Of, “Ik ga er even tussenuit!”

Een van de meest voorkomende vragen die ik krijg is hoe ik dislocaties en subluxaties moet behandelen, wat raar is als ik toevallig op dat moment aan het winkelen ben. Maar in alle ernst, dit is echt een van de meest voorkomende vragen die ik in de kliniek krijg bij de behandeling van veel van mijn hypermobiele patiënten en laten we eerlijk zijn: het is echt geen lachertje.

Dus waar moet ik beginnen? Een goede plaats is om eerst het verschil te begrijpen tussen een dislocatie en een subluxatie.

Een dislocatie wordt gedefinieerd als “verplaatsing van een bot vanuit zijn natuurlijke positie in het gewricht”. Dit is wanneer de twee botten die een gewricht vormen volledig van elkaar loskomen. Als we bijvoorbeeld naar de schouder kijken, die een kogelgewricht is, treedt een ontwrichting op wanneer de kogel (die de bovenkant van het armbeen vormt) volledig uit de kom glijdt waarin hij in de schouder hoort te zitten. Dit kan in alle richtingen gebeuren, maar het belangrijkste is dat de twee botten volledig uit elkaar gaan. Auw!

Een subluxatie wordt in principe gedefinieerd als “een gedeeltelijke ontwrichting”. Het kan niet minder pijnlijk zijn dan een volledige ontwrichting, maar de twee botten die het gewricht vormen, staan nog gedeeltelijk met elkaar in contact. Dus nogmaals, als we het schoudergewricht als voorbeeld nemen, zou de bal die in het voorbeeld van de ontwrichting hierboven volledig uit de kom is gekomen, bij een subluxatie nog gedeeltelijk in de kom zitten.

Deze gebeurtenissen kunnen in bijna elk gewricht voorkomen, maar sommige zijn er vaker bij betrokken dan andere, waarbij schouders, knieën, duimen en enkels het meest lijken voor te komen.

Zowel dislocaties als subluxaties kunnen pijnlijke, irritante, ergerlijke en soms invaliderende problemen zijn. Ze hoeven je leven echter niet te ruïneren en kunnen – met geduld, inspanning, vertrouwen en tijd – onder controle worden gehouden.

Laten we eerst eens kijken naar de redenen waarom dislocatie of subluxatie optreedt met een snelle anatomische les. De belangrijkste reden is een abnormale collageensamenstelling. Collageen – voornamelijk type 1 collageen – is het belangrijkste structurele eiwit van de verschillende bindweefsels in het lichaam. Het wordt aangetroffen in ligamenten, pezen en gewrichtskapsels en maakt ligamenten en pezen sterk als kleine “scheerlijnen”. Wat doen ligamenten, pezen en gewrichtskapsels? Ligamenten verbinden bot met bot, pezen verbinden spieren met bot, en gewrichtskapsels zijn een soort omhulsel van weefsel dat een beweeglijk (synoviaal) gewricht omgeeft. Al deze structuren spannen zich aan onder spanning en zorgen ervoor dat de twee botten die een gewricht vormen niet te ver uit elkaar kunnen bewegen. We kunnen dus zien dat deze ligamenten, pezen en gewrichtskapsels een belangrijke rol spelen bij het geven van stabiliteit aan een beweeglijk gewricht.

Laten we nu eens kijken naar het hypermobiele Ehlers-Danlos Syndroom (hEDS volgens de Internationale Classificatie van 2017, voorheen bekend als EDS hypermobiele type of EDS Type III). Dit is een erfelijke aandoening van het bindweefsel (HDCT) waardoor de ligamenten en pezen rekbaarder (lakser) worden. Dit betekent dat gewrichten potentieel minder stabiel zijn – vandaar een grotere neiging tot subluxaties en dislocaties. Klinkt dat logisch?

Er zijn nog andere redenen voor dislocaties en subluxaties:

