Zoals zovelen van ons overkomt, werd mij gevraagd een sitcom te schrijven voor de Kroatische televisie. Ik ben een Amerikaanse ex-pat die in Slovenië woont, en ik weet vrijwel niets over Kroatië, behalve dat het de zuiderbuur van Slovenië is, een voormalige Joegoslavische republiek, en dat de taal lijkt op het Sloveens, maar dan met veel meer “js” erin. Ik ben schrijver van boeken en artikelen, en ik heb vroeger veel toneelstukken geschreven, maar ik heb nog nooit voor televisie geschreven. Dus ik zei meteen: “Natuurlijk kan ik dat doen,” om me vervolgens te haasten naar Google “Hoe schrijf ik een sitcom?”

Naast veel Googelen heb ik ook veel tijd besteed aan het kijken naar sitcoms. Ik was op zoek naar tips over hoe ze in elkaar zitten, en keek actief, op zoek naar het openbreken van hun lachende glanzende buitenkant om bij het goopy mechanisme binnenin te komen, om te zien hoe ze functioneerden. Wat ik ontdekte verraste me, en veranderde de manier waarop ik televisie kijk.

Van The Simpsons tot Seinfeld, van Everybody Loves Raymond tot Everybody Hates Chris, van Taxi tot Arrested Development tot Parks & Recreation, er is een zeer specifiek, minuut-voor-minuut recept dat wordt gebruikt om de overgrote meerderheid van de sitcoms die er zijn te schrijven. En als je die formule eenmaal kent, wordt het veel makkelijker om ze te schrijven, en veel moeilijker om ze te bekijken zonder die formule – de “sitcom code” – overal te zien.

Mijn duizelingwekkende Googlen leverde eigenlijk vruchtbare resultaten op. Met weinig idee waar ik moest beginnen, wendde ik me tot de vertrouwenwekkende blog, Wise Sloth (waarvan de auteur, net als ik, geen tv-schrijfervaring heeft), die een 15-pagina’s tellende uitsplitsing van sitcom-formats bood die ik als uitgangspunt voor mijn eigen studie heb gebruikt. En met studie bedoel ik: in mijn pyjama kruipen, tegen mijn Peruaanse haarloze aankruipen en tv kijken met een notitieblok in de hand. Talib Visram schreef onlangs in The Atlantic over zijn ervaring met het tellen van grappen per minuut in populaire tv-shows. Mijn aanpak was meer deconstructivistisch, en direct toepasbaar op mijn nieuwe gig. Ik moest erachter zien te komen hoe zulke shows werden gemaakt, en snel.

Gelukkig diende het antwoord zich heel snel aan.

Ten eerste: tekstverwerkingsprogramma’s worden vaak geleverd met sjablonen voor het schrijven van scenario’s. FinalDraft, de populairste software voor scriptschrijvers, heeft zelfs een sjabloon voor een sitcom, wat het leven natuurlijk veel gemakkelijker maakt. Maar over hoe je een aflevering opbouwt, hebben verschillende bloggers, van de Wijze Luiaard tot de behulpzame mensen van de BBC, een basisstructuur opgemerkt die ik onmiddellijk herkende in elke sitcom-aflevering die ik heb getest. Deze structuur is zo formeel dat je zou denken dat het de lol uit het schrijven en kijken naar dergelijke shows zou halen, maar dat is niet het geval. Hoewel het kennen van de code de manier waarop ik TV kijk verandert, vergroot het alleen maar mijn bewondering voor de goede schrijvers die zo veel doen binnen relatief strikte grenzen.

Meer verhalen

Om te laten zien hoe deze formule werkt, heb ik een aflevering van een favoriete show gekozen, enigszins willekeurig, omdat die het sjabloon het beste illustreert: aflevering 4 van seizoen 1 van Parks & Recreation.

