Paranoia omvat intense angstige of angstige gevoelens en gedachten die vaak verband houden met vervolging, bedreiging of samenzwering. Paranoia komt bij veel psychische stoornissen voor, maar is het vaakst aanwezig bij psychotische stoornissen. Paranoia kan overgaan in waanideeën, wanneer irrationele gedachten en overtuigingen zo gefixeerd raken dat niets (ook geen tegenbewijs) iemand ervan kan overtuigen dat wat hij denkt of voelt niet waar is. Wanneer iemand paranoia of waanideeën heeft, maar geen andere symptomen (zoals dingen horen of zien die er niet zijn), kan er sprake zijn van een zogenaamde waanstoornis. Omdat alleen gedachten worden beïnvloed, kan een persoon met een waanstoornis gewoonlijk werken en functioneren in het dagelijks leven, maar hun leven kan beperkt en geïsoleerd zijn.

Een waanstoornis wordt gekenmerkt door irrationele of intense overtuiging(en) of vermoeden(en) waarvan een persoon gelooft dat ze waar zijn. Deze overtuigingen kunnen bizar en onmogelijk lijken (bizarre) of passen binnen het domein van wat mogelijk is (niet-bizarre). De symptomen moeten 1 maand of langer aanhouden wil iemand gediagnosticeerd worden met een waanstoornis.