Agressie, gedefinieerd als vijandig of gewelddadig gedrag bedoeld om een ander individu te domineren of te intimideren, is een vrij veel voorkomend gedragsprobleem bij katten.

De oorzaken ervan bij katten kunnen complex zijn, zowel in termen van triggers als doelwitten, waardoor het een uitdaging is om strategieën te vinden om agressief gedrag bij katten uit te bannen.

De gevolgen van agressief gedrag bij katten kunnen aanzienlijk zijn, variërend van verwondingen aan andere katten en mensen tot het afstaan van agressieve katten aan asielen. Een recente studie meldde dat 27 procent van de katten die om gedragsredenen aan asielen werden afgestaan, werden afgestaan vanwege agressie. Gezien deze hoge inzet, is het belangrijk dat katteneigenaren de oorzaak van het agressieve gedrag van hun huisdier begrijpen om een plan te ontwikkelen om succesvol in te grijpen.

Of de oorzaak ervan, het herkennen van de signalen dat een kat angstig of agressief is, kan helpen om letsel aan huisdieren en mensen te voorkomen. Deze signalen kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën: die in het gezicht en op het hoofd en die in de lichaamshouding.

Tekenen van agressie zijn verwijde pupillen, oren die naar achteren op de kop zijn gedrukt, een rechtopstaande staart met opgeheven haren en een gebogen rug. Tekenen van angst zijn verwijde pupillen, oren plat en naar buiten gericht, snorharen plat of naar beneden gedrukt op het gezicht, staart dicht om het lichaam gewikkeld of onder het lichaam geplooid, en kop omhoog gehouden terwijl hij voorover ligt (figuren 1 en 2).

Er zijn een aantal verschillende soorten agressie die katten kunnen vertonen, en in sommige gevallen kan een kat meer dan één soort tegelijk vertonen. Hier volgen enkele algemene principes voor het beheersen van alle soorten katachtige agressie:

• Vroegtijdig ingrijpen is het beste.
• Elke vorm van fysieke straf kan de angst of vrees van een kat vergroten en de agressie verergeren.
• Medicatie kan helpen, maar alleen in combinatie met gedrags- en/of omgevingsaanpassing.
• Herkennen van agressie en een agressieve kat laten schrikken zonder fysiek contact is meestal effectief.
• Vermijd situaties waarvan u weet dat ze een kat agressief maken.
• Scheid katten die zich agressief gedragen van elkaar en herintroduceer ze langzaam met positieve bekrachtiging, zoals beschreven in het hoofdstuk Territoriale Agressie.
• Voedingssnoepjes zijn uitstekende positieve bekrachtigers van niet-agressief gedrag.
• Aggressie die niet kan worden beheerst met de technieken die in deze brochure worden beschreven, kan overleg met een dierenarts-gedragstherapeut nodig maken. Het is belangrijk om de hier gepresenteerde informatie te gebruiken in nauwe samenwerking met uw dierenarts.

De eerste stap in het omgaan met een agressieve kat is om er zeker van te zijn dat er geen medische reden is voor het agressieve gedrag. Ziekten zoals hyperthyreoïdie, osteoartritis, gebitsaandoeningen en problemen met het centrale zenuwstelsel kunnen agressie veroorzaken, dus raadpleeg een dierenarts voordat u agressieve katten probeert te beheersen door gedrags- en/of omgevingsaanpassingen.

Als een dierenarts medische problemen heeft uitgesloten, is het identificeren van het type agressie de sleutel tot het begrijpen van de oorzaak en het ontwikkelen van een plan om in te grijpen.

Typen agressie

Katten kunnen om een aantal redenen agressie vertonen. Het bepalen van de oorzaak van het agressieve gedrag van een kat is belangrijk, omdat verschillende soorten agressie op verschillende manieren kunnen worden aangepakt. Hieronder volgen algemene categorieën van katachtige agressie en hoe ze kunnen worden aangepakt.

