Vrouwen met een bipolaire stoornis zien hun stemmingswisselingen soms aan voor PMS, en het is makkelijk voor dokters om een verkeerde diagnose te stellen.(GETTY IMAGES)Het stellen van de diagnose bipolaire stoornis is een beruchte onnauwkeurige wetenschap. De karakteristieke combinatie van symptomen van de stoornis – periodes van depressie afgewisseld met periodes van een abnormaal verhoogde stemming, manie genoemd – is gemakkelijk te missen of verkeerd te interpreteren, zelfs voor getrainde deskundigen. Mensen met een bipolaire stoornis, bij wie in eerste instantie vaak een unipolaire (of zware) depressie wordt vastgesteld, kunnen jarenlang met hun symptomen worstelen voordat de stoornis wordt herkend en behandeld. Volgens sommige schattingen wordt maar liefst de helft van alle bipolaire gevallen niet herkend.

Vrouwen met een bipolaire stoornis kunnen extra vatbaar zijn voor een verkeerde diagnose. Een recente studie schatte dat de kans dat een vrouw met een bipolaire stoornis niet correct wordt gediagnosticeerd, ruwweg drie keer zo groot is als bij een man. Dit verschil kan gedeeltelijk worden verklaard door het feit dat bipolaire stoornis er bij vrouwen anders uitziet dan bij mannen – net zoals artsen hartziekten bij vrouwen soms niet opmerken omdat ze in feite op zoek zijn naar de mannelijke versie van de ziekte, zijn professionals in de geestelijke gezondheidszorg zich misschien niet altijd bewust van de kenmerkende tekenen van bipolaire stoornis bij vrouwen.

“Bipolaire stoornis beheerste mij”

Lees hoe zij haar leven terugnam Lees meerMeer over bipolaire stoornis

• Slideshow: Manie bij bipolaire stoornis
• Hoe therapie kan helpen bij bipolaire stoornis
• Waarom bipolaire stoornis kan leiden tot zelfmoord

“Vrouwen zijn meer demonstratief – ze hebben meer van wat bekend staat als ‘affectieve lading’- dus het is niet verwonderlijk dat bipolaire stoornis ondergediagnosticeerd kan zijn bij vrouwen in vergelijking met mannen,” zegt Vivien Burt, MD, PhD, directeur van het Womens Life Center van UCLA’s Resnick Neuropsychiatrisch Ziekenhuis.

Minder intense manische fasen
Jil, een 29-jarige uit Mississippi, kreeg op de middelbare school voor het eerst te maken met de symptomen van bipolaire stoornis (depressieve stemming, slapeloosheid, teveel energie). Toen ze 16 was, stelde haar arts vast dat ze een zware depressie had en schreef haar het antidepressivum sertraline voor (toen bekend onder de merknaam Zoloft). De medicatie maakte Jil “volledig manisch” – wat antidepressiva naar verluidt kunnen doen bij sommige mensen met een bipolaire stoornis – en een jaar later stelde een andere arts uiteindelijk vast dat ze bipolair was.

“Ik heb altijd zwaardere depressies gehad dan manieën,” legt Jil uit. “Mijn depressie is slopend. Als ik manisch ben, slaap ik niet en geef ik soms geld uit terwijl ik weet dat ik dat niet zou moeten doen, maar over het algemeen ben ik heel productief en zo gemeen als een horzel. Vroeger had ik een snelle cyclus, maar de medicijnen hebben alles veel langzamer gemaakt, zodat ik niet meer zo vaak ups en downs heb als vroeger.”

Vergeleken met de gemiddelde vrouw met een bipolaire stoornis, is Jils ervaring in sommige opzichten ongewoon. De leeftijd waarop ze de diagnose kreeg, bijvoorbeeld: De meeste mensen met een bipolaire stoornis hebben hun eerste manische episoden in hun twintiger of dertiger jaren, en onderzoek suggereert dat vrouwen de neiging hebben om de symptomen van de stoornis gemiddeld drie tot vijf jaar later te ontwikkelen dan mannen.

Volgende pagina: Waarom vrouwen te weinig gediagnosticeerd worden In andere opzichten is Jils verhaal maar al te typerend. Een van de redenen waarom bipolaire stoornis bij vrouwen ondergediagnosticeerd kan zijn, is dat de mildere vorm van manie die Jil ervaart, vaker lijkt voor te komen bij vrouwen. Hoewel elk geval van bipolaire stoornis in een spectrum valt, en niet in duidelijke categorieën, zijn er twee hoofdtypen van de stoornis vastgesteld. De eerste, bekend als bipolaire stoornis type I, wordt gekenmerkt door uitgesproken manische – en zelfs psychotische – episoden die vaak leiden tot ziekenhuisopname, en dus een juiste diagnose. Bipolaire stoornis II wordt gekenmerkt door een meer gematigde vorm van manie, bekend als hypomanie, die gemakkelijker te verwarren is met een gewone stemmingswisseling. Terwijl de prevalentie van bipolaire I ongeveer gelijk is bij mannen en vrouwen, is gesuggereerd dat bipolaire II vaker voorkomt bij de laatste.

Rapid cycling, waarbij vier of meer episoden van manie of depressie in een jaar optreden, wordt ook verondersteld vaker voor te komen bij vrouwen, misschien omdat het nauwer geassocieerd is met bipolaire II. Hetzelfde geldt voor de zogenaamde gemengde manie, waarbij manische en depressieve symptomen gelijktijdig optreden.

