Acute pyelonefritis

Wat is acute pyelonefritis?

Acute pyelonefritis is een bacteriële infectie van de nieren. Hoewel de meeste episoden verdwijnen zonder blijvende nierschade te veroorzaken, kan het ernstig zijn en meestal behoorlijk pijnlijk, hoewel maar weinig patiënten in het ziekenhuis hoeven te worden opgenomen.

Deze aandoening komt het meest voor bij jongvolwassen vrouwen, maar kan iedereen van elke leeftijd treffen. Mannen lopen een relatief laag risico op acute pyelonefritis, tenzij ze ouder zijn dan 65 jaar.

Oorzaken en risicofactoren

De meeste gevallen van acute pyelonefritis ontstaan wanneer bacteriën, die aanwezig zijn in het maagdarmkanaal, in contact komen met de urinebuis, in de blaas terechtkomen en zich van de blaas naar boven verplaatsen naar de nieren. In zeldzame gevallen kan de aandoening hematogeen ontstaan, wat betekent dat de bacteriën die de aandoening veroorzaken in het bloed ontstaan en zich verplaatsen.

Een aantal van de bacteriën die het vaakst bij dergelijke infecties betrokken zijn, zijn:

Escherichia coli, meer algemeen aangeduid als e. coli
Pseudomonas aeruginosa
Staphylococcus saprophyticus
Streptococcen van groep B
Enterococcen
Andere enterobacteriaceae
Klebsiella spp.
Corynbacterium urealyticum
Mycobacteriën

In zeldzame gevallen kunnen ook gisten en schimmels een rol spelen. E. coli is echter verreweg de meest voorkomende bacterie die acute pyelonefritis veroorzaakt. Vesicoureterale reflux (VUR), het terugstromen van urine van de blaas naar de nieren, kan ook leiden tot acute pyelonefritis, omdat de terugstromende urine mogelijk bacteriën bij zich draagt.

Hoewel pyelonefritis bij elke groep mensen kan voorkomen, lopen jonge vrouwen het meeste risico, vooral tussen de 15 en 29 jaar. Dit kan te maken hebben met de rol van frequente geslachtsgemeenschap bij het introduceren van bacteriën in de uitwendige opening van de urinebuis en van daaruit naar de blaas. Het gebruik van zaaddodende voorbehoedsmiddelen kan het risico op pyelonefritis, blaasontsteking en andere urineweginfecties verhogen, omdat zij de natuurlijke beschermende barrière van bacteriën die zich in het vaginale gebied zouden moeten bevinden, vernietigen en in plaats daarvan darmbacteriën toelaten om het gebied te koloniseren. Nieuwe seksuele partners kunnen ook het risico op een urineweginfectie (UTI) verhogen, omdat vaker geslachtsgemeenschap het risico op de introductie van nieuwe bacteriën verhoogt. Er zijn medische aanwijzingen dat vrouwen met diabetes een iets hoger risico lopen op UTI’s en bijgevolg op acute pyelonefritis.

Ook urineweginfecties (UTI’s) verhogen iemands gevoeligheid voor acute pyelonefritis. Veel van de bacteriën die in verband worden gebracht met pyelonefritis zijn dezelfde als die welke blaasontsteking kunnen veroorzaken. Bovendien kunnen vrouwen van wie de moeder een voorgeschiedenis van UTI’s heeft, kwetsbaarder zijn voor acute pyelonefritis.

Andere factoren die iemands risico op het ontwikkelen van acute pyelonefritis verhogen, zijn:

Diabetes mellitus
Stress urine-incontinentie
Een structureel of functioneel abnormale genito-urinaire tractus, zoals het gevolg kan zijn van geïnfecteerde cysten, onderontwikkelde nieren, ruggenmergletsels, of VUR.
Catheterisatie
Stents of drainage procedures in of rond de nieren
Zwangerschap
Biliaire cirrose, een chronische aandoening waarbij de galwegen in de lever beschadigd zijn
Prostaatvergroting
Immunocompromised states, zoals kan optreden tijdens chemotherapie.

Als u bang bent dat u of iemand anders acute pyelonefritis heeft, kunt u met de Ada-app altijd een gratis symptoombeoordeling doen.

Symptomen

De meest opvallende kenmerken van acute pyelonefritis zijn pijn in de rug, flank of buik, koorts van 38 C / 100,4 F of hoger, koude rillingen, misselijkheid en braken. Als pijn in de flank, buik of rug niet aanwezig is, moeten artsen andere diagnoses overwegen. Andere symptomen van pyelonefritis zijn onder meer:

Uitwerpselen die een ongewone of onaangename geur hebben
Hematurie (bloed in de urine)
Urinaire frequentie
Urinaire urgentie
Dysurie (pijnlijk of moeilijk urineren)
Oligurie (gebrek aan urine)
Hypotensie (lage bloeddruk).

