Wat zijn laboratoriumtests?
Doctoren kunnen een verscheidenheid aan laboratoriumtests gebruiken als kanker wordt vermoed. Bij het uitvoeren van laboratoriumtests op kanker worden monsters van bloed, urine, andere lichaamsvloeistoffen of weefsel onderzocht op abnormale cellen of tumormarkers die kunnen bepalen of een persoon de ziekte heeft of een voorstadium van kanker. Laboratoriumonderzoek kan ook worden gebruikt om patiënten met een verhoogd risico te screenen, het stadium van de kanker vast te stellen, behandelingsopties te identificeren en te evalueren of de kanker op de behandeling reageert. Laboratoriumtests kunnen ook worden gebruikt om vast te stellen of bij een patiënt sprake is van terugkeer van de kanker – een ziekte die op de oorspronkelijke plaats is teruggekeerd – of dat zich een nieuwe kanker heeft ontwikkeld.
Voorbeelden van de soorten laboratoriumtests die we gebruiken zijn:
CTC-test
Cellsearch™ circulating tumor cell (CTC)-tests kunnen worden gebruikt om uitgezaaide borst-, colorectale en prostaatkankers te monitoren. Deze diagnostische test helpt bij het vangen, identificeren en tellen van circulerende tumorcellen in een bloedmonster. CTC’s zijn kankercellen die loskomen van vaste tumoren en in de bloedbaan terechtkomen. De bloedtest kan voor het begin van de therapie of tijdens de behandeling worden uitgevoerd.
Complete bloedbeeldtest
Een complete bloedbeeldtest (CBC) meet het aantal bloedcellen dat in de bloedbaan circuleert. In het bijzonder wordt een bloedmonster gemeten op het gehalte aan rode bloedcellen, die zuurstof door het lichaam vervoeren, witte bloedcellen, die infecties bestrijden, en bloedplaatjes, die helpen bij de bloedstolling. De test meet ook hemoglobine, een eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof transporteert, en hematocriet, de verhouding tussen rode bloedcellen en plasma.
Een CBC kan worden gebruikt om een verscheidenheid aan aandoeningen op te sporen, waaronder leukemie, bloedarmoede en infectie. Omdat sommige kankerbehandelingen het bloedbeeld tijdelijk kunnen verlagen, gebruiken oncologen vaak een CBC-onderzoek tijdens de behandeling om het bloedbeeld van de patiënt nauwlettend in de gaten te houden.
Flowcytometrie
Deze test wordt gebruikt om bepaalde vormen van kanker, zoals leukemie en lymfoom, te diagnosticeren en te classificeren en om het risico op terugkeer te beoordelen. Flowcytometrie kan ook worden gebruikt als onderdeel van het stamceltransplantatieproces.
Flowcytometrie meet de eigenschappen van cellen in een monster van beenmerg, lymfeklieren of bloed. Het monster wordt eerst behandeld met speciale antilichamen en voor een laserstraal geleid. Als de antilichamen zich aan de cellen hechten, geven de cellen licht af. De aanwezigheid van bepaalde stoffen, of antigenen, op het oppervlak van de cellen kan helpen het celtype te identificeren.
Flow cytometry kan ook worden gebruikt om de hoeveelheid DNA in kankercellen te meten. In dat geval worden de cellen behandeld met speciale lichtgevoelige kleurstoffen die met DNA reageren. Voor patiënten met borst-, prostaat- of blaaskanker kan een abnormale hoeveelheid DNA wijzen op een terugkeer.
Mammaprint + Blueprint®-test
De Mammaprint® 70-Gene Breast Cancer Recurrence Assay kan worden gebruikt om het risico te bepalen dat de kanker van een patiënt zal terugkeren. Een hoge-risicoscore betekent dat de kanker een kans van drie op tien heeft om terug te keren. Bij een laag-risico-resultaat is de kans één op tien. Geen van beide resultaten is een garantie dat de kanker al dan niet terugkomt, maar de beoordeling kan worden gebruikt om beslissingen over de behandeling te sturen.
Met de Blueprint® 80-Gene Molecular Subtyping Assay wordt onderzocht welke mutaties in de tumor het gedrag van de kanker bepalen. Bij gebruik in combinatie met de Mammaprint-test kan Blueprint elke tumor in een subtype-classificatie indelen, die ook kan helpen bij het nemen van beslissingen over de behandeling.
Oncotype DX®-test
De Oncotype DX-labtest wordt gebruikt om te bepalen of patiënten met borstkanker in een vroeg stadium baat kunnen hebben bij chemotherapie. Deze diagnostische test wordt vaak uitgevoerd op een kleine hoeveelheid weefsel die tijdens een borstkankeroperatie wordt verwijderd en vervolgens op moleculair niveau onderzocht. De Oncotype DX-test levert specifieke informatie over de ziekte op, die kan helpen bij het nemen van beslissingen over de behandeling.
Wat zijn tumormarkers?
Tumormarkers zijn stoffen in het lichaam die in veel grotere hoeveelheden worden aangemaakt wanneer er sprake is van kanker of bepaalde goedaardige aandoeningen. De stoffen kunnen worden aangetroffen in het bloed, de urine, de ontlasting of in tumorweefsel. De meeste van deze stoffen zijn eiwitten, maar soms worden ook genexpressiepatronen en DNA-veranderingen als tumormarkers gebruikt.
