Politieke kaart van Sumatra

Sumatra (ook gespeld als Sumatera) is het op vijf na grootste eiland van de wereld (ca. 470,000 km²) en is het grootste eiland dat volledig in Indonesië ligt (twee grotere eilanden, Borneo en Nieuw-Guinea, liggen gedeeltelijk in Indonesië).

Geschiedenis

Een oude naam voor Sumatra was Swarna Dwipa, (Sanskriet voor Eiland van Goud), kennelijk gebaseerd op het feit dat de mijnen in de Sumatraanse hooglanden al vrij vroeg goud exporteerden.

Door de ligging aan de zeehandelsroute tussen India en China bloeiden verschillende handelssteden op, vooral aan de oostkust, en werden zij beïnvloed door Indiase religies. De meest opmerkelijke waren de Srivijaya en de Sumudra. Srivijaya was een boeddhistische monarchie met het centrum in het huidige Palembang. Het koninkrijk, dat in de 7e-9e eeuw de regio domineerde door handel en verovering, droeg bij tot de verspreiding van de Maleise cultuur over Sumatra, het Maleisisch schiereiland en West-Borneo. Het rijk was thalassocratisch, een maritieme macht die zijn invloed van eiland tot eiland uitbreidde.

De invloed van Srivijaya nam in de 11e eeuw af. Het eiland werd toen onderworpen aan veroveringen van Javaanse koninkrijken, eerst Singhasari en vervolgens Majapahit. Tegelijkertijd deed de Islam zijn intrede op Sumatra, verspreid door contacten met Arabieren en Indische handelaren.

Tegen het einde van de 13e eeuw had de vorst van het koninkrijk Sumatra (nu in Atjeh) zich tot de Islam bekeerd. Ibn Battuta, die het koninkrijk tijdens zijn reis bezocht, sprak het koninkrijk uit als “Sumatra”, vandaar de naam van het eiland. Samudra werd opgevolgd door het machtige Atjeh Sultanaat, dat tot in de 20e eeuw standhield. Met de komst van de Nederlanders vielen de vele Sumatraanse vorstendommen geleidelijk onder hun controle. Atjeh, in het noorden, vormde het grootste obstakel, aangezien de Nederlanders betrokken waren bij de lange en kostbare Atjeh-oorlog (1870-1905).

Op 26 december 2004 werden de westkust en de eilanden van Sumatra, met name de provincie Atjeh, verwoest door een bijna 15 meter hoge tsunami na de aardbeving van 9,2 magnitude in de Indische Oceaan. Het dodental overschreed alleen al in Indonesië, vooral in Atjeh, de 170.000.

In 2005 was er een naschok van 8,7 magnitude van de vorige aardbeving in december 2004. Zie Sumatraanse aardbeving 2005. Naast de subductie-megathrust aardbeving voor de westkust, Sunda arc, loopt de Great Sumatran Fault, een transformatiefout, over de hele lengte van het eiland. De druk op deze breuk is na de aardbeving van december 2004 dramatisch toegenomen, en seismologen vrezen dat er binnenkort een aardbeving zal plaatsvinden. De breuk eindigt direct onder de verwoeste stad Banda Atjeh.

Bestuur

Districten

De administratieve regio’s van Sumatra (of de kleinere eilanden in de buurt) zijn:

• Atjeh – hoofdstad: Banda Atjeh
• Bangka-Belitung – hoofdstad: Pangkalpinang
• Bengkulu – hoofdstad: Bengkulu
• Jambi – hoofdstad: Jambi
• Lampung – hoofdstad: Bandar Lampung
• Riau – hoofdstad: Pekanbaru
• Riau-eilanden – hoofdstad: Tanjung Pinang
• West-Sumatra (Sumatera Barat) – hoofdstad: Padang
• Zuid-Sumatra (Sumatera Selatan) – hoofdstad: Palembang
• Noord-Sumatra (Sumatera Utara) – hoofdstad: Medan

Geografie

De langste as van het eiland loopt ongeveer van noordwest naar zuidoost en kruist de evenaar nabij het midden. Het binnenland van het eiland wordt gedomineerd door twee geografische regio’s: het Barisangebergte in het westen en moerassige vlakten in het oosten.