Bij baby’s en peuters kan hoge koorts het enige symptoom zijn. Bij mannen en vrouwen ouder dan 65 jaar kunnen de bovengenoemde symptomen ontbreken en kunnen bijkomende symptomen zijn:

verwardheid
verstrooide spraak
hallucinaties.

De Ada-app kan u helpen uw symptomen te controleren. Download de gratis app of lees meer over hoe het werkt.

Gecompliceerde pyelonefritis

Sommige aandoeningen verhogen het risico dat acute pyelonefritis gecompliceerd wordt. In deze gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn. Deze aandoeningen zijn onder andere:

Anatomische afwijkingen van het urogenitale stelsel
Multiresistente bacteriën die aan de infectie ten grondslag liggen
Een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van chemotherapie of HIV/AIDS
Belemmeringen in de urinebuis, blaas of urineleiders
Gebruik van ongeschikte antibiotica als eerste kuur
Onderliggende aandoeningen zoals diabetes mellitus, bestaande nierdisfunctie, lever- of hartaandoeningen of urologische aandoeningen

Diagnosticeren van acute pyelonefritis

fgezien van het opmerken van de bovengenoemde symptomen, zullen artsen die een patiënt met vermoedelijke acute pyelonefritis onderzoeken, een urinemonster van hen verkrijgen, en een basistest uitvoeren op abnormale kleur en geur. Daarnaast kunnen zij tests uitvoeren zoals:

Dipstick-analyse, die positief kan zijn voor bloed, nitriet of leukocyte-esterase. Dit laatste is een enzym dat door witte bloedcellen wordt geproduceerd.
Urineonderzoek (analyse van de urine) om te controleren op afzettingen van witte bloedcellen en microscopische pyurie, d.w.z. pus in de urine.
Een bacteriële cultuur van de urine om te bepalen welke bacteriesoort de pyelonefritis heeft veroorzaakt. Dit kan met name nuttig zijn als de eerste lijn van antibiotische behandelingen de infectie niet oplost, wat suggereert dat de bacterie resistent is tegen geneesmiddelen of dat een andere ziekteverwekker verantwoordelijk is.
Bloedonderzoek, zoals een volledig bloedbeeld, moet worden uitgevoerd in meer gecompliceerde gevallen, samen met analyse van ontstekingsmarkers. Markers die kunnen wijzen op een afnemende nierfunctie, en meting van elektrolyten kunnen ook nodig zijn.
Beeldvormend onderzoek, zoals een MRI, CT-scan of echografie.

De artsen zullen ook een anamnese van de patiënt afnemen om na te gaan of er onderliggende aandoeningen zijn, zoals een urogenitale afwijking of diabetes mellitus, en informatie verzamelen over de levensstijl, bijvoorbeeld of de patiënt al dan niet seksueel actief is, stressincontinentie ervaart, enzovoort, om te achterhalen waardoor de infectie kan zijn ontstaan.

Behandeling

De meeste mensen met acute pyelonefritis worden succesvol behandeld met antibiotica en hoeven niet in het ziekenhuis te worden opgenomen. Bij zeer ernstige en/of gecompliceerde infecties kan opname in het ziekenhuis echter het veiligst zijn om de infectie consequent te bewaken en de verspreiding ervan zo doeltreffend mogelijk tegen te gaan. Een ziekenhuisopname kan worden vermeden als vroeg in het verloop van de infectie behandeling wordt gezocht.

Uitwendige behandeling

Bedrust, pijnstillers en hydratatie zijn de hoekstenen van de thuisbehandeling voor acute pyelonefritis. Goed gehydrateerd blijven helpt de nieren te genezen en de ziekteverwekkers weg te spoelen. Overhydratatie werkt echter averechts en moet worden vermeden. Pijnstillers zoals paracetamol (acetaminophen) en ibuprofen kunnen oraal worden ingenomen om de pijn te beheersen.

De meest gebruikelijke vorm van behandeling van acute pyelonefritis is antibiotica. In sommige gevallen is er sprake van resistente bacteriestammen of is de verkeerde dosering of het verkeerde geneesmiddel voorgeschreven. In dergelijke gevallen werken antibiotica niet en neemt het risico op complicaties toe. Over het algemeen werken antibiotica echter wel.

Een aantal van de meest voorgeschreven orale antibiotica zijn:

Fluoroquinolonen (bijv. ciprofloxacine of levofloxacine), in gebieden waar de resistentie tegen geneesmiddelen laag is
Ceftriaxon
Gentamicine

Oraale beta-lactam antibiotica, trimethoprim en sulfamethoxazol helpen over het algemeen niet. Er bestaat een aanzienlijke resistentie tegen fluorochinolonen bij E. coli-bacteriën, zodat behandeling met dergelijke antibiotica mogelijk niet doeltreffend is.

