Wat hebben aardappelen, paprika’s en aubergines met elkaar gemeen? Als je “lekker” zegt, zit je er niet ver naast, maar er is nog een belangrijke overeenkomst: deze drie planten (net als tomaten en alle soorten paprika’s) behoren tot de nachtschadefamilie. Hoewel de overgrote meerderheid van de mensen geen problemen heeft met nachtschades, kunnen ze ernstige problemen veroorzaken voor iedereen die worstelt met een auto-immuunziekte, evenals voor sommige mensen die er gewoon een spijsverteringsgevoeligheid voor hebben.

Wat zijn nachtschades?

Leden van de familie Solanaceae, veel voorkomende nachtschades zijn witte (maar geen zoete) aardappelen, aubergine, tomaten, en paprika’s, zowel de oogstrelende pepers als de zoetere paprika’s. De lijst van eetbare nachtschaden omvat ook alle specerijen gemaakt van paprika, zoals paprika, rode peper vlokken, en cayennepeper (hoewel zwarte peper een andere plant is).

De lijst van eetbare nachtschaden is vrij kort, maar de lijst van giftige soorten is vrij uitgebreid. De meeste nachtschades zijn giftig voor mensen, met als bekendste belladonna, of “dodelijke nachtschade,” traditioneel gewaardeerd om zijn gebruik als gif (in het toneelstuk Macbeth, bijvoorbeeld, komt belladonna vergiftiging voor als een plot punt).

De associatie met zulke giftige familieleden maakt sommige mensen erg bezorgd over alle nachtschades – ze zijn bang dat als dodelijke nachtschade zo’n angstaanjagend gif is, dan moet zelfs de schijnbaar onschadelijke tomaat wel iets goeds in zich hebben. Boeren en tuinders in sommige traditionele culturen leken het daarmee eens te zijn: ze twijfelden aan de voedselwaarde van deze planten, en kweekten ze meestal als ornament in de overtuiging dat ze ongezond waren om te eten.

Guilt by association en de verzamelde wijsheid van traditionele tuiniers zorgen voor een plausibele theorie, maar gelukkig is er gewoon geen bewijs dat nachtschades op enigerlei wijze gevaarlijk zijn voor de meeste gezonde mensen. Aan de andere kant kunnen ze een slecht idee zijn voor mensen wiens darmen en immuunsysteem al gecompromitteerd zijn, vooral iedereen met een auto-immuunziekte.

Nachtschades en auto-immuniteit: Vitamine D

Het beste bewijs voor de gezondheidsrisico’s van nachtschades houdt verband met artritis en gewrichtspijn, met name de auto-immuunziekte reumatoïde artritis. Maar zelfs het “beste bewijs” is niet zo geweldig: het is meestal gebaseerd op persoonlijke verslagen en de ervaring van voedingsdeskundigen en specialisten op het gebied van integratieve gezondheid. Een arts hield verschillende enquêtes, en vond dat het elimineren van nachtschades zeer nuttig was, maar dat soort onderzoek heeft veel beperkingen: er was geen controlegroep, en mensen gewoon vragen “wat heb je gegeten?” is een onbetrouwbare manier om bewijs te verzamelen.

Zelfs met het relatieve gebrek aan solide bewijs bij mensen in gedachten, blijft het echter een interessante theorie, vooral als je kijkt naar de voorgestelde oorzaken voor dit effect: waarom worden nachtschades zo vaak beschuldigd van pijn, ontstekingen en auto-immuniteitskwesties?

Eén theorie heeft te maken met Vitamine D. Er is veel bewijs van dieren dat aangeeft dat nachtschade groenten allerlei gewrichts- en botproblemen veroorzaken, vooral vanwege de manier waarop het lichaam van de dieren de vorm van Vitamine D in de nachtschades verwerkt. Vitamine D is cruciaal voor een goede botvorming, maar de extreem krachtige vorm van vitamine D3 in nachtschadegroenten verhindert een goede calciumstofwisseling, waardoor het lichaam calcium afzet in het zachte weefsel (waar je het niet wilt hebben) in plaats van in de botten (waar je het wel wilt hebben).

