Hoewel geen enkele behandeling tegen maculadegeneratie die momenteel is goedgekeurd voor gebruik in de Verenigde Staten het aan de oogziekte verloren gezichtsvermogen waarschijnlijk volledig zal herstellen, kunnen sommige geneesmiddelen – zoals Lucentis – bijkomend gezichtsverlies vertragen of voorkomen, of zelfs het resterende gezichtsvermogen enigszins verbeteren.

Ook hebben bepaalde onderzoeksbehandelingen veelbelovend aangetoond voor het omkeren van ten minste een deel van het gezichtsverlies bij mensen die zijn getroffen door leeftijdsgebonden maculadegeneratie (AMD).

FDA-goedgekeurde behandelingen voor maculadegeneratie

Implanteerbare telescoop. In juli 2010 keurde de FDA een piepklein, implanteerbaar apparaatje goed dat beelden op het netvlies vergroot om het centrale gezichtsvermogen dat door AMD of de maculaire dystrofie van Stargardt is aangetast, te verbeteren.

De Implanteerbare Miniatuurtelescoop (IMT) van VisionCare Ophthalmic Technologies vergroot het totale beeld en verkleint de relatieve omvang van de centrale blinde vlek die wordt veroorzaakt door maculadegeneratie.

Het apparaatje is ongeveer zo groot als een erwt en is bedoeld voor bepaalde mensen met ernstig gezichtsverlies als gevolg van maculadegeneratie in een vergevorderd stadium (“end-stage”).

“De klinische resultaten van de cruciale FDA-studie hebben bewezen dat we deze minuscule telescoopprothese in het oog kunnen plaatsen om patiënten te helpen beter te zien en, voor sommigen, zelfs tot een niveau waarop ze mensen en gezichtsuitdrukkingen kunnen herkennen die ze voorheen niet konden herkennen,” aldus Kathryn A. Colby, MD, PhD, oogchirurg aan het Massachusetts Eye and Ear Infirmary in Boston en assistent-professor oogheelkunde aan de Harvard Medical School.

In juni 2012 kondigde VisionCare aan dat het IMT-implantaat in het hele land beschikbaar kwam als onderdeel van zijn CentraSight-behandelprogramma voor mensen met AMD in het eindstadium.

Ook wordt de behandeling gedekt door Medicare voor in aanmerking komende patiënten met centrale blindheid in beide ogen die niet kan worden gecorrigeerd met een bril, contactlenzen, medicatie of andere oogchirurgie, aldus het bedrijf.

Lucentis. Lucentis (ranibizumab), dat in juni 2006 door de FDA werd goedgekeurd voor de behandeling van de meer gevorderde of “natte” vorm van maculadegeneratie, is een vorm van het geneesmiddel voor de behandeling van colorectale kanker, Avastin.

Lucentis werkt door het remmen van eiwitten genaamd vasculaire endotheliale groeifactor (VEGF), die de groei van nieuwe bloedvaten in het lichaam stimuleren. Men denkt dat VEGF bijdraagt aan de ontwikkeling van maculadegeneratie door de groei van abnormale bloedvaten in het netvlies te bevorderen.

Genentech, in samenwerking met Novartis Ophthalmics, brengt het geneesmiddel op de markt.

De klinische studieresultaten van Lucentis, die leidden tot goedkeuring door de FDA, waren behoorlijk positief, vooral in vergelijking met de uitkomsten van eerder goedgekeurde behandelingen. Eind 2005 kondigde Genentech de resultaten aan van een studie die een verbeterd of stabiel gezichtsvermogen aantoonde bij ongeveer 95 procent van de deelnemers, vergeleken met slechts ongeveer 60 procent van de mensen die een andere goedgekeurde behandeling kregen.

De verbetering van het gezichtsvermogen met Lucentis was aanzienlijk. Terwijl slechts 11 procent van de controlegroep na de studie 20/40 of beter kon zien, was dat bij ongeveer 40 procent van de Lucentis-patiënten het geval. In totaal ondervond ongeveer een derde van de patiënten die een Lucentis-behandeling ondergingen in de klinische onderzoeken van de FDA verbetering van het gezichtsvermogen.

Dergelijke resultaten met Lucentis-behandeling worden nog steeds gerapporteerd in meer recente studies.

Lucentis wordt toegediend via maandelijkse injecties in het oog. Een nieuwsbericht van de FDA over de goedkeuring zei dat zeldzame bijwerkingen van het geneesmiddel voornamelijk werden geassocieerd met de injectie zelf. Complicaties van Lucentis-behandeling kunnen ontsteking in het oog (endophthalmitis), verhoogde oogdruk, traumatische cataract en netvliesloslating zijn.

