Asyndeton Definitie

Wat is asyndeton? Hier is een snelle en eenvoudige definitie:

Een asyndeton (soms asyndetisme genoemd) is een stijlfiguur waarin coördinerende voegwoorden – woorden zoals “en”, “of”, en “maar” die andere woorden of clausules in een zin verbinden in relaties van gelijk belang – worden weggelaten. Het gebruik van asyndeton kan het ritme van een zin versnellen, de zin gedenkwaardiger of dringender maken, of andere stilistische effecten hebben. Neem bijvoorbeeld de zin: “Ik verwacht dat mijn hond op mijn kussens kauwt en mijn kat op mijn meubels.” Hier laat de schrijver de “en” weg tussen “kussens” en “mijn”. Deze weglating verandert de zin van een zin die alleen maar aangeeft wat de huisdieren vaak doen, in een zin die zowel ergernis impliceert als een fatalistisch gevoel dat de acties van de huisdieren onvermijdelijk en onveranderlijk zijn.

Enkele aanvullende belangrijke details over asyndeton:

• Terwijl asyndeton meestal komma’s impliceert, kan het ook functioneren als een reeks zinnen, zoals: “We hebben het geprobeerd. We hebben gefaald. We hebben ervan geleerd. We zullen het opnieuw proberen.”
• Asyndeton kan ook worden gebruikt voor slechts een deel van een zin. Bijvoorbeeld, de zin “Behendig en licht, ging hij ongemerkt het donkere huis binnen” kan worden herschreven met een asyndeton aan het begin: “Behendig en lichtvoetig ging hij ongemerkt het donkere huis binnen.”
• Asyndeton komt vaak voor in conversaties als een natuurlijke manier van spreken: “Ik reed in een achtbaan, at een krakeling, won een goudvis, keek naar een jongleur… ik deed het allemaal!” Het kan echter ook worden gebruikt om een effect te creëren: spanning opbouwen, angst of opwinding tonen, bepaalde woorden benadrukken, enzovoort.

Asyndeton Uitspraak

Hier leest u hoe u asyndeton uitspreekt: uh-sin-di-tahn

Een Primer op Coördinerende voegwoorden en Asyndeton

Om asyndeton beter te begrijpen, is het handig om de basis te begrijpen van wat coördinerende voegwoorden zijn. Simpel gezegd zijn voegwoorden woorden die delen van een zin samenvoegen en, door ze samen te voegen, een relatie tussen die delen bepalen. Die relaties kunnen gelijk of ongelijk zijn:

• Coördinerende voegwoorden leggen gelijke relaties tussen zinsdelen, zodat de zinsdelen aan elkaar gerelateerd zijn maar niet van elkaar afhankelijk zijn. De meest voorkomende coördinerende voegwoorden zijn voor, en, noch, maar, of, toch, en zo (wat handig het acroniem “Fanboys” uitspreekt om je te helpen ze te onthouden). De zin “Ik ging naar huis en ik at avondeten,” is er een waarin de bijzinnen gelijk zijn.
• Ondergeschikte voegwoorden creëren een relatie waarin de ene bijzin afhankelijk is van de andere. Bijvoorbeeld, in de zin “Ik ging naar huis omdat ik moest eten” is de betekenis van de tweede, afhankelijke bijzin (“omdat ik moest eten”) alleen zinvol in de context van de eerste, onafhankelijke bijzin.

Er zit natuurlijk nog veel meer nuance en detail in coördinerende en onderschikkende voegwoorden. Maar wat asyndeton betreft, hoef je maar één ding te weten: asyndeton is het weglaten van coördinerende voegwoorden. Het zal nooit van toepassing zijn op ondergeschikte voegwoorden.

Asyndeton vs. Syndeton en Polysyndeton

Asyndeton is gerelateerd aan twee andere concepten die te maken hebben met hoeveel voegwoorden worden gebruikt om de woorden of bijzinnen van een zin te coördineren.