De Sitcom Code legt vast wat er in elke aflevering moet gebeuren, per minuut. Zoals Dan Richter van Demand Media opmerkt, “Sitcoms, minus commercials, zijn meestal 22 minuten lang een script van 25-40 pagina’s. Elke sitcom aflevering heeft een hoofdplot (verhaal A), evenals een of twee subplots (verhalen B en C).” Er zijn drie hoofdacts, verdeeld door twee reclameblokken (in de meeste Amerikaanse TV), met 3-5 scènes per act. Een van de onderscheidende kenmerken van sitcoms, in tegenstelling tot andere vormen van televisie, is dat de hoofdrolspeler(s) nauwelijks veranderen van aflevering tot aflevering, laat staan van seizoen tot seizoen (Maggie Simpson zuigt al bijna dertig jaar op een fopspeen). Wat er dus ook gebeurt in de aflevering, de situatie moet grotendeels eindigen waar ze begon. De Wijze Luiaard wijst erop dat 22 minuten “niet eens echt tijd genoeg is om een volledig verhaal te vertellen. Het hele verhaal moet snel vooruit worden gespoeld”, dus vereenvoudiging is de sleutel.

Dichter Philip Larkin beschreef alle plots als “een begin, een warboel en een einde”, en dat is net zo’n goede beschrijving als alle andere. Elke aflevering begint met de hoofdpersoon die een doel of probleem noemt dat moet worden opgelost, en waarvan we begrijpen dat het aan het eind van de aflevering zal zijn opgelost. Als het probleem te snel wordt opgelost, duurt de aflevering niet 22 minuten, dus moet de eerste poging om het doel te bereiken of het probleem op te lossen mislukken (“de warboel”), waardoor een nieuwe aanpak nodig is, voordat de aflevering eindigt en de hoofdrolspeler al dan niet bereikt wat hij wilde doen. Het doel kan zijn Homer die een fortuin probeert te maken door gerecycled vet te verkopen in The Simpsons, of Job Bluth die de bananenkraam van de familie probeert te saboteren in Arrested Development, of de crew van Seinfeld die op zoek is naar waar ze geparkeerd hebben op een uitgestrekte parkeerplaats. Een ander kenmerk van sitcoms is dat de hoofdrolspelers vaak falen, en dat willen we vaak ook, omdat we niet willen dat onze favoriete personages te veel veranderen. Als Leslie Knope ooit Pawnee zou verlaten voor een carrière als politicus in DC, zouden we radeloos zijn. Als Kramer zou trouwen en naar de buitenwijken zou verhuizen-whoa, nu!

Wanneer schrijvers een nieuwe aflevering voorbereiden, stippelen ze letterlijk van minuut tot minuut uit wat er in de hoofd- en sub-verhaallijn gaat gebeuren, om later de grappen in te vullen. Laten we eens kijken hoe dit uitpakte in de Parks & Recreation aflevering, “Boys’ Club.”

De Teaser (Minuten 1-3)

Een korte, inleidende sketch die vaak voor de aftiteling loopt. Het is niet veel meer dan een set-up, levering en reactie: een enkele grap. Het introduceert de hoofdrolspeler en toont een aspect van hun persoonlijkheid (voor kijkers die nieuw zijn in de show), en idealiter laat het kijkers kennismaken met het belangrijkste obstakel dat in de aflevering moet worden overwonnen. Maar vaak is het gewoon een snelle grap om de bal aan het rollen te brengen.

Leslie Knope en haar assistent, Tom Haverford, arriveren in een park waar ze de geruchten controleren dat kinderen vechten met hondenpoep. De geruchten worden bevestigd. Nobele Tom verbergt zich in de auto, terwijl de principiële Leslie eerst probeert de kinderen te confronteren, wordt beschoten met een spervuur van hondenpoep, en dan terugschiet, waarbij ze toegeeft dat dit eigenlijk wel heel leuk is. We zien Leslie’s rol als lokale overheidsinstantie, en haar sterke (maar poreuze) morele houding.