Omdat een verhoogde tumormarker niet noodzakelijk op kanker wijst, kunnen tumormarkers niet alleen worden gebruikt om de diagnose kanker te stellen. In het algemeen worden tumormarkermetingen gebruikt in combinatie met andere tests, zoals biopsieën.
Tumormarkertests die worden gebruikt om kanker te diagnosticeren zijn onder andere:
CA-125-test
Een CA-125-test meet de hoeveelheid kankerantigeen 125 (CA-125) in het bloed van een persoon. CA-125 is een eiwit dat een biomarker of tumormarker is. Het eiwit wordt in hogere concentratie aangetroffen in kankercellen, met name eierstokkankercellen.
Kankersoorten die een hoger dan normaal CA-125-gehalte kunnen veroorzaken zijn onder meer:
- Eierstokkanker
- Endometriumkanker
- Eileider-kanker
- Pancreatische kanker
- Maagkanker
- Slokdarm
- Colon
- Liver
- Borst
- Long
Kanker die is uitgezaaid naar het peritoneum, de bekleding van de buik, kan ook leiden tot hogere CA-125-niveaus dan normaal.
Het is belangrijk op te merken dat andere aandoeningen dan kanker een hoger CA-125-gehalte kunnen veroorzaken, zoals baarmoederfibromen, endometriose, lupus, leveraandoeningen en pancreatitis
Prostaatspecifiek antigeentest
Een prostaatspecifiek antigeentest (PSA) meet het PSA-gehalte in het bloed. De prostaatklier produceert PSA, een eiwit dat bij een verhoogd niveau een teken van prostaatkanker kan zijn. Een hoog PSA-gehalte kan ook wijzen op niet-kankeraandoeningen, zoals een ontsteking van de prostaat (prostatitis) en een vergroting van de prostaat (goedaardige prostaathyperplasie).
Bij mannen die symptomen hebben die in verband worden gebracht met prostaatkanker, kan een PSA-test worden gedaan in combinatie met een digitaal rectaal onderzoek (DRE). Volgens het National Cancer Institute blijkt uit onderzoek dat mannen met prostaatkanker een lage PSA-spiegel kunnen hebben, terwijl mannen zonder prostaatkanker een hoge PSA-spiegel kunnen hebben. Eén op de vier mannen met een verhoogde PSA-spiegel heeft daadwerkelijk prostaatkanker. Een stijging van de PSA-spiegel na verloop van tijd kan echter wijzen op prostaatkanker. Daarom kunnen sommige mannen met een hoge PSA-spiegel onder actief toezicht worden gesteld, waarbij PSA-tests met regelmatige tussenpozen worden uitgevoerd.
Andere tumormarkers waar artsen naar kijken bij de diagnose en behandeling van kanker zijn onder meer:
| Marker | Test | |||
|---|---|---|---|---|
| Alpha-fetoproteïne (AFP) | Leverkanker | Bloedtest | De tests kunnen helpen bij de diagnose en het stadium van kanker, de behandelingsmogelijkheden te bepalen en de respons op de behandeling te meten. | |
| Multipel myeloom, chronische lymfatische leukemie en sommige lymfomen | Bloed, urine, ruggenmergvloeistof | De tests kunnen helpen bij het bepalen van de respons op de behandeling en de prognose. | ||
| Choriocarcinoom en kiemceltumoren | Urine of bloed | De tests kunnen helpen bij de diagnose en het stadium van kanker, bij het bepalen van de behandelingsmogelijkheden en bij het meten van de respons op de behandeling. | ||
| Borstkanker | Bloed | De tests kunnen helpen bij het diagnosticeren van kankerrecidief en bij het meten van de respons op behandeling. | ||
| CA19-9 | Pancreaskanker, galblaaskanker, galwegkanker en maagkanker | Bloed | Met behulp van tests kan de respons op behandeling worden gemeten. | |
| Kanker van de schildklier | Bloed | De tests kunnen helpen bij de diagnose van kanker en bij het meten van de reactie op de behandeling. | ||
| Colorectale kanker | Bloed | De tests kunnen helpen bij het diagnosticeren van kankerrecidief en het meten van de respons op behandeling. | ||
| Neuro-endocriene tumoren | Bloed | De tests kunnen helpen bij het diagnosticeren van kankerrecidief en het meten van de respons op behandeling. | ||
| HE4 | Eierstokkanker | Bloed | De tests kunnen helpen bij het bepalen van behandelingsmogelijkheden, het opsporen van kankerrecidieven en het meten van de respons op behandeling. | |
| Immunoglobulinen | Multipel myeloom en non-Hodgkin lymfoom | Bloed en urine | De tests kunnen helpen bij de diagnose van de ziekte, het toezicht op het terugkeren en het meten van de respons op de behandeling. | |
| Longkanker | Bloed | De tests kunnen helpen bij de diagnose van de ziekte en het meten van de respons op de behandeling. | ||
| Blaaskanker | Urien | Met behulp van tests kan de respons op behandeling worden gemeten. | ||
| Kanker van de schildklier | Bloed | De tests kunnen helpen de respons op de behandeling te meten en de diagnose van herval te stellen. |