Ten zuidoosten ligt Java, gescheiden door de Straat van Soenda. In het noorden ligt het Maleisisch schiereiland, gescheiden door de Straat van Malakka. In het oosten ligt Borneo, door de Straat Karimata. Ten westen van het eiland ligt de Indische Oceaan.

De ruggengraat van het eiland wordt gevormd door de Barisan-gebergteketen. De vulkanische activiteit van deze regio heeft het gebied vruchtbaar land en prachtige landschappen gegeven, bijvoorbeeld rond het Tobameer. In het oosten voeren grote rivieren slib van de bergen mee en vormen zo het uitgestrekte laagland dat wordt afgewisseld door moerassen. Hoewel het gebied grotendeels ongeschikt is voor landbouw, is het momenteel van groot economisch belang voor Indonesië. Het produceert olie van zowel boven als onder de grond – palmolie en aardolie.

Het grootste deel van Sumatra was vroeger bedekt met tropisch regenwoud, maar economische ontwikkeling in combinatie met corruptie en illegale houtkap heeft het voortbestaan ervan ernstig bedreigd. Beschermde gebieden zijn ook niet gespaard gebleven van vernietiging.

Het eiland is ’s werelds achtste hoogste eiland, hoewel slechts het derde hoogste in de Indonesische archipel.

Flora en fauna

Het eiland is de thuisbasis van een groot aantal soorten, waaronder: Sumatraanse den, Rafflesia arnoldii (grootste bloem ter wereld), Titan arum (hoogste bloem ter wereld), Sumatraanse tijger, Orang-oetan, Sumatraanse neushoorn, Sumatraanse olifant, Maleise tapir, Maleise zonnebeer, wolluipaard, en vele vogels en vlinders.

De belangrijkste bedreigingen voor het Sumatraanse woud zijn de pulp- en papierindustrie en de uitbreiding van palmolieplantages.

Op het eiland bevinden zich meer dan 10 Nationale Parken, waarvan er 3 op de Werelderfgoedlijst van het Tropisch Regenwoud van Sumatra staan- Gunung Leuser Nationaal Park, Kerinci Seblat Nationaal Park en Bukit Barisan Selatan Nationaal Park.

Demografie

Sumatra is niet erg dichtbevolkt, ongeveer 85 mensen per km²- meer dan 40 miljoen mensen in totaal. Het is niettemin het op drie na dichtstbevolkte eiland ter wereld. De dichtstbevolkte regio’s omvatten het grootste deel van Noord-Sumatra en de centrale hooglanden in West-Sumatra, terwijl de belangrijkste stedelijke centra Medan en Palembang zijn.

De bevolking is van Maleisische afkomst en bestaat uit vele verschillende stammen, die 52 verschillende talen spreken. De meeste van deze groepen delen echter veel vergelijkbare tradities en de verschillende talen zijn nauw verwant. Maleis sprekende mensen domineren de oostkust, terwijl mensen in het zuidelijke en centrale binnenland talen spreken die verwant zijn aan het Maleis, zoals de Lampung en Minangkabau mensen. Het hoogland van Noord-Sumatra wordt bewoond door de Bataks, terwijl de meest noordelijke kust wordt gedomineerd door Atjehs. Etnische Chinese minderheden zijn ook aanwezig in de stedelijke centra.

De meerderheid van de mensen op Sumatra is moslim (90%). De meeste Bataks in het centrum zijn protestantse christenen – een godsdienst die door de Nederlanders is geïntroduceerd. De rest volgt hindoeïsme, boeddhisme, katholicisme en traditionele Chinese geloofsovertuigingen.