• Veranderde spierspanning: Dit kan vaak de oorzaak zijn van dislocaties. Een verkeerd spierpatroon, waarbij bepaalde spieren rond een gewricht worden “aangezet” terwijl dat niet zou moeten en dan veel te hard werken, kan een gewricht vaak van zijn plaats trekken. Het gewricht kan natuurlijk ook gemakkelijker uit de kom glijden als het in de eerste plaats al losser is. Spiervermoeidheid, spasmen en stress kunnen hierbij ook een rol spelen.
• Verminderde proprioceptie: Proprioceptie is het vermogen van het lichaam om positie en beweging in gewrichten te voelen en stelt ons in staat om te weten waar onze ledematen zich in de ruimte bevinden zonder dat we kijken. Het houdt verband met coördinatie. Een verstoord gevoel voor de positie van gewrichten kan ertoe leiden dat gewrichten van hun plaats glijden.
• Herhaaldelijk overstrekken: Ook wel bekend als te veel “party tricks”. Ik weet dat velen van jullie de capaciteit hebben om mensen te verbazen met jullie vermogen om jezelf in rare en wonderbaarlijke posities te wikkelen waar de rest van ons zich aan vergapen. Weet je, die trucjes die je als kind deed, je schouders in en uit de kom, of je benen over je hoofd vouwen? Nou, stop – het is niet goed voor je! Herhaaldelijk overstrekken in die mate zal de laksheid alleen maar verergeren en de kans dat de gewrichten van hun plaats glijden. Ik zeg zeker niet dat je nooit stretches moet doen, maar ik zeg wel dat je moet stoppen met die trucjes en je gewrichten niet veel verder moet strekken dan normaal. Denk dus nog maar eens goed na over die carrière als contortionist.
• De vorm van je gewrichtsoppervlakken: Sommigen van jullie zijn misschien geboren met ondiep gevormde gewrichtsholtes of andere benige vormafwijkingen die een gewricht voorbestemmen om mogelijk gemakkelijker uit de positie te glijden. Helaas kan dat gewoon de vorm van uw skelet zijn.
• Traumatisch incident: De meest voorkomende redenen voor een gewricht om uit de positie te komen voor degenen onder ons zonder hEDS. Traumatische incidenten kunnen iedereen overkomen, maar uw extra laksheid van de gewrichten kan eigenlijk een beetje in uw voordeel werken bij deze; het kan voorkomen dat u sommige van uw ligamenten en weefsels beschadigt op de manier waarop een niet-hypermobiele persoon die een traumatische dislocatie onderging dat waarschijnlijk zou doen.

Hoe vaak kunnen deze subluxaties/dislocaties voorkomen? Het antwoord daarop is voor verschillende mensen verschillend. Sommige mensen krijgen ze misschien maar een of twee keer per jaar, anderen een keer per maand. Sommige mensen krijgen ze een keer per week en anderen een keer per dag. Sommige mensen krijgen ze herhaaldelijk gedurende de dag en bij sommige mensen lijken ze nooit op te houden. Hoe dan ook, we moeten proberen de frequentie te verminderen als we kunnen, en ze onder controle te houden als ze zich voordoen.

Bij sommige mensen vindt het gewricht gewoon zijn eigen weg terug naar zijn plaats, en pfoe, wat een opluchting. Maar bij anderen, als het gewricht er eenmaal uitglijdt, gaat het er niet meer in. De pijn begint (vaak hevig) en de meest voorkomende en volkomen begrijpelijke reactie is…PANIEK! Op dit punt pakken sommige mensen de telefoon en bellen voor een ambulance – nou eigenlijk doen ze dat niet; ze kronkelen vaak van de pijn of ze kunnen eigenlijk de telefoon niet oppakken, vooral als het hun schouder of pols is die niet op zijn plaats zit, maar iemand anders doet het wel – en op naar de eerste hulp.

Paniek veroorzaakt meer stress en meer spierkrampen. Stress en spierkrampen veroorzaken meer pijn, en minder kans op het oplossen van de ontwrichting. Makkelijk gezegd, ik weet het, hier zittend met mijn gewrichten mooi en gelokaliseerd zonder de bijbehorende kwelling. Maar geloof me, als je deze situatie wilt beheersen en onder controle wilt krijgen, dan is dit wat je zult moeten beginnen te oefenen. Want wat gebeurt er in de ER? Wel, als ze het nog niet beu zijn dat je 100 keer per maand komt opdagen en je al helemaal begint te irriteren – niet eerlijk, ik weet het – dan zullen ze je vaak een soort pijnstiller geven (misschien Entonox, een NSAID) of ze zullen er helemaal voor gaan en je een algemene verdoving geven. Dan rukken ze je gewricht weer op zijn plaats. Alles goed, toch? Niet dus, want vaak, misschien binnen enkele minuten, trekt het gewricht zichzelf weer van zijn plaats omdat de spieren rond het gewricht nog steeds verkrampen, en ben je weer terug bij af.

Dus wat doen onze ER-dokters dan soms nog meer? Ze zetten je in een orthopedisch gips om het gewricht op zijn plaats te houden. Stel je dan eens voor hoe de strijd daaronder verloopt: je gewricht probeert zichzelf weer uit positie te trekken terwijl het met geweld op zijn plaats wordt gehouden door het gips. Dat klinkt pijnlijk, en dat is het vaak ook; en wanneer haal je het gips er dan af? Dat klinkt mij niet als een levensvatbare oplossing of een goede manier van leven voor u.

Dus wat moet u doen als uw gewricht loskomt? Hier zijn de zes basisprincipes die ik u wil voorstellen om grip te krijgen op het beheersen van deze situatie, in plaats van dat de situatie u beheerst. De belangrijkste doelstellingen zijn kalm te blijven, de pijn onder controle te houden en de spieren te laten ontspannen. Het vergt veel oefening en geduld, maar het is te doen.

