Weinig personen hebben de economische geschiedenis zo beïnvloed als Francis Cabot Lowell, A.B. 1793. Geboren terwijl de Amerikaanse kolonisten streden voor politieke onafhankelijkheid, hielp hij de basis te leggen voor de economische onafhankelijkheid van het nieuwe land met zijn idee voor een geïntegreerde textielfabriek. Dat concept maakte de Verenigde Staten uiteindelijk tot een wereldhandelsmacht en zette technologische innovatie in gang die tot op de dag van vandaag doorwerkt.
Lowells vader, John, 1760, was een succesvol advocaat, politicus en collega van John Adams, die hem benoemde tot opperrechter van het First Circuit Court of Appeals. Zijn moeder, Susannah, was de dochter van de scheepsmagnaat Francis Cabot uit Salem. Beide families gaven vorm aan de naam en carrière van de jongen. Toen hij op 14-jarige leeftijd naar Harvard ging, onderscheidde hij zich in wiskunde, maar als laatstejaars stak hij een vreugdevuur aan op de Yard, een ongewoon geval van baldadigheid. Hiervoor werd hij voor enkele maanden verbannen en bijles in wiskunde en zeden gegeven voordat hij naar Cambridge mocht terugkeren. Hij studeerde af met de hoogste onderscheiding.
Tot ergernis van zijn vader gaf hij blijk van een “ongeïnteresseerdheid” voor de politiek, en in plaats daarvan maakte hij een Cabot-achtige carrière als internationaal koopman. Hij ging aanmonsteren als supercargo op het schip van een oom en leerde snel het handelsvak. Al snel zette hij zijn eigen rekening op in Boston’s Long Wharf en vergaarde hij een aanzienlijk fortuin in de federale handel in textiel, gewassen en buitenlandse valuta. Daarnaast verwierf hij aanzienlijke stukken Boston’s werfbezit, verscheidene residenties en stukken wildernis in Maine.
Maar in 1810 bedreigden de vijandelijkheden tussen Frankrijk en Groot-Brittannië zijn welvaart. Met kanonneerboten die op de Atlantische Oceaan patrouilleerden, werd de internationale scheepvaart een onmogelijk riskante broodwinning. De spanningen eisten hun tol. Lowell werd beschreven als een “nerveuze, gevoelige man, vatbaar voor overwerk en periodes van nerveuze uitputting.” Zijn remedie was om rekeningen te vereffenen en een reis van twee jaar naar Groot-Brittannië te maken, om weer gezond te worden en zijn vooruitzichten te overdenken.
Met Spaanse dubloenen van grote waarde en introductiebrieven van belangrijke vrienden als de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Timothy Pickering, A.B. 1763, kreeg Lowell toegang tot de hoogste kringen van de Britse samenleving. Connecties verschaften hem ook toegang tot de bloeiende textielfabrieken van Lancashire, waar door waterkracht aangedreven weefgetouwen kilometers stof uitrolden en fabelachtige rijkdom schiepen voor hun eigenaars. Als scherp waarnemer bezocht hij de fabrieken en besefte dat zijn fortuin en toekomst in de katoenproductie lagen. Een andere koopman in Boston met wie hij tijdens zijn sabbatical een afspraak had, herinnerde zich dat Lowell de fabrieken bezocht “om alle mogelijke informatie over het onderwerp te verkrijgen, met het oog op de invoering van de verbeterde fabricage in de Verenigde Staten.”
Eén obstakel voor zijn beginnende plan was echter de strenge controle die Groot-Brittannië uitoefende op zijn geavanceerde textielindustrie. Om handelsgeheimen te beschermen, waren de technologieën niet te koop en was het Britse textielarbeiders verboden het land te verlaten. Dat Lowell door de fabriekspoorten werd toegelaten, getuigt van het kaliber van zijn referenties en zijn status als handelaar, nog niet als concurrerende fabrikant.
Hij verliet Groot-Brittannië in 1812 aan de vooravond van de oorlog en zeilde weg met zijn hoofd klaarblijkelijk bruisend van de ideeën. Onmiddellijk na zijn terugkeer in Boston begon hij te werken aan een plan dat velen in de conservatieve Lowell-clan beschouwden als “visionair en gevaarlijk”. Niettemin verzamelde hij het ongehoorde bedrag van 400.000 dollar van familie en vrienden via het nieuwe idee om aandelen te verkopen in zijn onderneming, die bekend werd als de Boston Manufacturing Company. Hij kocht een dam en een terrein aan de Charles River in het plattelandsstadje Waltham, 10 mijl van Boston, en bouwde vervolgens een vier verdiepingen hoge bakstenen molen met een fraaie koepel en een Paul Revere-klok.
Het belangrijkste was dat hij de bekwame ingenieur Paul Moody in dienst nam die, samen met Lowell die de ingewikkelde berekeningen maakte, het eerste elektrisch aangedreven weefgetouw van het land creëerde en het aan andere, eerder gemechaniseerde weefprocessen koppelde om zo de eerste volledig geïntegreerde fabriek ter wereld op te zetten. Katoen kwam binnen als een baal en ging eruit als een bout, een revolutionair idee dat ervoor zorgde dat het “Waltham fabricagesysteem” over de hele wereld navolging vond en de basis vormde voor de moderne industrie.
“Vanaf het eerste begin van het eerste aangedreven weefgetouw,” meldde een van de investeerders, “was er geen aarzeling of twijfel over het succes van deze fabricage.” Tegen 1815 vloog de stof net zo snel uit de fabriek als het bedrijf het kon maken, om te voldoen aan de grote vraag naar Amerikaans textiel nadat de oorlog de stroom van geïmporteerde goederen had ingedamd. Het bedrijf leverde al snel 20 procent dividend per jaar op aan zijn gelukkige geldschieters, die opgewonden spraken over het creëren van grote industriesteden in New England naar het model van Waltham. Maar Lowell zelf genoot nauwelijks van de vruchten van zijn triomf. Een razend tempo in combinatie met zijn “gevoelige aard” bleek een tragische combinatie. Hij stierf op 42-jarige leeftijd, slechts drie jaar na de geboorte van zijn industriële visie.
Ondanks zijn broze gestel bezat Lowell een combinatie van bekwaamheid, ambitie, rijkdom, connecties en het nemen van risico’s die kenmerkend zou worden voor latere generaties Amerikaanse ondernemers. Net als Edison, Ford en Gates creëerde Lowell niet alleen producten, maar creëerde hij een markt waar er nog geen was. Daarmee vestigde hij veel meer dan een textielfabriek in Waltham, Massachusetts. Hij stond aan de wieg van een innovatiecultuur die sindsdien de wereldeconomie heeft aangedreven.