Syndeton

Syndeton verwijst naar zinnen die een enkel voegwoord hebben tussen de zinsdelen die worden samengevoegd. Het voorbeeld hierboven – “Behendig en licht, ging hij ongemerkt het donkere huis binnen.”- is een voorbeeld van syndeton. Anders gezegd, syndeton is de normale manier waarop voegwoorden worden gebruikt, en asyndeton en polysyndeton zijn afwijkingen van die normale constructie.

Polysyndeton

Het voorvoegsel “poly” betekent “veel” of “veel”, en polysyndeton betekent dat er meerdere voegwoorden vlak na elkaar voorkomen. Een uitstekend voorbeeld staat in Herman Melville’s Moby-Dick:

Er klonk een zacht gerommel van zware zeelaarzen tussen de banken, en een nog lichter geschuifel van vrouwenschoenen, en alles was weer stil, en alle ogen waren gericht op de prediker.

Polysyndeton is in wezen het tegendeel van asyndeton, omdat het inhoudt dat er meer dan het verwachte aantal voegwoorden wordt opgenomen, terwijl asyndeton inhoudt dat er voegwoorden worden weggelaten. Polysyndeton kan een aantal van dezelfde beklemtoningseffecten bereiken als asyndeton, maar is ook uniek in zijn vermogen om een lezer een overweldigd gevoel te geven. In dit voorbeeld roept Melville vele gelijktijdige gewaarwordingen op en het rumoer van mensen die een kerk binnenkomen, die allemaal om de aandacht van de verteller strijden.

Asyndeton vs. Parataxis

Parataxis is een andere stijlfiguur die enigszins verwant is aan asyndeton. Het woord parataxis komt uit het Grieks, en betekent de “handeling van het naast elkaar plaatsen”. Bij parataxis worden korte, eenvoudige, onafhankelijke zinnen of zinsdelen achter elkaar geplaatst. Hier is een voorbeeld uit de openingsregels van Samuel Becket’s roman Molloy:

Ik ben in de kamer van mijn moeder. Ik ben het die daar nu woont. Ik weet niet hoe ik daar ben gekomen.

Wat is dan de relatie tussen parataxis en asyndeton? De twee kunnen elkaar soms overlappen. Neem bijvoorbeeld het beroemde citaat van Julius Caesar:

Ik kwam, ik zag, ik overwon.

Deze zin is een voorbeeld van asyndeton omdat je hem zou kunnen lezen als het resultaat van het weglaten van het woordje “en” uit de zin “Ik kwam, en ik zag, en ik overwon.” Maar omdat de uitspraak ook kan worden gezien als het naast elkaar plaatsen van onafhankelijke zinnen of bijzinnen (“Ik kwam.” “Ik zag.” “Ik overwon.”) zonder coördinerende voegwoorden, is het ook parataxis.

Hoewel asyndeton en parataxis elkaar kunnen overlappen, overlappen ze elkaar niet altijd. Niet alle asyndeton is parataxis, en niet alle parataxis is asyndeton. Het voorbeeld van Molloy hierboven is geen asyndeton, terwijl de zin “Ik verwacht dat mijn hond op mijn kussens kauwt en mijn kat op mijn meubels klauwt” wel asyndeton is, maar geen parataxis.

Asyndeton Voorbeelden

Asyndeton komt vaak voor in het dagelijks spraakgebruik als een onbewuste gewoonte, maar het wordt ook vaak doelbewust gebruikt door schrijvers en redenaars voor stilistisch effect.

Voorbeelden van asyndeton in de literatuur

Omdat asyndeton een veel voorkomende gewoonte is in het dagelijks spraakgebruik, gebruiken schrijvers het vaak om realistische dialecten te creëren voor hun personages. Het kan ook worden gebruikt om een idee of gevoel uit te putten met een lange, uitgebreide opsomming. Soms kan het weglaten van een voegwoord ervoor zorgen dat zo’n lijst nooit lijkt te eindigen, zodat de lezer zich kan voorstellen wat er daarna komt. Omdat asyndeton, door het weglaten van een verwacht voegwoord, het normale patroon van zinsbouw in een tekst kan verstoren, gebruiken schrijvers asyndeton soms om de aandacht van de lezer te trekken en de aandacht te vestigen op bepaalde woorden of ideeën.

