Als je je afvraagt waarom we een serie over logica maken, raad ik je aan ons inleidende artikel “4 manieren waarop logica de kwaliteit van je leven kan verbeteren” te lezen. Als je dat artikel al gelezen hebt, of als je intuïtief de noodzaak van helder denken herkent, lees dan verder.

Inleiding: How Can Knowing Logical Fallacies Help?

Logische drogredenen kunnen je helpen de “Ruis en Afleiding” weg te snijden, en de Waarheid een stem te geven in je onderzoeken. In hun inleiding tot Fallacy: The Counterfeit of Argument, zeggen W. Ward Fearnside en William B. Holther,

“In de commissiekamers van het Congres, in de hoofdartikelen van de grote kranten, op radio, tv en billboards – in al het lawaai en de afleiding waarin wij ons leven leiden, zou alleen een kind of een heilige kunnen verwachten dat de waarheid zal zegevieren, simpelweg omdat zij waar is. De waarheid heeft een kans als Lawaai en Afleiding aan haar kant staan; anders kan zij overwonnen worden. En deze twee kunnen en zullen dagelijks zonder haar of tegen haar zegevieren” (Fearnside en Holther, Fallacy: The Counterfeit of Argument, 1).

Weten wat logische drogredenen zijn en ze herkennen, kan je helpen de twee vijanden van de Waarheid, “Lawaai” en “Afleiding”, uit te schakelen. Je vraagt je misschien af: “Als logische denkfouten me kunnen helpen, wat is dan precies een denkfout?” Ik ben blij dat je het vraagt.

Twee soorten logische drogredenen

Er zijn twee soorten drogredenen, formele drogredenen en materiële drogredenen. Formele drogredenen komen voor wanneer een argument in strijd is met een formele regel, zoals in algebra, een bordspel, of grammatica. Je moet de regels volgen om het probleem op te lossen, het spel legitiem te spelen, of om accuraat te communiceren. Argumenten kunnen precies of onnauwkeurig zijn. Hoe preciezer het argument, hoe sterker het argument. Wanneer iemands conclusie niet volgt uit zijn premissen (d.w.z. eerdere beweringen), overtreedt hij een formele drogreden. Een voorbeeld van een formele denkfout is het volgende:

1. Alle honden zijn dieren.
2. Alle katten zijn dieren.
3. Daarom zijn alle honden katten.

Dit argument maakt zich schuldig aan een formele denkfout omdat de conclusie niet volgt uit de premissen. Het begaat de drogreden van het onverdeelde midden en zal in een latere post worden behandeld. Begin nu niet te denken dat je elk gesprek dat je met je collega’s hebt in een formule (d.w.z. een syllogisme) moet gieten. Dat zou ongelooflijk onpraktisch zijn voor de lezers van deze serie en je vrienden. Dit zal later in de serie duidelijk worden, maar laten we het voor nu hebben over materiële drogredenen.

Materiële drogredenen zijn drogredenen die te maken hebben met de inhoud of betekenis van onze woorden. Communicatiestoornissen komen vaak voor tussen twee partijen doordat de partijen dezelfde termen gebruiken maar op verschillende manieren of in verschillende betekenissen van het woord. Zo definieert Peter Kreeft materiële drogredenen in het volgende citaat:

“Materiële drogredenen … zijn vergissingen in het begrijpen van de betekenis of het gebruik van termen. Deze materiële drogredenen komen voor in de loop van een betoog, dus worden ze ‘drogredenen’ genoemd, of fouten in de redenering; maar het zijn geen fouten in de logische vorm, maar fouten in de inhoud of materie of betekenis” (Kreeft, Socratic Logic, 85).

Deze serie zal zowel formele als materiële drogredenen behandelen, zoals gepresenteerd door Peter Kreeft, in zijn boek Socratic Logic. De eerste denkfout in deze serie over logica heet “De denkfout van de gelijkheid.”

De gelijkheid denkfout: “Wie begaat de logische denkfout?”

Laten we eerst eens kijken naar een paar definities.

Peter Kreeft definieert gelijkheid als “de eenvoudigste en meest voorkomende van alle materiële denkfouten. Het betekent simpelweg dat dezelfde term in de loop van een betoog in twee of meer verschillende betekenissen wordt gebruikt” (Kreeft, Socratic Logic, 71).