Het bovengenoemde kankermedicijn Avastin is aanzienlijk goedkoper en lijkt vergelijkbare resultaten op te leveren bij de behandeling van maculadegeneratie, hoewel het niet is goedgekeurd door de FDA voor dit gebruik.

Het Lucentis vs. Avastin-debat gaat door terwijl een lopende klinische studie de resultaten en veiligheid van de twee behandelingen vergelijkt. De resultaten over het eerste jaar van de Comparison of AMD Treatments Trials (CATT) werden in mei 2011 bekendgemaakt, waarbij de effectiviteit ongeveer gelijk werd bevonden, maar de veiligheid op lange termijn nog niet werd vergeleken.

Macugen. Deze behandeling voor AMD maakt gebruik van een therapeutische molecule om VEGF in het oog aan te vallen. Macugen, ontwikkeld door Eyetech Inc. en Pfizer, wordt toegediend door middel van injecties in het oog, waarbij de behandelingen elke zes weken nodig zijn.

In klinische studies heeft 33 procent van de patiënten die Macugen kregen hun gezichtsvermogen behouden of verbeterd, vergeleken met slechts 22 procent in de controlegroep. Macugen hielp ook het tempo van het gezichtsverlies te vertragen bij veel leeftijdsgebonden maculadegeneratiepatiënten.

Minder dan 1 procent van de patiënten die Macugen kregen, ondervond ernstige bijwerkingen, zoals een netvliesloslating of endophthalmitis. Minder ernstige bijwerkingen, zoals oogschommelingen en ongemak, traden op bij maximaal 40 procent van de patiënten.

Eylea. Net als Lucentis en Macugen is Eylea ontworpen om de werking van VEGF in natte (neovasculaire) AMD te remmen. Het kreeg hiervoor goedkeuring van de FDA in november 2011.

Eylea, ook bekend als VEGF Trap-Eye, heeft als potentieel voordeel dat de aanbevolen dosering elke acht weken een injectie in het oog is (na drie initiële maandelijkse injecties), in plaats van elke vier weken zoals Lucentis.

Eylea werd ontwikkeld door Regeneron Pharmaceuticals en Bayer HealthCare. Regeneron meldde dat pre-goedkeuringsklinische onderzoeken voordelen en bijwerkingen lieten zien die vergelijkbaar waren met die van Lucentis.

Twee studies gepubliceerd in American Journal of Ophthalmology in juli 2013 toonden aan dat ogen met chronische natte AMD die resistent waren tegen meerdere injecties van Lucentis of Avastin (of beide) een stabiele gezichtsscherpte en verminderde ernst van AMD-uiterlijk vertoonden met minder frequente injecties van Eylea.

Op basis van deze bevindingen concludeerden de auteurs van de studie dat Eylea een effectief alternatief is voor Lucentis en Avastin voor de behandeling van neovasculaire AMD, met als bijkomend voordeel dat minder vaak injecties nodig zijn.

Visudyne medicamenteuze behandeling (fotodynamische therapie of PDT). Visudyne was de eerste geneesmiddelentherapie die is goedgekeurd voor de behandeling van de natte vorm van maculadegeneratie. Het is alleen bestemd voor patiënten met nieuwe bloedvatgroei (neovascularisatie) onder het netvlies in een duidelijk omschreven, kenmerkend patroon dat bekend staat als “overwegend klassiek”. Ongeveer 40 tot 60 procent van de nieuwe natte AMD-patiënten heeft deze vorm van de ziekte, volgens Novartis, het bedrijf dat Visudyne op de markt brengt.

Bij deze behandelingsprocedure injecteert de arts Visudyne in uw arm, waarna hij het geneesmiddel activeert terwijl het door de bloedvaten in het netvlies gaat door met een laagenergetische laserstraal in uw oog te schijnen. Visudyne wordt geactiveerd door het laserlicht, dat een chemische reactie teweegbrengt die abnormale bloedvaten vernietigt. De procedure is vrijwel pijnloos, aldus Novartis.

Eén op de zes Visudyne-patiënten vertoont een verbeterd gezichtsvermogen, oftewel ongeveer twee keer zoveel patiënten als patiënten die geen Visudyne-therapie ondergaan. Recente studies wijzen ook op een aanzienlijke vertraging van de progressie van AMD bij veel patiënten die met Visudyne worden behandeld.