The Trouble (Minutes 3-8)

We ontmoeten de hoofdrolspeler(s) en zien dat ze precies zijn waar we ze de vorige aflevering hebben achtergelaten, maar er is een nieuw probleem of doel onder hun aandacht gekomen, dat de hoofdplot (Story A) van de aflevering vormt. Er moet een plan worden gemaakt over hoe het doel moet worden bereikt, of het probleem moet worden overwonnen. Rond de 6e minuut kunnen we kennismaken met een subplot (Story B). Subplots moeten nog korter zijn dan de hoofdplots, en een van de minder belangrijke of secundaire personages hebben. Het is geweldig als het subplot op de een of andere manier kan linken aan de uiteindelijke conclusie van het hoofdplot, maar dit is niet noodzakelijk. Zie elk subplot als een hoofdplot in het klein, eveneens met een begin, een warboel, en het einde.

Problemen doen zich voor in de vorm van een geschenkmand met wijn en kaas, waarvan Leslie denkt dat het een poging tot omkoping is van een plaatselijk bedrijf. Ze berispt haar collega’s omdat ze zich willen storten op de lekkernijen uit de mand. Ze klagen dat ze een goedzak is, en we zien haar als zelfingenomen – een mooie voorbereiding voor een val. We zien ook de Old Boys Club: elke dinsdag drinken een paar jongens van een andere overheidsafdeling bier op de binnenplaats, waaronder Mark, op wie Leslie een oogje heeft. Ze grijpt haar vriendin Ann en maakt plannen om “het glazen plafond te verbrijzelen” door in deze mannenclub te infiltreren. Ze worden onmiddellijk verwelkomd en doen mee met de pret, maar al snel is hun bier op. In een poging het feest gaande te houden en indruk te maken op Mark, breekt Leslie de cadeaumand open die ze eerder had achtergehouden en opent de flessen wijn.

The Muddle (Minuten 8-13)

Het plan van een paar minuten geleden om de hoofdplot aan te pakken wordt in werking gezet, maar het kan niet werken, anders zou de aflevering al voorbij zijn. Er moet een ander obstakel zijn, een spaak in het wiel die een alternatief plan vereist of een amusante vertraging van het succes van de oorspronkelijke strategie. Zoals de Wijze Luiaard schrijft, moeten de personages “deze obstakels aanpakken volgens hun eigen persoonlijke stijl”, wat betekent dat Leslie het probleem zal benaderen met haar grenzeloze enthousiasme voor de overheid en het naleven van regels die het kleine meisje in haar soms wil breken. Met subplots in het spel, vestigen de minuten 8-9 waar we gebleven waren met Verhaal A. De minuten 9-12 leveren de middelste warboel van Verhaal B (het secundaire personage overwint een klein obstakel in de richting van hun doel), en dan keren de minuten 12-13 terug naar Verhaal A, en zien we het hoofdplan omgebogen worden.

Twijfelend over het feit dat ze de ethische code heeft gebroken die ze zo vastberaden probeerde te handhaven, bekent Leslie het aan haar collega’s. Dan maken we kennis met verhaal B, waarin een secundair personage, Andy, ondanks zijn been in het gips en zijn slonzige persoonlijkheid, van plan is vriendin Ann stiekem te verrassen door het huis schoon te maken, en zichzelf, terwijl zij aan het werk is. Terug in het Parks & Rec-kantoor, “fluit Leslie zichzelf af” en biecht het op aan haar baas, Ron, die haar alleen maar zegt dat ze er niet zo’n punt van moet maken. Dit zou het einde van de show kunnen zijn, maar het komt te vroeg. Waar is die moersleutel? Terug in Verhaal B, zien we Andy hobbelen en het huis schoonmaken, dan het vuilnis in de naburige put gooien dat een terugkerend thema was in de vorige afleveringen. En dan komt het: minderjarige stagiaire April verveelt zich op haar werk en filmt zichzelf terwijl ze een restje cadeaumandwijn drinkt, waarna ze de video op de officiële, door Leslie gesanctioneerde website van de eerder genoemde put zet. Ron confronteert Leslie, die nu voor de tuchtcommissie wordt geroepen.

