Feromonen worden vaak gebruikt om te verklaren waarom je je tot iemand onverwachts aangetrokken voelt, of hoe je de zeer specifieke post-run funk van je partner tolereert, maar die van iemand anders verafschuwt.

Er is echter geen bewijs dat ze bestaan. Hoewel feromonen een algemeen geaccepteerd onderdeel zijn van het culturele liefdeslexicon, hebben ze niet veel wetenschappelijke ondersteuning. Niet bij mensen, tenminste. Feromonen spelen zeker een rol bij mieren, die ze gebruiken om door de wereld te navigeren, en bij muizen, die ze gebruiken om vriend van vijand te onderscheiden. Ze zijn een manier voor dieren om met elkaar te communiceren via chemische signalen. Eén biotech-startup gebruikt feromonen zelfs om het gedrag van nematoden (een soort microscopische wormen) te sturen voor landbouwtoepassingen. Maar als het op mensen aankomt, is het bewijs beslist wankeler. We weten niet echt of menselijke feromonen überhaupt bestaan, laat staan dat we weten waarom ze vrijgezel A aantrekkelijker voor ons maken dan vrijgezel B.

Dat wil niet zeggen dat wetenschappers – en marketeers – niet geprobeerd hebben ons van het tegendeel te overtuigen. In de hoop een liefdesdrankje te kunnen verkopen aan onfortuinlijke singles, zijn er tal van dubieuze studies over dit onderwerp, vaak gesponsord door parfum- en douchegelbedrijven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het onderzoek vaak niet reproduceerbaar is en van bedenkelijke kwaliteit. Stinkende T-shirt-tests zijn misschien leuk, maar ze vertellen ons niet veel over hoe wij als organismen werken, laat staan welke chemicaliën dat werk doen.

Rigoureuze tests hebben nog meer onzekerheid over het onderwerp aan het licht gebracht. Een dubbelblind onderzoek door onderzoekers van de Universiteit van West-Australië, uitgevoerd in 2017, testte het effect van twee chemicaliën op 94 mensen. De eerste, androstadienone, wordt gevonden in mannelijk zweet en sperma; de tweede, estratetraenol, wordt gevonden in de urine van vrouwen. Beide behoren tot de meest waarschijnlijke kandidaten voor menselijke feromonen.

Over meerdere dagen werden de proefpersonen – allen blank en heteroseksueel – blootgesteld aan deze twee geuren, waarna hen werd gevraagd deel te nemen aan twee tests. Bij de eerste test kregen ze geslachtsneutrale gezichtsopnamen te zien en werd hen gevraagd het geslacht van de persoon te raden. Bij de tweede test kregen ze een selectie van gezichten van mensen te zien en werd hen gevraagd hun aantrekkelijkheid te beoordelen, en ook hoe groot de kans was dat ze ontrouw zouden zijn. (De deelnemers wisten niet dat ze werden getest op iets wat met feromonen te maken had). Het resultaat? In tegenstelling tot de aanvankelijke hypothese van de onderzoekers, leek geen van beide chemische stoffen enig effect te hebben.

Dat betekent echter niet dat menselijke feromonen een hersenspinsel van Harlekijn zijn. Misschien hebben we gewoon nog niet de juiste gevonden.

Tristram Wyatt, zoöloog aan de Universiteit van Oxford, denkt dat we het probleem niet op de juiste manier benaderen. Om menselijke feromonen echt te begrijpen, zegt hij, moeten we de mens benaderen alsof we een ander dier zijn, in plaats van via enquêtes of andere vormen van zelfrapportage, die rijp zijn voor verkeerde informatie: “Er zijn geen kortere wegen.”

Wyatt stelt voor om niet alleen te kijken naar seksuele aantrekkingskracht, maar ook naar door mensen geproduceerde chemische stoffen die andere vormen van communicatie in gang zetten. “Een van de meest veelbelovende aanknopingspunten voor menselijke feromonen is een tepelafscheiding uit de tepelhofklieren die door alle zogende moeders wordt geproduceerd en die het zogen door elke baby stimuleert, niet alleen hun eigen baby,” schrijft hij.

Dat is niet zo sexy. Maar dat is een zweterig T-shirt ook niet.