In één studie werden 225 ogen met natte AMD behandeld met Visudyne, en 114 vergelijkbare ogen niet. Na 24 maanden trad wettelijke blindheid op bij 28 procent van de Visudyne-groep en bij 45 procent van de niet-behandelde groep.

Visudyne wordt soms gebruikt naast Lucentis of Avastin als behandeling voor natte maculaire degeneratie. Andere door licht geactiveerde geneesmiddelen die op een vergelijkbare manier werken als Visudyne, zijn momenteel in ontwikkeling.

Laserbehandeling. Laserfotocoagulatie is een andere maculadegeneratiebehandeling voor natte AMD. Bij deze procedure wordt laserlicht gebruikt om nieuwe bloedvaten te vernietigen of af te sluiten om lekkage te voorkomen.

Een groot nadeel van laserfotocoagulatie is echter dat er veel kleine netvlieslittekens ontstaan, die blinde vlekken veroorzaken in het gezichtsveld van de patiënt. Om deze reden wordt de laserprocedure niet langer op grote schaal gebruikt voor de behandeling van AMD. Wetenschappers werken aan manieren om de littekens te verminderen en bestuderen ook laserbehandelingen voor droge maculadegeneratie, maar de vooruitgang verloopt traag.

Slechts ongeveer 15 tot 20 procent van de patiënten met de natte vorm van AMD heeft het type bloeding onder het netvlies (choroïdale neovascularisatie of CNV) dat hen in aanmerking zou brengen voor dit type behandeling.

En in de afgelopen jaren zijn behandelingen zoals Visudyne fotodynamische therapie populairder geworden dan laserfotocoagulatie voor de behandeling van natte maculadegeneratie met CNV.

In de toekomst kunnen onderzoeksbehandelingen voor maculadegeneratie die nog niet door de FDA zijn goedgekeurd, nog betere resultaten opleveren dan de behandelingen die momenteel beschikbaar zijn.

AREDS-supplementen

Onderzoek suggereert dat antioxidantvitaminen en andere voedingsstoffen de progressie van AMD kunnen verminderen bij mensen met een hoog risico op gezichtsverlies door maculadegeneratie.

Twee grote klinische studies, gesponsord door het National Eye Institute (NEI) – de Age-Related Eye Disease Studies (AREDS en AREDS2) – evalueerden het effect van voedingssupplementen op de progressie van maculadegeneratie bij mensen met verschillende stadia van AMD.

Elke studie omvatte meer dan 3.500 deelnemers en de gemiddelde follow-up periode was ten minste vijf jaar.

De resultaten van de eerste AREDS-studie (2001) toonden aan dat een dagelijks supplement met de volgende ingrediënten het risico van ernstige AMD-verergering met 25 procent verminderde:

• vitamine C

• vitamine E

• bètacaroteen

• zink – 80 mg

• koper – 2 mg

In 2006, begon het NEI het AREDS2-onderzoek met als doel wijzigingen in de oorspronkelijke AREDS-formule te evalueren die een nog betere bescherming zouden kunnen bieden tegen gezichtsverlies door AMD in een gevorderd stadium.

De resultaten van AREDS2, gepubliceerd in 2013, toonden aan dat toevoeging van luteïne en zeaxanthine aan de oorspronkelijke AREDS-formule het risico van de progressie van AMD naar een gevorderd stadium met 10 tot 25 procent verminderde, afhankelijk van de hoeveelheid van deze voedingsstoffen in het dieet van de deelnemers vóór de suppletie.

Toevoeging van omega-3 vetzuren aan de formule verminderde het risico van progressie van AMD niet.

De onderzoekers evalueerden ook het effect van het verwijderen van bèta-caroteen uit de oorspronkelijke AREDS-formule, omdat hoge doses van supplementair bèta-caroteen in verband zijn gebracht met een verhoogd risico van longkanker bij huidige en vroegere rokers.

In AREDS2 hadden deelnemers die willekeurig werden toegewezen aan het supplement met bèta-caroteen een significant groter risico op het ontwikkelen van longkanker dan deelnemers die de formule zonder bèta-caroteen gebruikten.

Op basis van de resultaten van AREDS2 bevelen veel oogzorgspecialisten die oogvitaminen voorschrijven nu voedingssupplementen aan die vitamine C, vitamine E, zink, luteïne en zeaxanthine bevatten, maar zonder bèta-caroteen (vooral voor patiënten met een rokersgeschiedenis).

Page updated February 2021