Mexico kent een grote verscheidenheid aan dichos of refranes – gezegden, stelregels of uitdrukkingen – sommige zijn van Mexicaanse oorsprong en andere duidelijk niet. Door analogie of door rijm, worden de dichos verondersteld aloude waarheden over te brengen die geen tegenspraak dulden. Maar ze kunnen, en worden vaak, op zo’n zelfvoldane manier uitgesproken dat ze voldoen aan de definitie van perogrullada-een woord dat bijna onomatopeenisch is in zijn lelijkheid en dat, kort gezegd, een duidelijke waarheid van zo weinig belang betekent dat het uitspreken ervan dwaasheid is.

Een vaak gebruikte zin -tanto va el cántaro al agua, hasta que se rompe, oftewel de kruik wordt zo vaak in het water gedompeld dat ze uiteindelijk breekt- spreekt voor zich en kan bijzonder irritant zijn met zijn “zei het je toch” toon en veronderstelling van deugdzaamheid in het onvermijdelijke.

Engelssprekenden vertalen af en toe een Engels gezegde letterlijk in het Spaans, met wisselend resultaat. Sommige zijn dichtbij genoeg in hun equivalent om er niet toe te doen. Más vale pájaro en la mano que cientos volando betekent letterlijk een vogel in de hand is meer waard dan honderden in de vlucht, heel vergelijkbaar met “een vogel in de hand is er twee waard in de bush.”

Maar een letterlijke weergave van “je kunt niet je cake hebben en hem opeten” -no puedes tener tu pastel y comerlo- kan tot enig amusement leiden, zelfs als de toehoorder zich realiseert dat je iets zegt als no puedes chiflar y comer pinole, wat letterlijk betekent “je kunt niet fluiten en pinole eten,”¯een poederachtige substantie gemaakt van gebakken gemalen maïs en suiker. Figuurlijk zijn ze ongeveer hetzelfde.

Ik heb daarentegen niet gemerkt dat Engelssprekende Mexicanen dezelfde veronderstelling maken over hun eigen uitspraken die in het Engels worden omgezet. In plaats daarvan zullen ze je vertellen dat er een gezegde in het Spaans is, het zeggen, het vertalen en dan uitleggen wat het betekent. Dit leidt tot langere gesprekken, maar “tijd is geld” is geen uitdrukking die in deze contreien veel aandacht krijgt.

Er zijn tal van uitdrukkingen die een Engels equivalent hebben, maar een andere beeldspraak gebruiken. Es mejor ser cabeza de ratón, que cola de león, betekent letterlijk dat je beter het hoofd van een muis kunt zijn dan de staart van een leeuw, maar het equivalent kan ook zijn -bij gebrek aan regels- beter een koning onder de bedelaars dan een bedelaar onder de koningen. Cuando el río suena, agua lleva -als de rivier stroomt, stroomt er water- betekent ongeveer hetzelfde als het Engelse “there’s no smoke without fire.”

Een verbazend lokaal gezegde is tirar (echar) la casa por la ventana, wat letterlijk betekent het huis uit het raam gooien, maar gewoon betekent: kosten noch moeite sparen, meestal toegepast wanneer je iets te vieren hebt. Een zeer Mexicaanse uitdrukking is cada chango a su mecate-ieder aap aan zijn eigen touw. Deze uitdrukking spreekt voor zich, is een tegengif tegen bemoeials, en kent een aantal variaties in verschillende Spaanstalige landen.

Ten slotte, voor dit artikel dan toch, is er een dicho dat misschien wel waar is, maar dat nooit lijkt te worden toegepast, behalve op het slechtst mogelijke moment. No hay mal que por bien no venga. Letterlijk: er is geen slecht ding dat niet gebeurt voor het goede, vergelijkbaar in betekenis met elke wolk heeft een zilveren voering. Het probleem is dat mensen dit altijd lijken te zeggen als iemand in grote angst verkeert over iets vreselijks dat is gebeurd. En een beetje zoals Job, in plaats van troost te zoeken, is men misschien geneigd iets te mompelen als het universele con amigos así, ¿quién necesita enemigos?

Een ruime selectie van Mexicaanse spreuken is online te vinden.