Niacine (nicotinezuur of vitamine B3) wordt, naast het gebruik als voedingssupplement, medisch voorgeschreven voor de behandeling van hyperlipidemie en hypercholesterolemie. Gebruik van niacine in lage doses leidt meestal tot weinig bijwerkingen (ADR’s); bij grotere doses kan niacine echter huidirritatie, jeuk en soms ernstigere effecten veroorzaken (1). Het jaarverslag van 2005 van de American Association of Poison Control Centers vermeldde 3.109 meldingen van blootstellingen aan niacine (2). In 2006 heeft het Rocky Mountain Poison and Drug Center (RMPDC) in Denver, Colorado, meerdere telefoontjes ontvangen over ADR’s na niet-medisch gebruik van niacine. Uit een onderzoek van de telefoongegevens bleek dat niacine op verschillende manieren werd gebruikt, onder meer om de resultaten van drugstests in urine te veranderen of te maskeren, hoewel er geen wetenschappelijk bewijs bestaat dat de inname van niacine de resultaten van een drugstest kan veranderen. Om de omvang van het gebruik van niacine bij pogingen om de resultaten van drugstests te veranderen vast te stellen, werden de meldingen aan het RMPDC van bijwerkingen van niacine in de periode januari-september 2006 onderzocht. Hieruit kwamen 18 personen naar voren die niet-uicidale, opzettelijke, niet-medische redenen opgaven voor het gebruik van niacine, waaronder acht personen die het veranderen van drugstestresultaten opgaven als reden voor het gebruik van niacine. Tien andere personen, onder de 18 die geen reden opgaven voor het gebruik van niacine, werden gecategoriseerd als mogelijke gebruikers van niacine om te proberen de resultaten van drugstests te veranderen, vanwege hun leeftijd of de hoeveelheid ingenomen niacine. Artsen, vooral diegenen wier patiënten tieners en jonge volwassenen zijn, moeten zich bewust zijn van het mogelijke gebruik van niacine in pogingen om urinedrugstesten te omzeilen.
RMPDC bedient Colorado, Hawaii, Idaho, Montana, en het zuiden van Nevada, een totale bevolking van ongeveer 10 miljoen. Medewerkers van het RMPDC hebben in hun database gezocht naar telefoontjes waarin melding werd gemaakt van blootstelling aan niacine in de periode januari-september 2006. Telefoontjes over blootstelling aan niacine werden onderverdeeld in zes categorieën: 1) onopzettelijke doseringsfouten bij therapeutische gebruikers, 2) bijwerkingen na therapeutisch gebruik, 3) onopzettelijke blootstellingen bij kinderen, 4) zelfmoordpogingen, 5) bijwerkingen zonder opgegeven reden voor het gebruik van niacine, en 6) bijwerkingen na niet-zelfzuchtig, opzettelijk, niet-medisch gebruik. De verzamelde gegevens omvatten de leeftijd, het geslacht, de omstandigheden van blootstelling, de symptomen en het resultaat. Personen die geen reden opgaven voor het gebruik van niacine, maar <30 jaar oud waren of die meldden minstens 1000 mg of “grote hoeveelheden” niacine in één keer te hebben ingenomen, werden gecateogoriseerd als mogelijke gebruikers van niacine om een drugstest in de urine te omzeilen. Het onderzoek werd goedgekeurd door de institutionele beoordelingsraad van het RMPDC en er werd een ontheffing van toestemming verleend.
In totaal 92 telefoontjes (72 van personen thuis en 20 van zorgverleners) meldden blootstelling aan niacine. Dertig oproepen (33%) maakten melding van doseringsfouten of bijwerkingen na therapeutisch gebruik, 23 (25%) hadden betrekking op onopzettelijke blootstelling van kinderen, en 18 (20%) maakten melding van bijwerkingen na niet-zelfmoorddadig, opzettelijk, niet-medisch gebruik. Nog eens 18 oproepen (20%) maakten melding van bijwerkingen van niacine zonder dat een reden voor de blootstelling werd vermeld.
Van de 18 personen die zeiden dat hun bijwerkingen het gevolg waren van niet-zelfzuchtig, opzettelijk, niet-medisch gebruik van niacine, was de mediane leeftijd, drie volwassenen van onbekende leeftijd niet meegerekend, 18 jaar (bereik: 15-50 jaar). Acht van de 18 personen zeiden dat ze niacine (1.000 mg – 8.000 mg) hadden genomen om een drugstest te veranderen of te maskeren; acht anderen zeiden dat ze niacine (400 mg – 5.000 mg) hadden genomen om hun lichaam te “zuiveren, te reinigen of te spoelen”; en twee personen zeiden dat ze niacine als dieetpil hadden gebruikt. Van de 18 personen die geen reden opgaven voor het gebruik van niacine, waren er acht <30 jaar oud, en twee patiënten van onbekende leeftijd meldden dat ze respectievelijk een dosis van 2000 mg en “grote hoeveelheden” niacine gebruikten; volgens de casusdefinitie werden deze 10 personen gecategoriseerd als mogelijke gebruikers van niacine om drugstests in hun urine te omzeilen.