Speelagressie
Jonge katten en kittens die niet zijn grootgebracht met nestgenoten, of die geen mogelijkheden hebben om te spelen, vertonen meestal speelagressie. Het aanleren van gepast spel is een belangrijk onderdeel van de socialisatie van een kat, en dit gebeurt normaal gesproken tijdens de tijd die hij doorbrengt met zijn nestgenoten. Katten leren dat ze te hard bijten of krabben als hun nestgenoten stoppen met spelen of terugslaan. Katten die in hun vroege leven alleen opgroeien, leren deze belangrijke les niet.

Katten die op het punt staan tot spelagressie over te gaan, zullen vaak hun staart heen en weer bewegen, hun oren tegen het puntje van hun kop houden, en verwijde pupillen hebben. Ze kunnen hun doelwit stalken, of het nu een dier of een mens is, en zullen vaak vanuit een schuilplaats aanvallen als het doel voorbij komt.

Om in te grijpen bij spelagressie, bepaal eerst of er een patroon is in wanneer en waar agressief gedrag voorkomt. Als dat zo is, voorkom dan de agressie door de kat af te leiden met spelen of de toegang te ontzeggen tot plaatsen die het gedrag aanmoedigen, zoals onder het bed als de kat zich daar verstopt voordat hij toeslaat. Een belletje aan een losbreekhalsband kan nuttig zijn om aan te geven waar de kat zich bevindt voor en tijdens agressief gedrag.

Het gebruik van geluidsafschrikmiddelen binnen een paar seconden na agressief gedrag, zoals een knal van een spuitbus met perslucht of een sissend persoon, kan nuttig zijn om een kat te laten schrikken en zijn aandacht te verleggen. Het doel is niet om de kat bang te maken, maar om hem af te leiden en zijn aandacht weer op hem te richten. Straf een kat nooit en raak hem nooit aan, want dit kan ervoor zorgen dat de kat bang wordt voor mensen of het kan worden opgevat als spelen, waardoor het agressieve gedrag onbedoeld wordt beloond. Weglopen en negeren van een kat die bezig is met spelagressie kan hem leren dat ongepast agressief spel resulteert in helemaal geen spel.

Voorwerpen die worden gebruikt om een kat af te leiden van spelagressie moeten op een afstand van uw handen worden gehouden, zodat de kat u niet kan bijten of krabben terwijl hij zijn agressie op het speeltje afreageert.

Bangstagressie
Dit type agressie kan worden waargenomen wanneer een kat onbekende stimuli ontmoet, zoals een nieuw persoon, dier of geluid, of wanneer een kat wordt blootgesteld aan een ervaring die hij associeert met onaangename gebeurtenissen, zoals een bezoek aan de dierenarts.

Katten die angstagressie vertonen kunnen hun oren tegen hun kop drukken, sissen, hun tanden ontbloten, of laag bij de grond hurken met hun staart onder hun lichaam, en hun vacht kan overeind gaan staan.

De beste manier om met angstagressie om te gaan is het identificeren en vermijden van situaties die een angstige reactie teweegbrengen. Als een situatie niet kan worden vermeden, dan kunt u proberen de kat geleidelijk te desensibiliseren door hem kort van een afstand bloot te stellen aan de prikkel die de angst veroorzaakt, en vervolgens niet-agressief gedrag te belonen met voer en complimenten.

Het is erg belangrijk om een agressieve kat niet te troosten, omdat dit kan worden opgevat als goedkeuring van agressie. Het is ook belangrijk om je niet terug te trekken of angst te tonen, omdat dit het gedrag kan versterken als jouw terugtrekken is wat de kat wil. Geen aandacht geven is een betere manier om met angstagressie om te gaan.