Asyndeton in William Faulkners De Hamlet

In dit voorbeeld uit William Faulkners roman De Hamlet komen asyndeton en en polysyndeton in dezelfde zin voor:

Hij voelde zich niet nog steeds zwak, hij was alleen maar aan het genieten van die uiterst slijmerige lassitude van de herstelperiode waarin tijd, haast, doen, niet bestonden, de opeenstapeling van seconden en minuten en uren waaraan het lichaam in zijn gezonde toestand zowel wakend als slapend slaaf is, nu omgedraaid en de tijd nu de lippendienst en bediende van het lichaamsplezier in plaats van het lichaam dat in de ban is van de onstuimige loop van de tijd.

Faulkner stond bekend om zijn literaire experimenten en aandacht voor de dictie van zijn personages. Hij besteedde veel tijd aan het ontwikkelen van unieke kadreringen voor de dialogen van zijn personages en de vertelstem van elk werk. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in zijn werk overal asyndetonen te vinden zijn. Dit voorbeeld, in zijn roman De Hamlet, vertraagt het lezen van de tekst. De snelle opeenvolging van beschrijvingen van een traag genezingsproces geeft de lezer weinig ruimte om adem te halen of te pauzeren, wat het gevoel van de meeslepende traagheid van dit personage nog versterkt.

Asyndeton in Thomas Wolfe’s Look Homeward, Angel

In dit voorbeeld uit Thomas Wolfe’s roman Look Homeward, Angel maakt het gebruik van asyndeton de tekst dramatisch:

O verspilling van verloren, in de hete doolhoven, verloren, tussen heldere sterren op deze vermoeide, onheldere sintel, verloren! Sprakeloos zoeken wij de grote vergeten taal, het verloren land-einde naar de hemel, een steen, een blad, een ongevonden deur. Waar? Wanneer?

Wolfe schreef hyper-analytische romans die lange, complexe zinnen bevatten. Net als bij Faulkner konden die zinnen soms een hele pagina beslaan, of meer. Het gebruik van asyndeton in dit fragment geeft de taal een muzikale kwaliteit, zodat het bijna als poëzie gelezen kan worden. Dit effect zou niet zo goed worden bereikt als er een “en” zou staan voor “een onvindbare deur.” Bovendien verwijzen alle elementen in deze reeks naar dingen die de mensheid vergeten is, maar onbewust zoekt te vinden. Door de “en” weg te laten, plaatst Wolfe al deze elementen op hetzelfde niveau van belangrijkheid. Hij zegt niet dat we deze dingen individueel en op afzonderlijke momenten zoeken. Hij zegt dat we ze allemaal tegelijk en met dezelfde inspanning zoeken, dus een “grote vergeten taal” is net zo belangrijk als “een steen”. Door asyndeton te gebruiken vertelt Wolfe zijn lezers iets over de menselijke conditie: de grote mysteries van het leven zijn net zo belangrijk als kleine, alledaagse voorwerpen.

Asyndeton in Toni Morrisons Beloved

In de beknopte zin hieronder, uit Toni Morrisons Beloved, bestaat het asyndeton uit het weglaten van een “maar” in plaats van het meer typische weglaten van een “en.”

Definities behoren toe aan de definieerders, niet aan de gedefinieerde.

Morrison onderbreekt langere beschrijvingen vaak met slankere regels zoals dit voorbeeld, die duidelijkheid en nadruk op een bepaald punt toevoegen. Door hier een eenvoudige zin in te voegen die ook gebruik maakt van asyndeton, laat Morrison de regel extra belangrijk lijken. Bovendien weerspiegelt het weglaten van het woordje “maar” na de komma de manier waarop mensen praten, zodat de lezer zich kan voorstellen dat deze zin daadwerkelijk wordt uitgesproken – stevig en met overtuiging.