De telefoontjes met betrekking tot de 18 personen die zeiden dat hun bijwerkingen het gevolg waren van pogingen om de resultaten van drugstests te veranderen of die werden gecategoriseerd als mogelijke gebruikers van niacine voor dat doel, kwamen uit alle vijf staten die onder het RMPDC vallen. Twaalf oproepen kwamen uit Colorado, twee uit Idaho, en één uit Hawaii, Montana, en zuidelijk Nevada; één oproep kwam uit Californië via een telefoonnummer van de hotline van de fabrikant. Onder de 28 personen die ofwel een niet-medische reden opgaven voor het gebruik van niacine (18 personen) of die geen reden opgaven maar werden gecategoriseerd als mogelijke gebruikers van niacine om drugstestresultaten te veranderen (10 personen), waren de meest voorkomende gemelde ADRs tachycardie, een rood aanlopende huid, huiduitslag, misselijkheid en overgeven. Dertien van de 28 personen werden behandeld in of doorverwezen naar een instelling voor gezondheidszorg. Er werden geen sterfgevallen gemeld.
Gerapporteerd door: C Mendoza, MD, K Heard, MD, Rocky Mountain Poison and Drug Center, Denver Health Medical Center, Colorado.
Editorial Note:
Niacine is goed ingeburgerd als een medische behandeling voor hyperlipidemie (3) en op recept verkrijgbaar in tabletten of capsules van 50 mg tot 500 mg. De aanbevolen initiële therapeutische dagdosis is 100 mg, driemaal daags, getitreerd tot een maximale dagdosis van 1.000 mg (4). Niacine tabletten en capsules met verlengde afgifte (125 mg-1.000 mg) zijn ook op recept verkrijgbaar, meestal in een dosis van 500 mg voor het slapen gaan, tot een maximum van 2.000 mg per dag. Het therapeutisch gebruik van niacine wordt vaak beperkt door dermatologische en gastro-intestinale bijwerkingen (bijv. tachycardie, blozen, huiduitslag, misselijkheid, braken, of buikpijn). Deze effecten zijn gewoonlijk zelfbeperkt en komen vaker voor bij doseringen >1.000 mg per dag, maar kunnen bij elke dosis voorkomen. Hepatotoxiciteit is een zeldzame maar ernstige bijwerking, die meestal gepaard gaat met chronisch gebruik (5).
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat de inname van niacine de uitslag van een urinedrugstest kan veranderen. Wel wordt in gemakkelijk toegankelijke informatie op internet het innemen van niacine genoemd als een manier om detectie van tetrahydracannabinol (THC), het belangrijkste psychoactieve bestanddeel van marihuana, te voorkomen. Een zoekopdracht op internet naar de woorden “niacine” en “marihuana” kan tienduizenden resultaten opleveren.
Niacine wordt niet alleen verkocht als receptplichtig geneesmiddel, maar ook over de toonbank (in tabletten van 100 tot 500 mg) en wordt over het algemeen beschouwd als een veilig voedingssupplement met bekende dermatologische en gastro-intestinale bijwerkingen die meestal zelfbegrensd zijn en verdwijnen met ondersteunende zorg (1). Overlijden door acute overdosering is niet gemeld, en een minimale dodelijke dosis is niet vastgesteld (6). Er zijn echter wel ernstige effecten bij sommige patiënten gemeld. In een persbericht over het gebruik van niacine om drugstests in de urine te verslaan, worden vier gevallen van toxiciteit met niacine beschreven, waaronder hepatotoxiciteit, metabole acidose, variaties in bloedglucose, neutropenie en elektrocardiografische effecten (7). Twee van de vier patiënten hadden levensbedreigende ADR’s; één had 5.500 mg niacine ingenomen gedurende een periode van 36 uur, en de andere had 2.500 mg ingenomen gedurende een periode van 48 uur.