Bij dieren veroorzaakt dit zeer pijnlijke artritis en gewrichtsontsteking. Maar aan de andere kant metaboliseren mensen Vitamine D niet op dezelfde manier als koeien en paarden. Dierstudies zijn gewoon niet altijd relevant voor mensen: avocado’s zijn bijvoorbeeld giftig voor honden, maar perfect gezond voor mensen. Het dierlijk bewijs is dus interessant, maar bewijst niet noodzakelijk dat mensen op dezelfde manier zullen lijden.

Nachtschaden en auto-immuniteit: Alkaloïden en lectines

Andere onderzoeken geven niet de schuld aan Vitamine D, maar schrijven de auto-immuungevaren van nachtschades toe aan diverse andere factoren, meestal een groep chemische verbindingen die alkaloïden worden genoemd. Alkaloïden zijn onder andere solanine (in aardappelen, vooral groene aardappelen), nicotine (in zeer kleine hoeveelheden: nachtschade planten zijn niet verslavend zoals sigaretten!), en capsaïcine (de chemische stof die pepers hun hitte geeft).

Terwijl de plant leeft, werken deze verbindingen als zijn zelfgekweekte “insectenspray”, die de plant verdedigt tegen ongedierte en schimmels die hem anders zouden doden. Met andere woorden, ze zijn ontworpen om giftig te zijn. In de giftige leden van de nachtschade familie, zijn deze chemicaliën zo geconcentreerd dat ze dodelijke effecten hebben op mensen, maar in de eetbare nachtschades, zijn ze aanwezig in veel kleinere hoeveelheden, en meestal in de bladeren en stengels (die we toch niet eten).

Doordat mensen zoveel groter zijn dan insecten en schimmels, en omdat we niet de meest alkaloïde-rijke delen van de plant eten, merken de meesten van ons absoluut geen effect van het eten van kleine hoeveelheden van deze natuurlijke “insectenspray”. Het is alsof je één zandkorrel in een enorme kom soep probeert te proeven. In theorie is het een slecht idee om zand te eten, maar zo’n kleine hoeveelheid maakt absoluut geen meetbaar verschil voor je gezondheid.

Gezonde darmen kunnen prima overweg met deze chemicaliën, maar mensen bij wie het spijsverteringsstelsel al is aangetast door een auto-immuunziekte hebben er moeite mee. Sommige soorten alkaloïden versterken bijvoorbeeld de kracht van de immuunrespons – precies wat je niet wilt als je te maken hebt met een auto-immuunziekte.

Een ander gevaar van alkaloïden is darmirritatie: hun taak in de plant is om dingen te doden, en als ze ook dingen in je darm gaan doden, zijn de cellen die het darmkanaal bekleden hun eerste slachtoffers. Deze irritatie van de darm draagt bij aan de doorlaatbaarheid van de darm (“leaky gut”), wat een auto-immuunreactie kan veroorzaken wanneer verschillende eiwitten die in het spijsverteringskanaal zouden moeten blijven in plaats daarvan in de bloedbaan terechtkomen, en het lichaam ze als reactie daarop aanvalt.

Naast de alkaloïden is er ook nog het lectineprobleem. Alle voedingsmiddelen bevatten lectines; veel van die lectines zijn volkomen onschadelijk, maar andere zijn darmirriterend – het lastige is uit te vinden welke dat zijn. We weten dat de lectines in pinda’s, bijvoorbeeld, gevaarlijk zijn. De lectines in nachtschade kunnen ook darmirritaties veroorzaken bij gevoelige mensen, door dezelfde lekkende darmreactie op te wekken als de alkaloïden.

