Ik bezocht Athene, Griekenland in de zomer van 2016. Natuurlijk was een bezoek aan de Akropolis verplicht, en het was zo mooi en episch als je je maar kunt voorstellen. Een van de meest opvallende bezienswaardigheden waren de zes kariatiden van het Erechtheion, die nog hypnotiserender en sierlijker waren dan ik had verwacht. Als de enige nog zichtbare figuren op de Akropolis was hun aanwezigheid des te opvallender.

Caryatide is een term die wordt gebruikt om een beeldhouwwerk van een vrouwenfiguur aan te duiden dat dienst doet als zuil en als functionerende architecturale steun. Het gebruik van de menselijke vorm als decoratief of functioneel onderdeel van de architectuur is in vele oude culturen waargenomen. Deze techniek is zelfs vandaag nog overal ter wereld zichtbaar, maar die op de Akropolis zijn nog steeds de beroemdste en meest gekopieerde.

De zes kariatiden, die tussen 421-405 v.Chr. werden gebouwd, sieren de zuidelijke portiek (ook wel portiek van de maagden genoemd) van het Erechtheion en dienen als structurele en architectonische ondersteuning in plaats van de typische zuilen. Dit ongebruikelijke en uniek gevormde gebouw stond vroeger op de plaats van een andere tempel die in de strijd met de Perzen werd verwoest. Hij was gemaakt om een olijfhouten beeld van Athena Polias te herbergen. Erechtheus was de naam van een vroege koning, die de geschenken van Athena en Poseidon op die plaats beoordeelde. Uniek in vorm, structuur en locatie, vormt de Ionische architectuur van het Erechtheion een mooi contrast met de Dorische structuur van het Parthenon er vlak naast. Zoals alle Griekse beeldhouwkunst zouden ze fel versierd en beschilderd zijn geweest.

De kariatiden staan 2,27 meter hoog en zijn gemaakt van het beste Griekse marmer, Pentelic. Net als de vroege Korai figuren uit het archaïsche Griekenland, staan deze vrouwen lang en rechtop. In tegenstelling tot de Korai zijn deze figuren in Hoog Klassieke stijl met een gracieuze contrapposto houding en gedetailleerde verticale draperie die de verticale cannelures van de Ionische zuilen nabootst. Een gebogen been en een recht been zorgen voor een visueel contrast, en ook voor een gevoel van stabiliteit en kracht. Zij belichamen de geïdealiseerde begrippen harmonie, evenwicht en adel.

Elke vrouw draagt de peplos en himation en had een gebogen been, maar hebben ook heel verschillende gelaatstrekken en details, vooral in het gezicht en het haar. Het zijn niet zomaar kopieën van dezelfde figuur, ze hebben elk hun eigen individualiteit. Dit suggereert dat ze allemaal in dezelfde werkplaats zijn gemaakt. De armen ontbreken helaas, maar Romeinse kopieën laten zien dat ze vaten met plengoffers vasthouden.

Het is niet bekend of deze bedoeld zijn om specifieke vrouwen voor te stellen of dat het gewoon architectonische versieringen zijn. Het woord kariatide komt van karyatides wat betekent maagden van Karyai, een oude stad in de Peloponnesos. Van de vrouwen werd gezegd dat ze dansten met manden op hun hoofd ter ere van Artemis. Hun plaatsing bootst ook de Panatheense processie friezen na die het naburige Parthenon sieren.

Niet alleen is de invloed van de Kariatiden in de architectuur door de geschiedenis heen te zien, maar ook de ingewikkelde kapsels zijn tot in detail bestudeerd. Onlangs heeft professor Katherine Schwab van de Fairfield University in Connecticut (VS) de verschillende kapsels van zes studenten gekopieerd in haar Caryatid Hairstyling Project. Er werd ook een DVD gemaakt om mensen in staat te stellen de kapsels thuis te creëren.

Een massale laserreiniging werd gedaan van 2011-2014 om de jarenlange vervuiling en vuil op te ruimen en te herstellen. Er werd gebruik gemaakt van de modernste technologie. Het precisielaseren gebeurde centimeter voor centimeter, waardoor de standbeelden beschermd en goed verzorgd werden.

De zes figuren bleven bij elkaar en in situ tot 1802, toen Lord Elgin een van de figuren meenam om in het British Museum tentoon te stellen. De overige vijf werden in 1978 naar het Akropolismuseum overgebracht om te voorkomen dat het milieu nog meer schade zou oplopen. Vandaag staan er replica’s op hun plaats. Er zijn talrijke pogingen ondernomen om de figuur in het British Museum terug naar Griekenland te krijgen.

Deze controverses en de immense zorg die aan de kariatiden is besteed, laten zien hoe krachtig deze figuren drieduizend jaar na hun creatie nog zijn. Ze maken deel uit van een wereldgeschiedenis en een verhaal dat alleen maar lijkt te verdiepen en verder te intrigeren.

Lees ook over zes oude Griekse beeldhouwwerken die iedereen zou moeten kennen!