Voorbeelden van asyndeton in toespraken

Het weglaten van een voegwoord vestigt de aandacht op bepaalde woorden en zinsdelen, maar het weerspiegelt ook de manier waarop mensen soms spreken in hun dagelijks taalgebruik. Een speechschrijver kan dus asyndeton gebruiken om een redenaar tegelijkertijd natuurlijk en krachtig te laten overkomen, en zo zijn of haar toespraak zowel toegankelijk als krachtig te maken.

Asyndeton is Eugene V. Debs’s “Canton, Ohio” Speech

Het onderstaande voorbeeld komt vroeg in de beroemde “Canton, Ohio” speech van Eugene V. Debs uit 1918.

Te spreken voor de arbeid; te pleiten voor de zaak van de mannen en vrouwen en kinderen die zwoegen; de arbeidersklasse te dienen, is voor mij altijd een hoog voorrecht geweest; een plicht van liefde.

Vooreerst bevat de zin meer dramatiek zonder de “en” voegwoorden die je normaal tussen de bijzinnen zou verwachten. Door het voegwoord weg te laten, elimineert Debs, een beroemde arbeidersleider, ook elke hiërarchie tussen deze acties. In plaats daarvan maakt hij ze gelijk, maakt hij duidelijk dat ze voor hem één en hetzelfde zijn. Zo vermijdt hij dat er een oude, vermoeiende lijst ontstaat, en communiceert hij zijn idealen op urgente wijze.

Asyndeton in Barack Obama’s lofrede voor dominee Clementa Pickney

Barack Obama’s presidentschap werd bepaald door zijn zorgvuldig opgebouwde toespraken, en veel daarvan zijn gevuld met voorbeelden van asyndetisme. Het volgende staat aan het eind van zijn lofrede voor negen gedode parochianen in Charleston, South Carolina:

Het zou een weerlegging zijn van de vergeving die deze families hebben betuigd, als we alleen maar terugvielen in oude gewoonten waarbij degenen die het niet met ons eens zijn niet alleen ongelijk hebben, maar ook slecht zijn; waarbij we schreeuwen in plaats van luisteren; waarbij we ons verschansen achter vooringenomen denkbeelden of goed beoefend cynisme.

Obama’s herhaling van “waar wij,” zonder voegwoord, legt direct de nadruk op het “wij,” omdat hij mensen wil verenigen na een nationale tragedie.

Asyndeton in Abraham Lincolns “Gettysburg Address”

Abraham Lincoln schreef enkele van de grootste toespraken die ooit door een Amerikaanse president zijn gehouden, en hij was ook geen slak als het op asyndeton aankwam. De beroemdste regel uit zijn beroemdste toespraak, de Gettysburg Address, hangt van asyndeton aan elkaar:

En dat de regering van het volk, door het volk, voor het volk, niet van de aarde zal vergaan.

Asyndeton in George Saunders’ Commencement Speech for the Class of 2013 at Syracuse University

In dit voorbeeld gebruikt de schrijver, George Saunders, asyndeton als hij een menigte afstuderende college studenten toespreekt:

Doe die dingen die je in de richting van de grote vragen sturen, en vermijd de dingen die je kleiner en trivialer zouden maken. Dat lichtgevende deel van je dat boven de persoonlijkheid uitstijgt – je ziel, zo je wilt – is zo helder en stralend als alles wat er ooit is geweest. Helder als die van Shakespeare, helder als die van Gandhi, helder als die van Moeder Teresa. Ruim alles op wat je gescheiden houdt van deze geheime lichtgevende plaats. Geloof dat het bestaat, leer het beter kennen, koester het, deel onvermoeibaar de vruchten ervan.