Hier volgt een meer technische definitie van Francis H. Parker en Henry B. Veatch:

“Aangezien mensen zich op evenveel manieren met verbale dubbelzinnigheid kunnen bezighouden als zij taal kunnen scheppen en gebruiken, zijn de variëteiten van dubbelzinnigheid legio. . . . Equiviocatie, of semantische of verbale ambiguïteit, waarbij de ambiguïteit aan één enkel woord of zinsdeel kleeft. . . .” (Parker and Veatch, Logic as a Human Instrument, 66).

Een van mijn favoriete voorbeelden van equivocatie komt uit de komedie van Abbot en Costello, “Who’s on First?”. Binnen een paar minuten in de video is duidelijk welke woorden het onderwerp zijn van de equivocatie.

De equivocatie doet zich voor omdat Abbott en Costello de verschillende betekenissen die een woord kan hebben niet herkennen. Hoewel het een grappig voorbeeld is, is de drogreden van de equivocatie precies de reden waarom mensen berichten delen op Facebook en Twitter zonder het artikel te lezen.

Kijk eens naar deze hypothetische nieuwskop: “Terror Strikes Customers at Haunted House. Stel je nu eens voor dat ik dit hypothetische artikel op mijn Facebook-account zou plaatsen, zonder de inhoud ervan daadwerkelijk te lezen, en zou zeggen: “Alweer een terroristische aanslag, wanneer houdt het op? We moeten iets doen om het terrorisme te stoppen.” Het is precies dit soort dubbelzinnigheid of dubbelzinnigheid waarvoor we ons moeten hoeden, vooral in een informatietijdperk.

Maar hoe zit het met de vorm van een argument. “Ik bid tot God, en jij bidt tot God. We bidden allebei tot God.” Welke term, in deze zin, is de dubbelzinnige term die wordt gebruikt? Als je “God” zegt, gefeliciteerd. Wat de term “God” betekent, verschilt per religie, en daarom begaat bovenstaande zin de drogreden van de dubbelzinnigheid.

Hier volgt nog een laatste voorbeeld. In marketing wordt regelmatig dubbelzinnige taal gebruikt, omdat de vaagheid van een term iemands nieuwsgierigheid wekt en hem tot verder onderzoek aanzet. Hier is een real-life voorbeeld van dubbelzinnigheid wordt gepleegd voor “Click-bait”: “Dolfijnen gerekruteerd om bruinvis te redden van uitsterven.”

In dit geval, de term is “Dolfijnen.” Dit kan betekenen dat het Miami Dolphins team wordt gerekruteerd om een bedreigde diersoort te redden, of het kan betekenen dat het onderwater zoogdier dolfijn. Als je op de titel van het artikel klikt, kom je bij een nieuwe kop: “Getrainde dolfijnen gerekruteerd om ongrijpbare bruinvis op te sporen en te redden van uitsterven.”

Hoe vermijd je dubbelzinnigheid

Nu we weten wat dubbelzinnigheid is en hoe het op verschillende manieren kan worden uitgedrukt, hoe kunnen we het vermijden? Als je het nog niet doorhebt, is het op te lossen door je termen duidelijk en consequent te definiëren. Peter Kreeft stelt deze oplossing voor de uitdagingen die equivocatie met zich meebrengt:

“Om de equivocatie of dubbele identiteit van de equivocale term bloot te leggen, gebruik je deze twee stappen.

(1) Identificeer eerst het woord of de zinsnede die de betekenis verschuift.

(2) Identificeer vervolgens de twee verschillende betekenissen door twee verschillende woorden of zinsdelen te gebruiken”

(Kreeft, Socratic Logic, 71).

Hoewel equivocatie een van de meest gepleegde drogredenen is, is het ook een van de gemakkelijkst op te lossen drogredenen. Vaak zal een verhelderende vraag, of wat extra leeswerk je voldoende inzicht geven in de betekenis van dubbelzinnige termen:

“De gouden regel hier is: Om een dubbelzinnigheid op te heffen, maak onderscheid” (Kreeft, Socratic Logic, 72).

Daniel is de managing editor voor de blogs en sociale media van Southern Evangelical Seminary. Daniel is een SES-student die een M.A. in Filosofie volgt aan het Southern Evangelical Seminary.

Fearnside, W. Ward., and William Benjamin Holther. Fallacy: De vervalsing van het argument. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1959.

Kreeft, Peter. Socratische Logica: A Logic Text Using Socratic Method, Platonic Questions, and Aristotelian Principles. Bewerkt door Trent Dougherty. 3.1 ed. South Bend, IN: St. Augustine’s Press, 2010.

Parker, Francis H., and Henry Babcock Veatch. Logic as a Human Instrument. New York: Harper, 1959.