1. Ademhalen: Gebruik langzame diepe, ontspannen ademhalingen. Probeer ontspanningstechnieken, er zijn er veel. Hoe pijnlijk het ook is, en hoe moeilijk het ook klinkt, je moet proberen controle te krijgen over deze situatie. Begin dus te leren hoe je er doorheen kunt ademen.
2. Gebruik pijnstillers: Neem een aantal geschikte pijnstillers (analgesie) als u die heeft. Let echter op het woord “passende”. U mag pijnstillers alleen innemen volgens de dosering die uw voorschrijver heeft voorgeschreven. Neem nooit meer dan de aanbevolen dosis. Misschien heb je het gevoel dat het op dat moment niet genoeg is, maar als het de scherpe kantjes eraf kan halen, is dat een goed begin. Neem nooit een overdosis.
3. Ondersteun het gewricht: U moet proberen het uzelf zo comfortabel mogelijk te maken (ik weet dat dit niet gemakkelijk is). Gebruik kussens of een draagdoek als u die heeft. Zoek zoveel mogelijk een comfortabele rustpositie. Hierdoor kunnen de spieren ontspannen en stoppen met spasmen.
4. Probeer warmte: Warmwaterkruiken, tarwezakjes en een warm bad kunnen allemaal helpen om spasmen en overactieve spieren te ontspannen.
5. Afleiding: Probeer je aandacht af te leiden van de pijn en de situatie. Luister naar muziek, kijk een film als dat kan, praat met vrienden/familie, probeer een ontspannings-CD/MP3. Dit kan helpen als kortetermijnstrategie om de pijn te verlichten. Ook dit kan de spieren helpen ontspannen.
6. Zachte massage: Soms kan zachte massage rond het gewricht helpen de spieren voldoende te ontspannen om het gewricht voorzichtig te kunnen verplaatsen of om het gewricht vanzelf weer op zijn plaats te laten glijden.

Wat als het niet meer teruggaat? Verwacht niet dat het gewricht meteen weer op zijn plaats zit. Het is vaak niet ongebruikelijk dat gewrichten uren of zelfs dagen niet op hun plaats zitten. Maar als het eenmaal uit is, is het uit. Het gaat er niet nog meer uit, dus probeer niet in paniek te raken.

Is het gevaarlijk? Beschadig ik mijn gewricht als het eruit komt? Dat is hoogst onwaarschijnlijk. De laxiteit van je gewrichten zorgt ervoor dat je banden en kapsels kunnen uitrekken. Het is meestal alleen verontrustend en niet schadelijk.

Wanneer moet u naar het ziekenhuis of hulp inroepen? Als uw ledemaat van kleur begint te veranderen door een gebrek aan bloedtoevoer. Als uw ledemaat volledig gevoelloos wordt. Als u bovenstaande strategieën 1 tot en met 6 hebt geprobeerd, een redelijke tijd hebt gewacht en nog steeds wanhopig worstelt.

Maar zoals eerder gezegd, is het niet ongebruikelijk dat ER uw gewricht verplaatst om het er vervolgens weer uit te laten springen of wanneer de verdoving is uitgewerkt. Daarom moet je leren om kalm te blijven en te beginnen met zelfmanagement.

Een van de meest waardevolle dingen die je kunt doen na een subluxatie/dislocatie is om na te denken over de gebeurtenis zodra je de kans hebt gehad om te kalmeren. Bewoog je op een manier die er normaal voor zorgt dat het gewricht uit de kom gaat? Bewoog je zonder na te denken? Hoe was uw houding? Was je moe of te hard van stapel gelopen? Was je ergens gestrest over? Het is zo waardevol om te zoeken naar triggers waarom de gebeurtenis heeft plaatsgevonden. Misschien was het geen van deze redenen, maar als het wel zo was, dan kun je hopelijk leren om herhaling in de toekomst te voorkomen.

Finitief: voorkomen is beter dan genezen! Het is natuurlijk beter als we kunnen voorkomen dat deze situaties zich in de eerste plaats voordoen, in plaats van ermee te moeten omgaan. Daartoe kan het volgende hopelijk helpen om de frequentie van dergelijke voorvallen te verminderen:

• Fysieke therapie om de spieren rond gewrichten te leren beheersen en de juiste spieren te gebruiken;
• Revalidatie om de proprioceptie te verbeteren;
• Het eventuele gebruik van steunen/braces indien nodig;
• Proberen om stress en angsten te beheersen.

Maar uiteindelijk, blijf kalm! Hoe meer u kalm blijft wanneer deze gebeurtenissen zich voordoen en er zelf mee omgaat, hoe gemakkelijker het elke keer zou moeten worden.

Note: dit artikel is beschikbaar in afdrukbare PDF-vorm door hier te klikken.