Aangeboren Agressie
Om nog onbekende redenen kunnen sommige katten plotseling agressief worden als ze geaaid worden. Mogelijke verklaringen zijn overstimulatie en een poging van de kat om te controleren wanneer het aaien ophoudt. Ook hanteren, baden, borstelen en nagels knippen kunnen dit soort agressie veroorzaken. In veel gevallen zal de kat verwijde pupillen vertonen, met de staart slaan en de oren naar achteren bewegen op de kop voordat hij agressief wordt.

Om een kat met aai-agressie onder controle te krijgen, moeten eigenaren ongevraagde handelingen of aaien vermijden, evenals elke vorm van fysieke straf of terughoudendheid, en pogingen om de kat op te pakken of met hem in contact te komen terwijl hij aan het eten is. Het belonen van een kat met een lekkernij voor het toestaan van korte, lichte aaien zonder tekenen van agressie kan ook nuttig zijn. Na verloop van tijd kunnen eigenaren de duur van het aaien geleidelijk opvoeren, maar bij elk teken van agressie moet de eigenaar stoppen met het aaien en een afkoelingsperiode beginnen zonder fysiek contact.

Het is vooral belangrijk om katten die dit type agressie vertonen in de gaten te houden als ze in de buurt zijn van jonge kinderen, die vaak katten willen aaien maar de visuele signalen van dreigende agressie missen. Idealiter zouden eigenaren fysiek contact tussen kleine kinderen en een kat met een geschiedenis van door aaien veroorzaakte agressie moeten voorkomen.

Gerichte Agressie
Wanneer een kat opgewonden is door een prikkel maar niet direct kan reageren, kan de kat zijn agressie richten op een mens of een andere kat. Veel voorkomende prikkels die omgeleide agressie opwekken zijn harde geluiden, het zien van een buiten- of zwerfkat door een raam, of een woordenwisseling met een andere kat in huis. Soms wordt agressie omgeleid naar een mens na een agressieve interactie tussen binnenkatten.

De beste manier om dit soort agressie te voorkomen is om de prikkels weg te nemen of te vermijden, bijvoorbeeld door een rolgordijn voor het raam naar beneden te trekken, door afschrikmiddelen te gebruiken om zwerfkatten bij het raam weg te houden, of door agressieve interacties tussen binnenkatten te voorkomen.

ain-induced Aggression
Katten die pijn hebben kunnen zich agressief gedragen tegenover mensen of andere huisdieren in een poging aanraking, beweging, of bepaalde activiteiten die de pijn kunnen verergeren te vermijden. Katten met osteoartritis, bijvoorbeeld, kunnen het vervelend vinden als hun gewrichten worden aangeraakt of gemanipuleerd, en kunnen sissen, bijten, of krabben als reactie. In zeldzame gevallen blijven sommige katten zich agressief gedragen, zelfs nadat de ooit pijnlijke lichaamsdelen zijn genezen, vermoedelijk om de pijn die ze eerder hadden te vermijden.

Eigenaren kunnen door pijn veroorzaakte agressie beheersen door pijnlijke lichaamsdelen van de kat niet aan te raken en door samen te werken met een dierenarts om een effectief therapeutisch plan voor pijnbestrijding op te stellen.

Status-geinduceerde Agressie
Katten kunnen soms tekenen van agressie vertonen naar mensen of andere huisdieren wanneer zij sociale dominantie willen vestigen. Katten die deuren blokkeren met hun lichaam of naar andere katten slaan als ze passeren, kunnen dit soort gedrag vertonen.

De beste manier om status-geinduceerde agressie aan te pakken is om een aanvallende kat volledig te negeren. Aandacht, inclusief spelen en voedselbeloningen, moet alleen worden gegeven wanneer een agressieve kat ontspannen is. Een ontspannen kat slaat of sist niet, heeft pupillen van normale grootte, rechtop gehouden oren, en een normale houding van de staart, met de staart omhoog zonder flikkeren, trillen, of haren die overeind staan.

