Mussolini, bekend als Il Duce – “de Dux,” of “de leider” – kwam aan de macht nadat hij door zijn zelfzuchtige steun aan de Eerste Wereldoorlog uit de Italiaanse Socialistische Partij was gezet. Op de golf van nationalisme die het oorlogvoerende Italië overspoelde, distantieerde Mussolini zich van de anti-interventionistische, orthodoxe socialisten door zijn voormalige partij te verwijten dat zij de omstandigheden die tot de oorlog hadden geleid, negeerde. Hij richtte een nieuwe partij op, de Fasci Rivoluzionari d’Azione Internazionalista – in de volksmond Fascisti (fascisten) genoemd.
Nadat Italië er tijdens de Eerste Wereldoorlog niet in was geslaagd de macht te grijpen, pleitte Mussolini voor een terugkeer naar de Italiaanse grootsheid. Een van zijn strategieën was het bevorderen van de heropleving van de klassieke kunst en de kunst uit de Renaissance. Visuele principes als symmetrie, harmonie en evenwicht weerspiegelden de Grieks-Romeinse notie van de “ideale figuur”, die het Europese mannelijke lichaam centraal stelde als een krachtig symbool van suprematie – een geruststellend idee voor een land dat zijn wonden likte op het wereldtoneel, en een handige esthetiek voor een imperialistische leider die geloofde in een raciale hiërarchie.
Mussolini probeerde de waarden van het Romeinse Rijk te doen herleven door Romeinse ruïnes, zoals het Circus Maximus en het Mausoleum van Augustus, te reconstrueren en in hun “oorspronkelijke glorie” te herstellen. En zoals de Romeinse keizers en katholieke pausen voor hem, wilde hij expliciet krediet voor deze onderneming – om zijn naam weerspiegeld te zien op elk oppervlak van de stad, zijn naam op elke toren. Hij liet zelfs een enorm beeld van zijn gezicht aanbrengen op een buitenmuur van het hoofdkwartier van de Nationale Fascistische Partij in Rome, vergelijkbaar met de manier waarop de beeltenis van leiders als Caesar Augustus en Paus Julius II werd weergegeven op gemeentelijke oppervlakken, zoals munten en gebouwen.
De ontluikende ideologie van het fascisme vertaalde zich direct in zijn esthetiek. Rondingen en versieringen werden als verwijfd gezien.
Fascisme was uitgesproken mannelijk.
Rigide, rechte lijnen, strakke oppervlakken en strakke hoeken in de architectuur weerspiegelden een fetisj voor technologische superioriteit. Maar deze visuele waarden bleven niet beperkt tot gebouwen – ze vonden al snel hun weg naar de kasten van de trouwste aanhangers van de dictator.
De Zwarte Brigade van Mussolini, of de Zwarthemden, was een paramilitaire tak van ontevreden veteranen. Gemarkeerd door hun zwarte coltruien – en in de zomer door hun eenvoudige zwarte overhemden met kraag, tot aan de hals dichtgeknoopt en soms versierd met staatsman medaillons – vielen de Zwarthemden iedereen aan die zich tegen hen verzette, inclusief socialisten, communisten en anarchisten. In 1922 hielden Mussolini en de Zwarthemden hun beroemde mars naar Rome, die een keerpunt betekende in de opkomst van het fascisme in Europa. Naarmate de partij aan de macht kwam, werd haar uniform scherper, schoner en zakelijker. Maar zo begon het niet.
Paolo Garretto, een internationaal bekende Italiaanse illustrator wiens karikaturen in Deco-stijl verschenen op de pagina’s van zowel Amerikaanse als Europese tijdschriften, is verantwoordelijk voor het ontwerpen van de uniformen van de Zwarte Brigade, zij het onbedoeld. Garretto was van jongs af aan sterk anti-communistisch. Op zijn achttiende sloot hij zich aan bij de fascistische jeugdbeweging, de Vanguardisten, tegen de wil van zijn vader. Hij werd meegesleept door de revolutionaire geest en de glamour van Mussolini’s Zwarthemden, maar Garretto had één probleem: de uniformen. “Ze hadden maar één gemeenschappelijk kledingstuk, het zwarte hemd,” zei Garretto. “Wat de rest van hun uniform betreft, droegen ze alles wat ze maar wilden, zoals lange broeken van elke kleur. Dus ontwierp ik voor mezelf een uniform dat helemaal zwart was – overhemd, cavaleriebroek en laarzen.” Hij en drie vrienden droegen allemaal dezelfde kleding en Mussolini maakte de vier mannen tot zijn eregarde, later nam hij de look over voor het hele Blackshirt legioen.
De filosofie achter uniformen is onderscheid. Gestandaardiseerde kleding dicteert macht, rang en verwantschap. Het wordt een symbool waaraan we een groep herkennen en verder dan dat, een ideologie. Het insigne van de Zwarte Brigades was het hoofd van de Dood, zonder kaak en met een dolk tussen zijn tanden. Heldere zwarte uniformen met vouwen zo scherp als de rand van een mes echoden Mussolini’s verlangen naar controle en absolute macht, en weerspiegelden de missie van de Zwarthemden: intimidatie, vernietiging, en dood. Het was een uniform op maat gemaakt om autoriteit uit te stralen en angst op te roepen. Conformiteit consolideerde de macht die Il Duce uitoefende: of het nu was door zijn gepropagandeerde imago, zijn pogingen om de Grieks-Romeinse architectuur nieuw leven in te blazen, of zijn weerbarstige bende Zwarthemden.
De Zwarthemden ontbonden in 1943 nadat de Wapenstilstand van Cassibile was ondertekend door zowel Italië als het bondgenootschappelijk leiderschap – maar hun erfenis overleefde hen. Andere fascistische leiders, waaronder Adolf Hitler en Sir Oswald Mosley, gebruikten hun uiterlijk en mode voor hun eigen militie groepen (de Duitse Stormtroepen en de Britse Unie van Fascisten, respectievelijk). Na de Tweede Wereldoorlog sloot Italië zich aan bij het westerse blok en in 1947 werd aan de meeste Italiaanse oorlogsmisdaden gratie verleend – en daarmee ook aan de Zwarthemden.
Maar zwart is nooit ver weg van het politieke toneel; het is al sinds de jaren 1880 de traditionele kleur van het anarchisme – het symbool van de zwarte vlag staat voor de afwezigheid van een heersende staat, een centraal principe in de anarchistische filosofie.
En in het Amerika van Trump heeft dat nieuwe relevantie – de kleur zwart is instrumenteel voor het zwarte blok, een anarchistische protesttactiek die onlangs in het nieuws kwam toen een lokale Antifa (antifascistische) groep naar Berkeley marcheerde om te protesteren tegen gastspreker Milo Yiannopoulos. De tactiek, ontwikkeld in de jaren ’80, houdt in dat de demonstranten helemaal zwart dragen om hun identiteit te verbergen, solidariteit te tonen, en de oppositie (fascisten, ironisch genoeg) tegen zich in het harnas te jagen. Hoewel de Blackshirts van weleer weinig gemeen zouden hebben met Antifa, is het einddoel van het zwarte uniform hetzelfde: intimidatie en agressie.