Een piramide met een oog bovenaan, omgeven door de raadselachtige woorden “annuit coeptis” en “novus ordo seclorum”. Laten we eerlijk zijn: de achterkant van een dollarbiljet is een broeinest voor samenzweringstheorieën. Volgens de meest gangbare is het een symbool van de Illuminati, het geheime genootschap dat de wereld zou controleren. Helemaal niet. Maar de waarheid over deze figuur is even interessant als de fictie.

Eerst een woord over de Illuminati: ze hebben ooit bestaan, ja, maar niet zoals je je zou kunnen voorstellen. In 1776 stichtte de Duitse jurist Adam Weishaupt de Beierse Orde van de Illuminati, een geheim genootschap geïnspireerd door de Vrijmetselarij maar met Verlichtingsidealen. Het duurde tot 1784, toen geheime genootschappen door de Duitse prins Karl Theodor (Karel Theodoor) werden verboden. En daar eindigde het.

Heden ten dage bestaat er een mystiek genootschap, de Ordo Templi Orientis, dat het woord “illuminati” gebruikt om zijn leden aan te duiden. Maar het is een betrekkelijk kleine groep, zonder de politiek-economische invloed die aan de term wordt toegeschreven. De verhalen over de “nieuwe wereldorde” die door de illuminati zou worden beraamd, zijn zinloos.

Het symbool op het dollarbiljet heeft daarentegen niets te maken met de illuminati (zowel denkbeeldige als echte). Het wordt het Oog van de Voorzienigheid genoemd, of het Alziend Oog, en stelt het oog van God voor dat de mensheid in de gaten houdt.

Het symbool verscheen tijdens de Renaissance: een van de vroegst bekende verschijningen is in het schilderij De Emmaüsgangers, geschilderd door de Italiaan Pontormo in 1525 (niet te verwarren met de versie van Caravaggio, waarop het symbool niet voorkomt). Het oog werd uiteindelijk overgenomen door de Vrijmetselaars, en maakt ook deel uit van het officiële Amerikaanse zegel, dat aan het eind van de 18e eeuw werd gecreëerd. In 1935 kwam het op dollarbiljetten te staan.

De spreuk “annuit coeptis” betekent “hij keurt goed” en symboliseert Gods goedkeuring van menselijke inspanningen. “Novus ordo seclorum” daarentegen betekent “nieuwe orde der eeuwen” en is afgeleid van een gedicht van de Romeinse schrijver Vergilius, dat de christenen interpreteren als een verwijzing naar de opkomst van Jezus. De driehoek vertegenwoordigt op zijn beurt de heilige drie-eenheid (vader, zoon en heilige geest). En het Romeinse getal MDCCLXXVI, net daaronder, is 1776: het jaar van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring.

In het kort: het zegel is een christelijk symbool, met verwijzingen naar welvaart en de geschiedenis van de VS. Dat is alles. Er zit geen complot achter, maar het komt niet echt te kort – de eigenlijke geschiedenis is rijk en interessant genoeg.