Opname in een ziekenhuis

In geval van ernstige of gecompliceerde infectie wordt opname in een ziekenhuis geadviseerd. Net als bij thuisbehandeling bestaat een klinische behandeling uit antibiotica, pijnstillers en bewaking gedurende ongeveer vijf dagen en mogelijk langer, afhankelijk van de plaatselijke praktijk. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn om onderliggende aandoeningen aan te pakken die complicaties veroorzaken, zoals een vergrote prostaat of nierstenen. In ernstige gevallen kan ook een operatie nodig zijn om pus uit de nieren af te voeren. Antibiotica kunnen intraveneus in een ader in de arm, via een infuus, worden toegediend:

Cephalosporinen zoals Ceftriaxon
Aminoglycosiden zoals Gentamicine of Tobramycine
Carbapenems zoals Meropenem
Breedspectrum β-lactam antibiotica zoals piperacilline, in combinatie met tazobactam

Er zijn bepaalde omstandigheden waarin een patiënt in het ziekenhuis moet worden opgenomen. Sepsis en septische shock zijn ernstige complicaties van acute pyelonefritis, en als er tekenen van sepsis aanwezig zijn, moet de patiënt onmiddellijk in het ziekenhuis worden opgenomen. Andere omstandigheden die erop wijzen dat ziekenhuisopname verstandig zou zijn, zijn onder meer:

Metabole problemen, zoals acidose
Koorts van meer dan 39℃/102℉
Tekenen van, of risico op, sepsis (zie hieronder)
Dehydratie en/of onvermogen om vloeistoffen of medicijnen via de mond in te nemen
Zeer hevige flank- of buikpijn, braken en verzwakking
Oligurie of anurie: zeer weinig of geen urine die wordt geproduceerd
Sociale problemen, zoals dakloosheid of een onveilige thuisomgeving
Waarschijnlijkheid dat de patiënt niet meewerkt aan behandeling thuis
Onvoldoende toegang tot nazorg, bijvoorbeeld arme patiënten of patiënten die op het platteland wonen, alleen wonen of geen vervoer hebben

Tekenen van sepsis zijn onder andere:

Hoge koorts boven de 38℃/100.4℉ OF lage lichaamstemperatuur (lager dan 36℃/96.8℉).
Tachypnoe (snelle ademhaling)
Tachycardie (snelle hartslag)
Hypotensie (lage bloeddruk)
Edema
Vochtige huid
Duizeligheid
Confusie, slaperigheid, lethargie en/of prikkelbaarheid

In sommige gevallen kan een getroffen persoon koorts krijgen en zijn lichaamstemperatuur daalt dan tot onder de 36℃/96.8℉ of vice versa. Er moet medische hulp worden ingeroepen.

Bij kinderen zijn de tekenen van sepsis onder meer een moeizame ademhaling, lusteloosheid, verlies van eetlust, sloomheid, speelsheid, groen of zwart braaksel en prikkelbaarheid.

Sepsis en septische shock kunnen dodelijk zijn, vooral bij kinderen. Zoek bij deze verschijnselen onmiddellijk medische spoedhulp.

Lees meer over Sepsis”

FAQs

Vraag: Kan ik acute pyelonefritis voorkomen?
A: Acute pyelonefritis kan niet geheel worden voorkomen, maar het risico kan wel worden geminimaliseerd. Door voldoende gehydrateerd te blijven, worden potentieel schadelijke micro-organismen en urine uit de blaas en urinebuis gespoeld, waardoor het risico op infectie afneemt.

Het vermijden van zaaddodende middelen en vaginale douches, alsmede het uitplassen na de seks (voor zowel mannen als vrouwen) verwijdert ook potentieel gevaarlijke bacteriën uit het gebied van de urinebuis en de urineopening. Urineren wanneer de aandrang zich voordoet, in plaats van te wachten met urineren, en het volledig legen van de blaas verlagen het risico op nierinfecties.

In gevallen waarin een infectie optreedt, kan de periode van herstel worden verkort door onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Q: Frequente geslachtsgemeenschap wordt genoemd als een oorzaak van UTI’s en een risicofactor voor acute pyelonefritis, maar wat is “frequente geslachtsgemeenschap?” en waarom is het zo belangrijk?
A: Wat frequente geslachtsgemeenschap is, varieert afhankelijk van verschillende factoren, zoals burgerlijke staat en leeftijd. Zo hebben getrouwde/getrouwde jonge vrouwen vaker seks dan alleenstaande jonge vrouwen.

