Lucius Tarquinius Superbus (‘Tarquin de Trotse’) was van oudsher de zevende en laatste koning van het oude Rome voordat het een republiek werd. Hij behoorde tot de Etruskische Tarquinii clan, regeerde van 534 tot 510 v. Chr. en was berucht om zijn tirannieke heerschappij, hoewel Rome zijn grondgebied in die tijd wel uitbreidde. Na zijn verbanning na de beruchte verkrachting van Lucretia door zijn zoon Sextus, sloot hij zich aan bij de Etruskische koning Lars Porsenna die Rome rond 508 v. Chr. belegerde. Porsenna herstelde Tarquinius echter niet op de troon, en de ex-koning vluchtte naar Cumae waar hij in 495 v. Chr. stierf.

Opvolging

Zoals met veel van de vroege geschiedenis van Rome, waar de legende de werkelijke feiten vervangt, zijn de chronologie en de gebeurtenissen in het leven van Lucius Tarquinius vaak verward en onverenigbaar. Volgens sommige oude bronnen is Lucius Tarquinius de zoon van Lucius Tarquinius Priscus, de vijfde koning van Rome (r. 616 – 579 v. Chr.) die oorspronkelijk afkomstig was uit de Etruskische stad Tarquinia, zo’n 90 km ten noorden van Rome. Deze data komen echter niet overeen, en dus zijn ze óf fout óf Lucius Tarquinius Superbus was de kleinzoon van Priscus.

Lucius Tarquinius Superbus’ vrouw was Tullia, de jongere dochter van Servius Tullius, Rome’s 6e koning. Samen regelden zij, eerst om Tullia’s echtgenoot, Arruns Tarquinius, te doden, en vervolgens om de koning te vermoorden, zodat Lucius Tarquinius de troon kon bestijgen. Schokkend genoeg zou Tullia in haar strijdwagen over het lijk van haar vader zijn gereden, waarbij het bloed over haar kleren spatte (zelfs een vrouw die een strijdwagen bestuurde was ondenkbaar voor de Romeinen, laat staan het gebrek aan familie-eerbied). Volgens de Romeinse historicus Livy verwijderde de nieuwe koning snel alle senatoren die het niet met hem eens waren en wierp hij zich op als dictator van Rome, waarbij hij zijn bewind afstemde op dat van de Griekse tirannen uit die tijd. Dergelijke kleurrijke beschrijvingen door een Romeinse auteur die vijf eeuwen na de gebeurtenissen schreef, zijn waarschijnlijk gekleurd door een vooringenomenheid die graag het verschil wilde laten zien tussen deugdzame republikeins-minnende Romeinen en geniepige buitenlandse koningen uit het immorele Etrurië.

Tarquinius’ heerschappij

Lucius Tarquinius begon aan een ambitieuze expansiecampagne, waarbij hij oorlog voerde tegen de Etrusken, de Volciërs en de Latijnen. Hij vestigde Rome stevig aan het hoofd van de Latijnse Liga, nu een meer militair georiënteerde vereniging, en veroverde verscheidene Latijnse steden. Oorlogvoering ging gepaard met diplomatie, en er werden verdragen en allianties gesloten met Latijnse steden, met name met Tusculum, waarvan de heerser Octavius Mamilius trouwde met de dochter van Lucius Tarquinius. In 510 of 509 v. Chr. werd de status van Rome als belangrijke mogendheid bevestigd door de ondertekening van het eerste verdrag met Carthago. Een andere prestatie was de voltooiing van de bouw van de enorme tempel van Capitool Jupiter in Rome, een project begonnen door Tarquinius Priscus en afgewerkt door speciaal voor deze taak geïmporteerde Etruskische beeldhouwers. Lucius Tarquinius voegde ook zitplaatsen toe aan het Circus Maximus en breidde het afwateringssysteem van de Cloaca Maxima uit, hoewel zijn gebruik van dwangarbeid van het plebs tot grote ontevredenheid onder de bevolking leidde.

