De gemiddelde volwassen mens heeft 32 tanden – kleine brokjes glad glazuur, bloederige pulpa, geel tandbeen en stevig cementum. Behalve tandenknarsen, snijden en chatten kunnen deze parelwitte tanden ongelooflijke geheimen over ons verleden onthullen.

Dit jaar nog hebben tanden wetenschappers geholpen het pad van de vroege migratie van de mens te traceren, het voortbestaan van een inheems volk bewezen waarvan lang werd aangenomen dat het was uitgestorven en zelfs de oeroude wortels van vriendschappen tussen mensen en honden blootgelegd. Nu denken wetenschappers dat oude schopvormige tanden de sleutel kunnen zijn tot het succes van de inheemse Amerikaanse voorouders op hun reis van Siberië naar Alaska. Het onderzoek is maandag gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences.

De genetische mutatie achter de schepvormige tanden (hierboven afgebeeld) heeft baby’s 20.000 jaar geleden misschien geholpen om de onverschrokken reis van Siberië naar Alaska te overleven. Door het gebrek aan zonlicht tijdens de winter hadden de mensen in de oudheid te maken kunnen krijgen met ernstige gezondheidsproblemen. Wetenschappers denken dat de mutatie vrouwen ook kan hebben geholpen bij het leveren van belangrijke voedingsstoffen die nodig zijn om gezondheidsproblemen bij hun baby’s te voorkomen.

Onderzoekers onder leiding van Leslea Hlusko, een universitair hoofddocent aan de Universiteit van Californië, Berkeley, analyseerden gegevens van de oude tanden van meer dan 5000 mensen uit Europa, Azië, Noord- en Zuid-Amerika. De onderzoekers ontdekten dat bijna alle inheemse Amerikanen voor de komst van de Europeanen een scheve snijtand hadden.

Heden ten dage heeft bijna 40 procent van de Aziatische bevolking deze gebitseigenschap. De genetische mutatie achter het schuiven van tanden – gevonden in twee allelen van het EDAR-gen – vond zo’n 30.000 jaar geleden in China plaats en verspreidde zich 20.000 jaar geleden over de voorouders van de inheemse Amerikanen en Aziaten. De onderzoekers vroegen zich af waarom deze tanden zo algemeen waren bij Indianen en Aziaten, maar zeldzaam bij andere groepen.

Zweetklieren, dikte van de haarschacht en vertakte kanalen in de borstklieren – die melk produceren in de borsten – zijn allemaal gekoppeld aan dezelfde genetische mutatie, merkte Hlusko op.

Selectie ten gunste van zweten leek onwaarschijnlijk bij mensen die zich 20.000 jaar geleden tijdens de laatste ijstijd over Azië en Beringia verspreidden, dacht Hlusko. Toen ze de druk in ogenschouw nam waarmee mensen op noordelijke breedtegraden werden geconfronteerd, sprong een gebrek aan zonlicht in het oog. Mensen maken vitamine D aan bij blootstelling aan zonlicht, een stof die cruciaal is voor de gezondheid van het immuunsysteem, de vetregulatie en de calciumopname. Hoewel kinderen en volwassenen een gebrek aan vitamine D kunnen compenseren door dierlijk vet en andere voedingsmiddelen te eten, zijn baby’s voor hun voeding afhankelijk van de melk van hun moeder.

Hlusko en zijn team denken dat de vertakkingen in de borstklieren die samenhangen met EDAR-mutaties, moeders kunnen helpen bij het leveren van belangrijke voedingsstoffen aan hun baby’s, waardoor borstvoeding waarschijnlijk een sleutel is tot de verspreiding van het gen. “Dit benadrukt het belang van de moeder-kind relatie en hoe essentieel deze is geweest voor het overleven van de mensheid,” zei ze.

Biologisch antropologe Julienne Rutherford van de Universiteit van Illinois in Chicago vond het concept opwindend. “Tanden die ons iets vertellen over vruchtbaarheid? Dat is echt verbazingwekkend,” vertelde de wetenschapper, die niet bij het onderzoek betrokken was, aan Science.

Wetenschappers hadden eerder gesuggereerd dat geschoren snijtanden het resultaat zouden kunnen zijn van evolutionaire selectie voor gebruik bij het zachter maken van dierenhuiden. Hlusko was daar echter niet van overtuigd.

“Waarom zou er zo’n sterke selectie zijn op de vorm van je snijtanden?” legde Hlusko uit in een verklaring. “Wanneer je genetische effecten over het hele lichaam deelt, zal selectie op één eigenschap ertoe leiden dat al het andere meekomt.”

Dit verhaal gaat veel verder dan de voorouders van de huidige inheemse Amerikanen, vertelde Hlusko aan Science. “Iedereen met scheefgegroeide snijtanden heeft dit gen dat een tekort aan vitamine D kan compenseren.”