In de regel “Helder als die van Shakespeare, helder als die van Gandhi, helder als die van Moeder Teresa” versnelt Saunders het ritme in zijn toespraak door het weglaten van de “en” als hij het potentieel van de leerlingen vergelijkt met dat van belangrijke, bekende culturele figuren. Deze passage komt aan het eind van de toespraak, wanneer een redenaar in deze context misschien op een opbeurende toon zou willen afsluiten, en laat zien hoe asyndeton zo’n toon kan zetten. In de laatste regel doet Saunders een meeslepende oproep tot actie, die ook op asyndeton berust. Er is hier sprake van grote energie en opwinding omdat Saunders ervoor kiest de reeks commando’s niet te onderbreken met een voegwoord.

Waarom gebruiken schrijvers asyndeton?

Schrijvers gebruiken asyndeton voor een verscheidenheid aan effecten en doeleinden, afhankelijk van de context voor publicatie of oratie. De meest voorkomende redenen zijn:

• Lijsten die geen voegwoorden bevatten, laten de mogelijkheid open dat er meer elementen binnen een reeks kunnen zijn. Dit prikkelt de fantasie van de lezer en kan de reeks uitputtend of oneindig doen aanvoelen.
• Het opnemen van een voegwoord kan soms een subtiele hiërarchie binnen een opgesomde reeks creëren. Wanneer het voegwoord wordt weggelaten, bestaan alle elementen op hetzelfde niveau, waardoor interessante vergelijkingen kunnen ontstaan tussen voorwerpen of ideeën die in eerste instantie misschien niet op elkaar lijken of vergelijkbaar zijn.
• Het is belangrijk voor schrijvers en voordrachtskunstenaars om in hun werk rekening te houden met ritme. Dit is hoe een schrijver de aandacht van een lezer of toehoorder krijgt en vasthoudt. Asyndeton kan gevestigde spraakpatronen in stand houden of verstoren en zo zowel de aandacht van het publiek vasthouden als de nadruk leggen waar de schrijver of spreker die wil leggen.
• Ritme aanbrengen door asyndeton kan een tekst of toespraak ook een muzikale kwaliteit geven, waardoor deze memorabel kan worden.
• Afhankelijk van de context waarin het voorkomt, zijn er een verscheidenheid aan tonen die door asyndeton tot stand kunnen worden gebracht. De oneindige lijst kan opwinding teweegbrengen. Een beknopte en directe verklaring, waarin alle overbodige woorden worden weggelaten, kan plechtigheid oproepen. Een redenaar die doelen opsomt, kan kracht vinden door de voegwoorden weg te laten.
• Een asyndeton kan ook spanning opwekken door de toon die in een reeks wordt gezet niet te verstoren.
• Het weglaten van een voegwoord kan ook dubbelzinnigheid toevoegen aan de tekst en zijn boodschap, en schrijvers zouden asyndeton kunnen gebruiken om doelgericht mysterie te vestigen.

Andere nuttige bronnen over asyndeton

Kijk eens naar deze bronnen op andere sites voor nog meer informatie over asyndeton.

• De Wikipedia-pagina over asyndeton: Enigszins abstract in zijn beschrijving, maar het biedt wel een paar goede voorbeelden.
• De woordenboekdefinitie van Asyndeton: Een basisdefinitie die een beetje op de etymologie van asyndeton en een paar historische voorbeelden omvat.
• Een technische uitleg van asyndeton, gericht op grammatica en voegwoorden meer specifiek.
• Asyndetons op YouTube
  • Winston Churchill’s toespraak, algemeen getiteld “We zullen vechten op de stranden,” werd uitgesproken op 4 juni 1940 voor het parlement van het Verenigd Koninkrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog. Churchill gebruikte de toespraak om Groot-Brittannië te verenigen in haar strijd om te overleven tegen Duitsland, en gebruikte asyndeton om zijn woorden te benadrukken en een gevoel van kracht en meedogenloze vastberadenheid te geven.
  • Jack Nicholson geeft een gedenkwaardige prestatie als Col. Nathan R. Jessup in de film A Few Good Men. Hij gebruikt asyndeton in de toespraak, zoals wanneer hij zegt: “We gebruiken woorden als eer, code, loyaliteit,” om zijn toewijding aan zijn idealen te benadrukken.