De triomf/falen (Minuten 13-18)

Tegen die tijd wordt de hoofdpersoon wanhopig en staat er veel op het spel – ze hebben het al een keer geprobeerd en gefaald. Ze nemen hun toevlucht tot een laatste redmiddel, zetten het in, en het werkt… of het werkt niet. Vergeet niet dat mislukking in de wereld van sitcoms vaak voorkomt en prima is, in tegenstelling tot speelfilms en drama’s. Mislukking is eerder humoristisch dan frustrerend, want ook hier willen we niet dat onze personages veranderen. In de minuten 13-15 wordt de actie van Verhaal A weer op gang gebracht, maar er wordt gepauzeerd voor de pay-off van de vraag of het noodplan al dan niet zal werken. In de minuten 15-17 wordt verhaal B afgesloten: het secundaire personage volbrengt al dan niet wat hij of zij van plan was te doen, en dit kan al dan niet van invloed zijn op de uitkomst van verhaal A. In de minuten 17-18 wordt duidelijk of de hoofdpersoon slaagt of faalt in verhaal A.

Ron zit naast Leslie tijdens de hoorzitting van de tuchtcommissie. Leslie leest een hartstochtelijke bekentenis voor. Ondertussen, terug in Verhaal B, maakt Andy zich schoon in een kinderzwembadje, maar een buurman steelt zijn boombox. Naakt en zeepachtig zet hij de achtervolging in. Terug in Verhaal A, verdedigt Ron Leslie tegen het comité. Zijn anti-overheid, anarchistische houding (ondanks het feit dat hij voor de overheid werkt) haalt haar uit de problemen. Zijn tussenkomst betekent dat Leslie enkel een brief in haar dossier zal krijgen, en niet ontslagen zal worden. Leslie bekent aan Ann dat ze de geschenkmand opende, niet alleen om “het glazen plafond te verbrijzelen” en vrouwen toe te laten tot een jongensclub, maar omdat ze een oogje heeft op Mark. Verhaal A is opgelost, net als verhaal B. Ann keert terug naar huis naar een schoon huis en een schone Andy, die in zijn opzet geslaagd is, ondanks het mini-gedoe van de buurman die zijn boombox gestolen heeft. Hij kondigt ons aan dat hij “vanavond zachtjes van bil zal gaan.”

The Kicker (Minuten 19-21)

Net als het teaser intro segment voor de aftiteling, is er meestal een “outro” (soms terwijl de aftiteling loopt), die de hoofdpersoon laat zien in de nasleep van de actie van die aflevering. We vinden het geruststellend om te zien dat er niet echt iets veranderd is, en dat het leven terug is bij af, terug naar waar het begon en klaar voor de volgende aflevering. Het kan eindigen met een leuke clou aan het eind die een grap van eerder in de aflevering terugbrengt.

In “The Old Boys Club” is de clou geen grap maar een aanzet tot de volgende aflevering, waarin de ontluikende romance tussen Mark en Leslie verder wordt uitgewerkt. Mark brengt Leslie een biertje op haar kantoor, na sluitingstijd, en zegt: “Welkom bij het team.” Ze zit in de jongensclub, en Mark beantwoordt misschien haar gevoelens voor hem.

Deze deconstructivistische benadering van sitcoms kwam goed van pas toen ik mijn eigen sitcoms moest schrijven, want ik moest elke minuut een vakje vullen en had een goed idee van deze eindeloos succesvolle en gerecyclede reeks plotwendingen. Maar ik moest het verdomde ding nog schrijven. Het Kroatische publiek wachtte.

De volgende keer dat je naar een sitcom kijkt, houd dan deze code in gedachten, en je stopwatch in de gaten. Je zult verbaasd zijn over hoe strak en to-the-minute de formule is, maar je ook verbazen over de verscheidenheid die TV-schrijvers binnen deze strakke literaire vorm tevoorschijn toveren. Nu kan ik beter gaan Googlen op “wat Kroaten grappig vinden…”