Verkrachting van Lucretia & Ballingschap

Het einde van de heerschappij van Lucius Tarquinius, de Tarquiniaanse clan in Rome, en de monarchie van het vroege Rome zelf, kwamen allemaal tot een einde in het laatste decennium van de 6e eeuw voor Christus. Zoals met elk ander deel van het leven van de koning, is de legende van zijn ondergang in de loop der tijden en door latere Romeinse schrijvers verward en gemanipuleerd om een geïdealiseerde en symbolische overgang van monarchie naar republiek te schilderen. De vonk die de ruïnes van Lucius Tarquinius’ heerschappij in vuur en vlam zette, was de verkrachting van Lucretia. Lucretia was de vrouw van Lucius Tarquinius Collatinus, achterneef van Tarquinius Priscus, en zij werd onder bedreiging van een mes verkracht door Sextus, de zoon van Lucius Tarquinius Superbus. Nadat zij deze aanval als oneervol had ervaren, pleegde zij zelfmoord en werd zo voor altijd een symbool van de Romeinse matrone kuisheid. Lucius Iunius Brutus (die ter plaatse een eed van wraak voor Lucretia zwoer) en Lucius Tarquinius Collatinus gebruikten de tragedie als katalysator om Rome te bevrijden van hun tirannieke koning, die op dat moment Ardea belegerde, en werden zo Rome’s eerste consuls in 509 BCE. Nogmaals, de legende schildert de Etrusken gemakshalve af als mensen zonder klasse en de Romeinen als redders van de deugd, maar naar alle waarschijnlijkheid gaat het hele verhaal over een meer alledaagse dynastieke strijd om de macht tussen het koningshuis en de hogere aristocratie die beiden, misschien ongemakkelijk voor latere Romeinse schrijvers, grotendeels van Etruskische afkomst waren.

Teken in voor onze wekelijkse e-mail nieuwsbrief!

Brutus ging al snel een stap verder en greep de kans om de hele Tarquiniaanse clan uit de weg te ruimen, inclusief Collatinus (deze versie verdoezelt nogal het feit dat Brutus zelf de neef was van Tarquinius Superbus). Dit bereikte hij met de steun van het Romeinse volk. Deze legendarische gebeurtenissen werden verder opgesmukt met Brutus die twee zonen van Collatinus doodde toen deze probeerden hun vader in ere te herstellen, toevoegingen die werden gedaan uit politiek opportunisme na de moord op Julius Caesar door de afstammeling van Brutus, Marcus Iunius Brutus in de 1ste eeuw v. Chr. en die werden gedaan om aan te tonen dat Brutus en de Iunii Bruti geen onberispelijke verdedigers waren van de republikeinse idealen. Om terug te keren naar ons verhaal: Rome was nu inderdaad een republiek, maar Lucius Tarquinius Superbus zou niet zo gemakkelijk afstand doen van zijn troon.

Lars Porsenna &De dood

Na zijn verbanning uit Rome, bundelde Lucius Tarquinius zijn krachten met de Etruskische steden Cerveteri, Tarquinia, en Veii. Een leger viel Rome aan, maar werd verslagen in de slag bij Silva Arsia. Niet afgeschrikt overtuigde Lucius Tarquinius vervolgens de koning van Chiusi, Lars Porsenna, om Rome te belegeren rond 508 v. Chr. Traditioneel werd deze tweede aanval gezien als een poging om de monarchie van Rome en Lucius Tarquinius op de troon te herstellen, maar na Porsenna’s belegering van de stad deed hij in plaats daarvan één van twee dingen. In de eerste versie trekt Porsenna zich uiteindelijk terug nadat hij onder de indruk is van de standvastigheid van de stad en valt in plaats daarvan de Latijnse stad Aricia aan, zij het zonder succes. In de tweede versie van het verhaal, de meest geloofwaardige, wint Porsenna en geeft Rome zich over aan de Etruskische koning, die vervolgens, in plaats van Superbus te herinstalleren, de monarchie van Rome afschaft en de stad als uitvalsbasis gebruikt om de Latijnse steden aan te vallen, te beginnen met Aricia in 504 v. Chr.

Superbus zou inderdaad de laatste koning van Rome blijken te zijn, en de Republiek begon aan haar weg naar grootheid. Intussen was de ex-koning gedwongen zijn toevlucht te zoeken tot zijn schoonzoon Octavius Mamilius, de dictator van de Latijnen (volgens één versie van de legende), die, nogal onwaarschijnlijk gezien de langdurige rivaliteit tussen Rome en de Latijnse steden, Lucius Tarquinius weer op de troon wilde zetten. Na de nederlaag van Mamilius in de Slag bij het meer van Regillus (499 of 496 v. Chr.) tegen de Romeinen met hulp van Castor en Pollux, trok Lucius Tarquinius naar Cumae in Campania waar hij tot zijn dood in 495 v. Chr. onderdak kreeg bij de tiran Aristodemus.