Laat me u een vraag stellen. Waar bent u het meest bang voor om te verliezen? Bent u vooral bang om dood te gaan? Of is het iets anders? Wat is dat ene ding dat u zich niet kunt voorstellen te verliezen? Is het je vrouw? Je echtgenoot? Je enige kind? Ben je ooit bang dat niemand je zal herinneren als je er niet meer bent? In dit korte bericht en een reeks van komende berichten, zal ik met u delen wat ik ontdekte toen ik onderzoek deed naar mijn proefschrift. Je kunt me terugschrijven en delen wat jij geconcludeerd zou hebben als je mij was. Deze week zullen we de irrationele angst voor verlies onderzoeken. Want op een dag zullen we allemaal alles verliezen waar we van houden.

Bron: Wikimedia Commons

De irrationele angst voor verlies

Een belangrijk principe dat uit mijn onderzoek naar voren kwam, was de bevinding dat onze soort zich zorgen maakt over rare dingen. We maken ons zorgen over het verlies van dingen die we toch allemaal gaan verliezen. We maken ons zo’n zorgen dat we er alles aan zouden doen om ze niet te verliezen. Sterker nog, we zouden alles opofferen waar we van houden – als dat nodig is – alleen maar om de gedachte te vermijden dat we ‘alles verliezen waar we van houden’ (Meinecke, 2017). Is dat rationeel? De ‘irrationele’ angst voor spinnen of vliegtuigen is logisch. Die kunnen we vermijden en overleven. Maar de ‘rationele’ angst voor de dood slaat nergens op. Het is niet zo dat we de dood kunnen vermijden. En als we sterven, is datgene waarover we ons zo’n zorgen maakten dat we het zouden verliezen, niet meer van ons om ons zorgen over te maken.

Omgaan met de angst voor verlies

Op de eerste plaats is er eigenlijk een theorie over deze angst om alles te verliezen (we hebben een theorie voor alles). Het heet de Terror Management Theorie (Biernat & Danaher, 2013). In deze theorie zijn we zo fundamenteel bang voor de gedachte alles te verliezen (doodgaan), dat we vastbesloten zijn er niet aan te denken (wat het een nog indringender gedachte maakt). Hoe vaak we aan sterven denken (of niet) is ook onderzocht (Hayes, Schimel, Ardnt, & Faucher, 2010). Vreemd genoeg wordt proberen iets niet op te merken meestal ontkenning, vermijdingsgedrag, of een andere ongewenste gewoonte genoemd. Nog vreemder is dat we de vergankelijke aard van het leven evenzeer lijken te negeren als de longitudinale aard van de dood (we geven er de voorkeur aan er veilig over te lezen, het te bestuderen, of er films over te bekijken – beter om datgene te verlengen waarvan we de kortstondigheid vermijden). Toch is het niet zo dat we heel hard ons best kunnen doen om niet dood te gaan.

In ieder geval maken we ons toch al zorgen over het verlies van ons leven, en dat voortdurende conflict is als een voortdurende zorg in onze periferie. De dood ontkennen is als een peuter die een driftbui heeft als het tijd is voor een dutje – omdat die pas geactiveerde geest niet wil slapen. En het is grappig dat deze geest (die niet ouder lijkt te worden) zich vaak gevangen voelt in dit metgezel-lichaam (dat niet kan vermijden ouder te worden). Dus probeert de menselijke geest vaak deze zeurende mentale terreur te vermijden door fysieke delen in en uit te wisselen-door levende stukken van niet-zo-gelukkige mensen te gebruiken (wiens geesten hun lichamen voortijdig lijken te hebben verlaten). En we doen dit in de eerste plaats om de tijdloze geest in leven te houden – ook al bloeit dit lichaam (niet deze geest) en vervaagt het als een schittering in het gras. En als uiteindelijk deze tempel vergaat, missen we hem zo. Dit is wat ik ontdekte tijdens mijn proefschrift, en we hebben nu eigenlijk statistieken om deze interessante ironie te bestuderen (Meinecke, 2017).

Mental Reverence (Dealing With Physical Loss)

Onze soort is opmerkelijk voor zijn strijd om natuurlijke uitkomsten te wijzigen (vaak met desastreuze neveneffecten). Dus, om het voortdurende besef te vermijden dat alle levende wezens uiteindelijk moeten sterven, klampen we ons vast aan (en identificeren we ons intens met) dingen die de fysieke dood lijken te overleven – in de hoop dat een deel van ons zal doorgaan als ‘een Idee’. Maar al die mooie levende dingen waar we zo lang en zo goed van hebben gehouden, kunnen niet eeuwig blijven bestaan. Of jij (of alles wat je liefhebt) moet eerst verdorren, en als een van jullie sterft, zal de ander treuren (Kübler-Ross & Kessler, 2005). Wat je dus echt nodig hebt, is verliefd worden op iets dat niet kan sterven – een blijvend symbool van wat je zult missen als je er niet meer bent (of wat jou zal missen). Dan kun je jezelf bezighouden met ervoor te zorgen dat je symbool niet sterft (ook al kan een symbool niet echt ‘sterven’ tenzij het een persoon wordt, zodat we het kunnen missen als het weggaat).