“Niemand weet echt waarom sommige mensen met een bipolaire stoornis gemengde manie vertonen, of waarom vrouwen deze aandoening vaker hebben dan mannen. Bipolaire symptomen bij vrouwen kunnen ten grondslag liggen aan een demonstratieve stemming en temperament, en dit kan gedeeltelijk hun verhoogde prevalentie van gemengde manie verklaren,” zegt Dr. Burt. “Ook zijn vrouwen ‘hormonaal uitgedaagd’ gedurende hun vruchtbare jaren, van maand tot maand, en van reproductieve gebeurtenis tot reproductieve gebeurtenis, of het nu zwangerschap, postpartum, perimenopauze, of menopauze is, en ook dit kan verband houden met de geslachtsspecifieke verschillen in presentatie van bipolaire stoornis en andere stemmingsstoornissen bij vrouwen.”

Jil heeft namelijk gemerkt dat ze de symptomen van een opkomende depressieve episode kan verwarren met die van het premenstruele syndroom. Hormonen lijken een rol te spelen in het verloop van bipolaire stoornis, omdat bevalling en menopauze – twee andere gebeurtenissen die worden gekenmerkt door een snelle verandering in het oestrogeen- en progesterongehalte – ook depressies bij bipolaire vrouwen kunnen uitlokken.

Het is niet ongewoon dat vrouwen stemmingswisselingen hebben en denken dat ze stemmingswisselingen hebben die verband houden met het premenstrueel syndroom (PMS) of premenstruele dysforie stoornis (PMDD), zegt Dr. Burt. “Als ze goed worden geëvalueerd, kunnen sommige van deze vrouwen een bipolaire stoornis hebben, of een andere aandoening.” Vrouwen die zich presenteren met zelfgediagnosticeerde PMS of PMDD moeten worden geëvalueerd door middel van prospectieve beoordelingen, waarbij een dagelijkse kalender van symptomen wordt ingevuld, waarbij de menstruatiedagen worden omcirkeld, zegt Dr. Burt. Op deze manier kan worden vastgesteld of de symptomen alleen optreden tijdens de premenstruele periode van de maand, of ook op andere tijdstippen van de maanden.

Bipolaire medicijnen, zwangerschap en bijwerkingen
De biologische verschillen tussen mannen en vrouwen komen het duidelijkst naar voren als het gaat om de behandeling van bipolaire stoornis. Hoewel gesprekstherapie de laatste tijd een prominentere rol is gaan spelen, wordt de stoornis nog steeds voornamelijk behandeld met medicijnen – vaak veel medicijnen. Sommige medicijnen die voor bipolaire stoornis worden voorgeschreven zijn echter in verband gebracht met geboorteafwijkingen, wat een dilemma oplevert voor vrouwen in de vruchtbare leeftijd. (De Food and Drug Administration heeft bijvoorbeeld gewaarschuwd dat baby’s van moeders die lamotrigine in de eerste drie maanden van de zwangerschap gebruiken, een grotere kans hebben om geboren te worden met een gespleten lip of gehemelte.

Vrouwen met een bipolaire stoornis die zwanger worden, moeten het kleine risico van geboorteafwijkingen afwegen tegen het risico van terugval, dat oploopt tot 70% voor vrouwen die tijdens de zwangerschap helemaal stoppen met hun medicatie. Bovendien zijn bipolaire vrouwen bijzonder kwetsbaar voor postpartum depressie en de ernstigere vorm daarvan, postpartum psychose; uit een klein onderzoek uit 2008 waarbij 56 vrouwen werden onderzocht die een verwijzing voor postpartum depressie hadden gekregen, bleek dat meer dan de helft een vorm van bipolaire stoornis had. Postpartum psychose, ondertussen, wordt verondersteld een variant van bipolaire stoornis te zijn.

Volgens Dr. Burt is het huidige protocol om vrouwen, vooral die met een ernstige bipolaire stoornis I, gedurende de hele zwangerschap aan een stemmingsstabilisator te houden. In sommige gevallen kunnen vrouwen met mildere symptomen besluiten de medicatie gedurende het eerste trimester, of zelfs gedurende de zwangerschap, te staken en direct na de bevalling weer te beginnen. Bij de behandeling van een vrouw met een medicijn tijdens de zwangerschap is het doel om haar stabiel en gezond te houden en tegelijkertijd de medicatie te kiezen die het veiligst is voor de zich ontwikkelende foetus.

Jil neemt momenteel lamotrigine (als stemmingsstabilisator), Cymbalta (voor depressie), en Geodon (voor de “vervelende achtergrondradiogeluiden” die ze af en toe ervaart). Vroeger nam ze ook clonazepam (Klonopin) tegen angst, maar daar is ze nu vanaf en ze gaat naar een therapeut die haar heeft geholpen haar angst te beheersen zonder medicatie.

Ze is echter langzaam begonnen met het afbouwen van haar medicatie, omdat zij en haar man graag een kind willen. “Ik wil voor de zwangerschap helemaal van de medicijnen af en dat beangstigt alle betrokkenen,” zegt Jil. “Ik neem al bijna zes jaar consequent medicijnen, en het is eng om te bedenken wat er zal gebeuren als ze uit mijn systeem zijn.”

Gratis lidmaatschap

Krijg voedingsadviezen, wellness-advies en gezonde inspiratie rechtstreeks in uw inbox van Health