogliefen te zien die de vermeende overwinning van Ramesses II in de Slag bij Qadesh beschrijven.

Dieper in de tempel is er een tweede atrium met vier versierde pilaren die volgens Zecchi de koning tonen “die verschillende godheden omhelst als een teken van zijn spirituele eenheid en voorliefde” en helemaal achterin is een bank waar een beeld van Ramesses II zit met drie andere goden, Ra-Harakhty, Amun en Ptah. Onderzoekers hebben opgemerkt dat op twee dagen in het jaar (22 oktober en 22 februari) al deze beelden, behalve Ptah (die met de onderwereld wordt geassocieerd), in het zonlicht baden.

De kleine tempel

Zoals eerder vermeld, heeft de kleinere tempel in Abu Simbel, buiten de ingang, vier beelden van de farao en twee van zijn bruid, Nefertari. Elk beeld is ongeveer 10 meter hoog, met een steunbeer tussen elk van hen in. Zecchi merkt op dat de voorgevel ook kleinere beelden van de kinderen bevat, “vreemd genoeg zijn de beelden van de prinsessen hoger dan die van de prinsen,” een teken, misschien, dat deze tempel een eerbetoon is aan Nefertari en de vrouwen van Ramesses II’s huishouden.

Het interieur van de tempel is eenvoudiger dan dat van de grote tempel. Hij bevat zes pilaren met afbeeldingen van de godin Hathor. Zecchi merkt op dat op de “achterwand van de kamer” reliëfs te zien zijn waarop “Nefertari op het punt staat gekroond te worden door de godinnen Hathor en Isis,” de koningin met een hoofdbedekking die “de zonneschijf met veren tussen koeienhoorns” toont, dezelfde hoofdbedekking die de godinnen ook dragen.

Herontdekking

Op een gegeven moment werden de tempels verlaten en in de periode daarna bedekt met zand, waarbij de grote kolossen geleidelijk in de woestijn verdwenen. Hawass merkt op dat Johann Ludwig Burckhardt het bestaan van de site opmerkte in 1813. Toen, in 1817, legde een circus sterke man genaamd Giovanni Belzoni de begraven ingang van de grote tempel bloot.

Deze ingang, die precies was uitgelijnd met de zon, zodat drie van de beelden binnen twee dagen van het jaar verlicht werden, zag nu weer licht.