Indicaties voor testen

Testen op narcolepsie moet worden overwogen wanneer een persoon gedurende ten minste 3 maanden regelmatig last heeft van EDS en nadat andere veelvoorkomende oorzaken van aanhoudende slaperigheid (bv. andere slaapstoornissen, onvoldoende slaap, medicatiegebruik, depressie) zijn uitgesloten.

Laboratoriumtesten

Slaapbeoordelingen zijn belangrijker voor de diagnose van narcolepsie dan standaard laboratoriumtesten. Typisch ervaart een individu met narcolepsie slaapfragmentatie tijdens een nachtelijke polysomnografie (PSG) en verschillende korte slaap-onset rapid-eye-movement (REM) periodes (SOREMPs) tijdens multiple sleep latency testing (MSLT). Als de bevindingen van deze tests wijzen op narcolepsie (zie diagnostische criteria hieronder), kunnen verdere laboratoriumtests worden uitgevoerd om onderscheid te maken tussen narcolepsie type 1 en type 2.

Slaaptesten mogen niet worden uitgevoerd wanneer de patiënt onder invloed is van medicatie die de REM-slaap beïnvloedt, zoals psychoactieve medicatie, stimulantia en antidepressiva.

Human Leukocyte Antigen-DQB1*06:02 Genotypering

HLA-DQB1*06:02 allel is sterk geassocieerd met narcolepsie en is aanwezig in meer dan 98% van de individuen met narcolepsie type 1 en ongeveer 50% van de individuen met narcolepsie type 2, en vertegenwoordigt daarmee een van de sterkste HLA-ziekte associaties. Echter, 15-25% van de individuen in de algemene bevolking dragen ook het allel, wat suggereert dat het noodzakelijk maar niet voldoende is voor de ontwikkeling van de aandoening en dat bijkomende genetische en omgevingsfactoren een rol kunnen spelen.

HLA-testen bij een patiënt hebben een uitstekende negatieve voorspellende waarde en zijn nuttig om narcolepsie uit te sluiten bij patiënten met onverklaarde slaperigheid. De positief voorspellende waarde is echter laag; een positieve test op HLA-DQB1*06:02 stelt op zichzelf niet de diagnose.

Omdat een individu zonder HLA-DQB1*06:02 bijna nooit een hypocretine-deficiëntie heeft, suggereren sommige clinici om op het allel te testen voordat ze een lumbaalpunctie uitvoeren om de hypocretine-1-concentratie bij patiënten te bepalen.

Recente studies wijzen op een gen-dosis-effect voor HLA-DQB1*06:02: homozygotie verdubbelt het risico op narcolepsie. Andere HLA-allelen in trans-positie zijn beschreven als dominant beschermend, waaronder HLA-DQB1*06:03, *06:01, *05:01, *06:09, en DQB1*02 allelen. De momenteel beschikbare klinische tests geven echter geen informatie over de gen-dosis; zij rapporteren alleen de aan- of afwezigheid van het HLA-DQB1*06:02 allel (positief of negatief).

Hypocretine-1-tests

Hypocretinedeficiëntie is diagnostisch voor narcolepsie type 1. Na een positieve test op HLA-DQB1*06:02 kan, indien beschikbaar, een test op hypocretine-1 in cerebrospinaal vocht (CSF) worden uitgevoerd. Een waarde van ≤110 pg/mL is voldoende voor de diagnose narcolepsie type 1 bij patiënten die lijden aan EDS. Omdat hypocretinetests niet altijd beschikbaar zijn, kunnen narcolepsie type 1 en type 2 echter worden onderscheiden op basis van de aan- of afwezigheid van kataplexie.

Diagnostische Criteria

Internationale Classificatie van Slaapstoornissen

Narcolepsie type 1

De ICSD-3 geeft aan dat aan beide volgende criteria moet worden voldaan voor een diagnose van type 1 :

• Laps in slaap overdag of episodes van onbedwingbare behoefte om te slapen die elke dag gedurende 3 maanden of langer voorkomen
• Met ten minste een van de volgende kenmerken:
  • Cataplexie samen met een gemiddelde slaaplatentie van ≤8 minuten, plus twee of meer SOREMP’s op een standaard MSLT (één SOREMP mag worden vervangen door een SOREMP binnen 15 minuten na het begin van de slaap op de nachtelijke PSG)
  • Hypocretinedeficiëntie (CSF hypocretine-1 waarde van ≤110 pg/mL)

Narcolepsie Type 2

Aan alle vijf onderstaande criteria moet worden voldaan voor een diagnose van type 2 :

• Laps in slaap overdag of episodes van onbedwingbare behoefte om te slapen die elke dag gedurende 3 maanden of meer voorkomen
• Middelde slaaplatentie van ≤8 minuten, plus twee of meer SOREMP’s op een standaard MSLT (één SOREMP mag worden vervangen door een SOREMP binnen 15 minuten na het begin van de slaap op de nachtelijke PSG)
• Aanwezigheid van kataplexie
• CSF hypocretine-1 concentratie ofwel niet gemeten ofwel >110 pg/mL
• Hypersomnolentie of slaaplatentie waarnemingen die niet beter te verklaren zijn door een andere oorzaak

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

Criteria uit DSM-5 voor een diagnose van narcolepsie (niet onderverdeeld naar type) omvatten het volgende :

• Steeds perioden van onbedwingbare behoefte om te slapen of in slaap te vallen op dezelfde dag, ten minste drie keer per week gedurende 3 maanden
• Met ten minste een van de volgende verschijnselen:
  • Steeds meerdere episoden van cataplexie per maand, gekenmerkt als ofwel:
    • Korte episoden van spiertonusverlies, uitgelokt door lachen of grapjes maken, met behoud van bewustzijn (bij personen met langdurige ziekte)
    • Spontane grimassen, openen van de kaak met stoten van de tong, of globale hypotonie zonder emotionele uitlokking (bij kinderen of personen bij wie de ziekte in de laatste 6 maanden is begonnen)

  Hypocretinedeficiëntie (CSF hypocretine-1 waarde van ≤110 pg/mL niet toe te schrijven aan een andere oorzaak zoals herseninfectie, letsel, of ontsteking)

• REM-slaap latentie ≤15 minuten op nachtelijke PSG of een gemiddelde slaaplatentie van ≤8 minuten met twee of meer SOREMP’s op een standaard MSLT