Er lijkt een natuurlijke grens te zijn aan wat we altijd kunnen koesteren maar nooit kunnen verliezen, want wat niet verloren kan gaan, neemt geen risico’s … en dus, omdat we ons nooit zorgen hebben gemaakt over het verlies ervan, kunnen we er geen blijvende band mee vormen nadat we voor de laatste keer afscheid van elkaar hebben genomen (Klass, 1993). Vaker wel dan niet liep datgene waar we zo bang voor waren niet het gevaar verloren te gaan – tenminste niet op de manier waarop jij en ik voortdurend het gevaar lopen elkaar te verliezen. Ziet u, symbolen sterven niet, en symbolen zullen ons niet missen als wij sterven. Maar mensen sterven, en mensen missen ons als wij sterven. Toch zijn we bereid alles op te offeren waar we van houden, iedereen om wie we geven, zodat onze symbolen nooit sterven. Maar op de een of andere manier, wanneer we stilstaan om ons af te vragen waarom, herinneren we ons dat het door deze geliefde symbolen is dat we elkaar hebben onthouden te missen – niet dat we de symbolen van onze liefde hebben gemist (Meinecke, 2017).

• Wat is angst?
• Zoek een therapeut om angst en bezorgdheid te bestrijden

Vroeger voelden we ontzag en eenvoudige eerbied voor elkaars tijd en sterfelijkheid, en voor deze wereld en al haar vluchtige schepsels – nog niet voor onze prestaties of onze onvergankelijke reputaties (Curry & Gordon, 2017; Meyer & Bergel, 2012). Maar tegenwoordig zijn we meer bezig met de mentale dood dan met de fysieke dood, en doen we alsof levende wezens dood zijn lang voordat ze fysiek sterven. We maken ons veel meer zorgen over hoe mensen ons zullen behandelen lang nadat we er niet meer zijn, in plaats van hoe we elkaar behandelen terwijl ieder van ons hier kort is (Meinecke, 2017).

Irrationele Gehechtheden (Onvergankelijke Partners)

Maar proberen niet na te denken over doodgaan alsof het een soort mentaal taboe is (wanneer iedereen doodgaat), is een vreselijk vreemde zaak voor een denkende soort om te doen. Onderzoekers zeggen dat mensen die geconfronteerd worden met een terminale ziekte eigenlijk meer vrede hebben met het vooruitzicht om dit leven te verlaten dan velen van ons (Brown, 2017). Je zorgen maken over het verlies van een idee is meer zoiets als in paniek raken omdat je plotseling je mobieltje niet meer kunt vinden – terwijl je geen van beiden aan het verdrinken bent of iets dergelijks. Je mobieltje is niet in gevaar zoals een vermist kind, en het zal niet worden ‘mishandeld’ alleen omdat je er niet bent om voor zijn welzijn te zorgen. Net als een overtuiging die je dierbaarder is dan andere mensen, leeft je mobiele telefoon niet, en jullie zullen het allebei prima hebben, zelfs als jullie voor altijd van elkaar gescheiden zijn – zolang iemand elk van jullie blijft waarderen (Weller, Shackleford, Dieckmann, & Slovic, 2013).

Deze bevinding (bezorgdheid over de continuïteit van mentale banden in plaats van fysieke banden) werd de basis van mijn onderzoek. Het boeide me omdat de meeste van mijn bevindingen suggereerden dat we eigenlijk niet bang zijn dat we elkaar niet meer zullen herinneren. We kunnen dat doen door elkaar gewoon niet te zien terwijl we leven. (Dan zal een herinnering van wat we verlangen te zien, onmiddellijk datgene vervangen wat we missen). Wat ik ontdekte was dat, telkens wanneer we verliezen waar we van houden, een herinnering de plaats ervan inneemt als een fantoom ledemaat effect (Ramachandran, Rogers-Ramachandran, & Cobb, 1995). Maar we houden niet van de herinnering, omdat we echt houden van het levende ding waar het voor staat – net zoals we niet het fantoomledemaat voelen, maar het ledemaat dat we verloren hebben.

Ondanks dat dit is wat we het meest vrezen te verliezen (deze tijd samen, niet deze herinneringen aan elkaar), brengen we ons leven vaak apart door… alleen maar zodat we het ons kunnen veroorloven af en toe samen te zijn (en we koesteren uiteindelijk de wens om samen te zijn in plaats van daadwerkelijk samen te zijn). Kent u dit gevoel? We besteden vaak meer tijd aan denken aan elkaar (of praten met elkaar), dan dat we elkaar wanhopig vasthouden. Maar ik geloof dat we na de dood van onze dierbaren nog genoeg tijd hebben om aan hen te denken of met hen te praten. Op dit moment moeten we ze gewoon vasthouden en nooit meer loslaten. Fluister je soms dingen tegen degenen waarvan je zou willen dat ze er nog waren? Velen van ons doen dat.

Opgeven waar we het meest van houden (voordat het nodig is)

Dus, hoewel we beter zouden moeten weten, vermijden we opzettelijk tijd met degenen van wie we dachten dat we er nooit een minuut van zouden missen – in een vruchteloze strijd om ze in onze gedachten te houden in plaats van in onze armen. Ironisch genoeg offeren we de korte tijd die we samen hadden op, met de redenering dat (als we elkaar minder zien) we elkaar meer zullen missen. Zo wordt de herinnering aan het opgeven van datgene waar we het meest van hielden, een symbool van onze blijvende genegenheid voor elkaar. En al die tijd hoefden we alleen maar te fluisteren hoezeer we deze tijd samen koesterden, en elkaar zachtjes gerust te stellen terwijl beiden hier even waren.