Sommige studies hebben uitgewezen dat drie of meer keer per week seks, of tien keer in de laatste maand, het risico op het krijgen van een UTI verhoogt. Het lijkt inderdaad zo te zijn dat frequente seks de belangrijkste risicofactor is voor het krijgen van een UTI. Ongeveer 80% van de vrouwen met een UTI heeft de laatste dag seks gehad.

De oorzaak van dit hoge risico lijkt te zijn dat tijdens de seks nieuwe bacteriën, meestal uit het darmkanaal en het anale gebied, in het vaginale en urethrale gebied worden gebracht. Nieuwe partners dragen nieuwe combinaties van bacteriën met zich mee en hebben onder meer een verschillend effect op de pH-waarde van de huid. Maar ook roken en eerder een UTI hebben gehad, verhogen het risico. Anatomische verschillen tussen vrouwen, zoals de grootte van het bekken en de vaginale pH-waarde, kunnen ook van invloed zijn op het risico.

Vraag: Verhoogt een blaasontsteking of urineweginfectie mijn risico op acute pyelonefritis?
A: Blaasontsteking is een veel voorkomende urineweginfectie, specifiek een ontstekingsinfectie van de blaas. Veel van de bacteriën die acute pyelonefritis veroorzaken, kunnen ook blaasontsteking veroorzaken. Veel van de symptomen lijken op die van acute pyelonefritis.

Zowel mannen als vrouwen kunnen blaasontsteking krijgen. Terugkerende, ernstige en/of onbehandelde blaasontsteking kan het risico op acute pyelonefritis vergroten.

Vraag: Ik ben man; hoe groot is mijn risico op acute pyelonefritis?
A: Mannen lopen over het algemeen minder risico dan vrouwen; oudere mannen en mannelijke zuigelingen hebben echter hetzelfde risiconiveau als oudere vrouwen en vrouwelijke zuigelingen. Mannelijke zuigelingen met urogenitale afwijkingen lopen een hoger risico dan vrouwelijke zuigelingen. Omdat de urinekanaalopening en de anus bij mannen verder van elkaar verwijderd zijn dan bij vrouwen, is er echter minder kans dat bacteriën van de ene naar de andere worden overgebracht. Het risico is alleen kleiner, niet afwezig.

Mannen wordt geadviseerd condooms te gebruiken om het risico te verkleinen dat zij in contact komen met darmbacteriën die in de urinebuis kunnen komen, ongeacht of hun partner man of vrouw is. Het kan raadzaam zijn om seksuele activiteit te vermijden terwijl een van beide partners een UTI of nierinfectie heeft.

BMJ Best Practice. “Acute pyelonefritis”. November 2017. Geraadpleegd 12 maart 2018.
American Family Physician. “Diagnosis and Treatment of Acute Pyelonephritis in Women”. 1 september 2011. Geraadpleegd 12 maart 2018.
Patient.info. “Pyelonefritis”. 1 april 2016. Geraadpleegd 12 maart 2018.
Journal of General Internal Medicine. “Sexual Intercourse and Risk of Symptomatic Urinary Tract Infection in Post-Menopausal Women”. Mei 2008. Geraadpleegd op 19 maart 2018.
National Institute for Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. “Nierinfectie (Pyelonefritis)”. Geraadpleegd op 12 maart 2018.
National Institute for Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. “Behandeling voor nierinfectie (pyelonefritis)”. April 2017. Geraadpleegd op 14 maart 2018.
Johns Hopkins Medicine. “Pyelonefritis, acuut, ongecompliceerd”. 3 augustus 2016. Geraadpleegd 14 maart 2018.
Prescrire International. “Antibioticatherapie voor acute ongecompliceerde pyelonefritis bij vrouwen. Rekening houden met resistentie.”. 23 december 2014. Geraadpleegd 14 maart 2018.
Centre for Disease Dynamics, Economics and Policy. (https://cddep.org/blog/posts/exploring_resistancemap_rise_fluoroquinolone_resistance_part_1/0. 22 februari 2011. Geraadpleegd op 13 maart 2018.
Sepsisalliantie. “Symptomen”. Geraadpleegd 13 maart 2018.
NHS Choices. “Sepsis”. 24 februari 2016. Geraadpleegd 14 maart 2018.
Sultan Qaboos University Medical Journal. “Recurrent Urinary Tract Infections Management in Women”. Augustus 2013. Geraadpleegd op 14 maart 2018.
International Society for Sexual Medicine. “Wat is de ‘normale’ frequentie van seks?”. Geraadpleegd op 19 maart 2018.
American Family Physician. “Recurrent Urinary Tract Infections in Women: Diagnosis and Management.”. 15 september 2010. Geraadpleegd op 19 maart 2018.
Everyday Health. “Het verband tussen UTI’s en seks.”. 29 oktober 2010. Geraadpleegd op 19 maart 2018.
BUPA “Blaasontsteking”. Geraadpleegd 12 maart 2018.