Territorium Agressie
Katten hebben de neiging hun territorium te bepalen en te verdedigen. Ze kunnen agressief reageren op nieuw geïntroduceerde katten, en soms op andere dieren of mensen, die hun territorium binnendringen. In sommige gevallen kunnen katten zelfs inwonende katten aanvallen die eerder werden geaccepteerd, maar uit huis waren, bijvoorbeeld voor een ziekenhuisopname. Deze agressie neemt meestal de vorm aan van slaan, achtervolgen en aanvallen van het individu dat zich opdringt.

Het belangrijkste om in gedachten te houden bij territoriumagressie is om een introductie of herintroductie niet te overhaasten. Nieuwe of terugkerende katten moeten worden opgesloten in hun eigen kamer met een aparte kattenbak, water en voer. Na een paar dagen, vervangt u de nieuwe of terugkerende kat met de agressieve kat en sluit u de deur voor ongeveer 30 minuten, dan brengt u de kat die wordt geïntroduceerd/herintroduceerd terug naar zijn eigen kamer en de agressor terug naar de rest van het huis. Deze stap kan dagelijks worden herhaald gedurende meerdere dagen.

De volgende stap is om de katten aan tegenovergestelde uiteinden van dezelfde kamer te plaatsen in reismandjes of aan de lijn met een tuigje, zodat ze elkaar kunnen zien en ruiken, maar niet met elkaar kunnen interageren. Geef de katten eten, zodat ze de positieve ervaring van het eten associëren met de aanwezigheid van de andere kat. Als ze niet willen eten, zet ze dan verder uit elkaar. Deze stap dient herhaaldelijk te worden gedaan over meerdere dagen, met telkens een kleinere afstand tussen de katten. Tenslotte, zodra de katten aan elkaars aanwezigheid zijn gewend door het in bedwang houden en het voederen, laat u ze los in dezelfde kamer, op een afstand, en voert u ze. Als er tekenen van agressie optreden, hervat u het fixeren en voeren in dezelfde kamer totdat de katten zijn gekalmeerd.

Dit proces kan weken tot maanden duren, afhankelijk van de betrokken katten. In sommige gevallen zal uw dierenarts medicatie moeten voorschrijven aan een of beide katten om ongewenste interacties te voorkomen, maar het is belangrijk op te merken dat medicatie moet worden gebruikt in combinatie met het geleidelijke desensibilisatieproces zoals hierboven beschreven.

Het is van cruciaal belang dat u nooit uw hand of enig ander lichaamsdeel tussen vechtende katten legt, omdat u ernstig gewond kunt raken. Het gebruik van barrières zoals babyhekjes of panelen van karton, licht hout of plastic om agressieve katten van elkaar te scheiden, kan zeer effectief zijn.

Moeders Agressie
Katten die pas bevallen zijn en kittens zogen, kunnen agressie vertonen naar mensen die hen benaderen. Eigenaars moeten voor een rustige, stressarme omgeving zorgen, het aantal bezoekers tot een minimum beperken en contact met de poes en de kittens vermijden als ze agressie waarnemen. De agressie van het moederdier neemt meestal af naarmate de kittens ouder en onafhankelijker worden.

Inter-Kat Agressie
Katten van het mannelijk geslacht, en in zeldzamere gevallen van het vrouwelijk geslacht, kunnen agressie vertonen tegenover andere katers als ze tussen de twee en vier jaar oud zijn en sociaal volwassen worden. De eerste stap om dit gedrag aan te pakken is het castreren of steriliseren van alle betrokken katten, omdat geslachtshormonen een belangrijke rol kunnen spelen bij dit type agressie. Territoriale agressie kan ook een rol spelen, zoals hierboven beschreven. Als castratie en sterilisatie de situatie niet verbeteren, moeten de katten worden gescheiden en opnieuw worden geïntroduceerd met behulp van de hierboven beschreven techniek.

Bijgewerkt december 2016