De bevindingen in dit rapport zijn onderhevig aan ten minste vier beperkingen. Ten eerste zijn de gegevens retrospectief verzameld uit de RMPDC-database; hoewel voor elk geval een specifieke dataset is verzameld, kunnen personen een verkeerde voorstelling hebben gegeven van de omstandigheden van hun niacinegebruik, wat heeft geleid tot verkeerde classificatie, onderrapportage van doseringen, of onjuiste rapportage van symptomen. Ten tweede werden personen die geen reden opgaven voor het gebruik van niacine en <30 jaar oud waren en personen die meer dan 1000 mg of “grote hoeveelheden” niacine innamen gecategoriseerd als mogelijke gebruikers van niacine om drugtestresultaten te veranderen; deze personen kunnen echter niacine om andere redenen hebben gebruikt, waaronder behandeling van hyperlipidemie. Ten derde zijn de gegevens van gifcentra mogelijk niet representatief voor alle blootstellingen aan niacine; patiënten met minder ernstige of geen symptomen als gevolg van niacinegebruik zouden geen contact opnemen met een gifcentrum. Ten slotte is het RMPDC een regionaal antigifcentrum, en het gebruik van niacine om te proberen de resultaten van drugstests te veranderen of te maskeren zou een regionaal fenomeen kunnen zijn. Verder onderzoek van nationale gegevens van gifcentra kan aanvullende informatie opleveren over niet-medisch gebruik van niacine.
Public health measures such as school-based education and authoritative Internet communications might help prevent ADRs if directed at those who are prompted to misuse niacin by claims that are not substantiated scientifically. Dit rapport onderstreept het belang van het innemen van geneesmiddelen in de juiste doses en voor goedgekeurde indicaties volgens de instructies van een zorgverlener. Nu het internet een veelgebruikte bron van medische informatie is geworden, kunnen artsen verwachten patiënten tegen te komen met ongebruikelijke bijwerkingen als gevolg van niet-wetenschappelijk geneesmiddelengebruik (8) en moeten zij zich vertrouwd maken met deze effecten en hun patiënten dienovereenkomstig adviseren.
- CDC. Niacine intoxication from pumpernickel bagels—New York. MMWR 1983;32:305.
- Lai MW, Klein-Schwartz W, Rodgers GC, et al. 2005 annual report of the American Association of Poison Control Centers’ national poisoning and exposure database. Clin Toxicol 2006;44:803–932.
- Panel van deskundigen inzake detectie, evaluatie en behandeling van hoog bloedcholesterol bij volwassenen. Executive summary of the third report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA 2001;285:2486–97.
- Poisondex®-systeem. Greenwood Village, CO: Thomson Micromedex.
- Temple BR. Vitaminen. In: Dart RC, Caravati EM, McGuigan M, et al, eds. Medische toxicologie. 3rd ed. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins, 2004:1022–3.
- Bloomquist SE, Dart RC. Cardiovasculaire geneesmiddelen. In: Dart RC, Caravati EM, McGuigan M, et al, eds. Medische toxicologie. 3rd ed. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins, 2004:645–7.
- Mittal MK, Florin T, Perrone J, Delgado JH, Osterhoudt KC. Toxicity from the use of niacin to beat urine drug screening. Ann Emerg Med. In press. 2007.
- Cone EJ. Ephemeral profiles of prescription drug and formulation tampering: evolving pseudoscience on the Internet. Drug Alc Depend 2006;83S:S31–9.
Het gebruik van handelsnamen en commerciële bronnen dient uitsluitend ter identificatie en impliceert geen goedkeuring door het U.S. Department of Health and Human Services.Verwijzingen naar niet-CDC-sites op internet worden aangeboden als service aan MMWR-lezers en vormen of impliceren geen goedkeuring van deze organisaties of hun programma’s door het CDC of het U.S. Department of Health and Human Services. CDC is niet verantwoordelijk voor de inhoud van pagina’s die op deze sites te vinden zijn. URL-adressen die in MMWR zijn vermeld, waren actueel op de datum van publicatie.
Disclaimer Alle MMWR HTML-versies van artikelen zijn elektronische conversies van ASCII-tekst naar HTML. Deze conversie kan hebben geresulteerd in tekenvertaal- of formaatfouten in de HTML-versie. Gebruikers dienen niet te vertrouwen op deze HTML-versie, maar worden verwezen naar de elektronische PDF-versie en/of de originele papieren versie van MMWR voor de officiële tekst, figuren en tabellen. Een origineel papieren exemplaar van deze uitgave is verkrijgbaar bij de Superintendent of Documents, U.S. Government Printing Office (GPO), Washington, DC 20402-9371; telefoon: (202) 512-1800. Neem contact op met GPO voor actuele prijzen.
**Vragen of berichten over fouten in de opmaak moeten worden gericht aan [email protected].
Datum laatste herziening: 4/18/2007