Wat is het bewijs dat dit ook echt gebeurt? Het is vrij schaars, maar suggestief. In deze studie bijvoorbeeld voerden de onderzoekers aardappelschillen (in de schil zitten de meeste alkaloïden) aan muizen met een inflammatoire darmziekte, en ontdekten dat de darmontsteking aanzienlijk was toegenomen. Hoe hoger het alkaloïdegehalte van de aardappelen, hoe erger de ontsteking.

Toxiciteit vs. Beneficial Stress

Het kan echt niet genoeg worden benadrukt dat al deze gevaren alleen relevant zijn voor mensen die nachtschadegevoelig zijn. Als je er niet gevoelig voor bent, is er absoluut geen reden om al deze voedingsmiddelen “voor het geval dat” uit je dieet te schrappen.

In feite kunnen dezelfde chemische verbindingen die zoveel problemen veroorzaken bij nachtschadegevoelige mensen, voordelen opleveren voor mensen met een gezond spijsverteringsstelsel. Capsaïcine, bijvoorbeeld, is bij de meesten van ons misschien beter bekend als een ontstekingsremmer, een van de grote gezondheidsvoordelen van het eten van hete pepers. Dat komt omdat het echt zo werkt bij gezonde mensen. De lichte irritatie van de capsaïcine veroorzaakt zo’n sterke ontstekingsreactie dat het totale resultaat ontstekingsremmend en heilzaam is (als dit bekend klinkt, het is precies dezelfde manier waarop antioxidanten werken).

Alkaloïden zijn zelfs bestudeerd als therapieën voor verschillende ziekten, juist vanwege deze voordelen. De dodelijke nachtschade, bijvoorbeeld, wordt in volksremedies gebruikt sinds we ons realiseerden hoe sterk het was, en het is nu de bron van het krampstillende medicijn atropine. Het krachtige gif kan ook worden omgezet in een even krachtig middel, als het op de juiste manier wordt bereid.

Om het samen te vatten: alleen voor mensen met darmproblemen – auto-immuunziekten, lekkende darmen en aanverwante zaken – is de lichte irritatie van alkaloïden uit eetbare nachtschades te veel om aan te kunnen. Voor gezonde mensen is de hormonale stress van alkaloïden op zijn best neutraal, en kan zelfs een voordeel zijn.

Conclusie

Moet je nachtschades vermijden? Als je probeert te genezen van een auto-immuunziekte (vooral reumatoïde artritis of iets anders dat gewrichtspijn en ontstekingen veroorzaakt), is een 30-daagse eliminatie van nachtschaden zeker de moeite waard. Het kan immers geen kwaad, en je zou verbaasd kunnen zijn over de voordelen. Details over het Paleo auto-immuunprotocol (dat nachtschades beperkt, evenals een paar andere soorten voedsel) vindt u hier.

Totale eliminatie is een optie, maar voor mensen die slechts licht gevoelig zijn, kan het voldoende zijn om alleen het nachtschadegehalte van hun dieet te verminderen, of om de niveaus van de verschillende problematische chemicaliën te verminderen door nachtschades op de juiste manier te bereiden. Dit omvat:

• Alle aardappelen schillen (omdat de alkaloïden vooral in de schil zitten)
• Groene tomaten en groene en/of kiemende aardappelen vermijden (onrijpe nachtschades zijn hoger in alkaloïden)
• Koken van nachtschadegroenten wanneer je ze eet (dit vermindert het alkaloïdegehalte verder).

Mensen zonder een auto-immuunziekte of chronische pijnklachten zullen waarschijnlijk niet veel baat hebben bij het elimineren van nachtschades. Experimenteren kan geen kwaad, maar er is geen reden om een al streng Paleo dieet nog strenger te maken als dat niet nodig is. De meesten van ons kunnen prima genieten van tomatensaus, aubergine en hete pepers, en zien zelfs enkele voordelen van diezelfde chemicaliën.