Verwerkte voedingsmiddelen worden over het algemeen beschouwd als inferieur aan onbewerkte voedingsmiddelen. Ze doen denken aan een verpakt voedingsmiddel met veel ingrediënten, misschien zelfs kunstmatige kleuren, smaken of andere chemische additieven. Bewerkte voedingsmiddelen worden vaak gemaksproducten of kant-en-klaarmaaltijden genoemd en zouden een rol spelen bij de zwaarlijvigheidsepidemie en de toename van chronische ziekten als hartziekten en diabetes. De definitie van een verwerkt levensmiddel varieert echter sterk, afhankelijk van de bron:

  • Het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) definieert een verwerkt levensmiddel als een levensmiddel dat veranderingen heeft ondergaan ten opzichte van zijn natuurlijke staat – dat wil zeggen elk onbewerkt landbouwproduct dat is gewassen, gereinigd, gemalen, gesneden, gehakt, verhit, gepasteuriseerd, geblancheerd, gekookt, ingeblikt, ingevroren, gedroogd, gedehydrateerd, gemengd, verpakt of op andere wijze is bewerkt waardoor het levensmiddel van zijn natuurlijke staat is veranderd. Aan het levensmiddel kunnen andere ingrediënten worden toegevoegd, zoals conserveringsmiddelen, aroma’s, voedingsstoffen en andere levensmiddelenadditieven of stoffen die zijn goedgekeurd voor gebruik in levensmiddelen, zoals zout, suikers en vetten.
  • Het Institute of Food Technologists kent nog meer verwerkingstermen, zoals opslaan, filteren, fermenteren, extraheren, concentreren, microgolven, en verpakken.

Volgens deze normen zouden vrijwel alle voedingsmiddelen die in de supermarkt worden verkocht, tot op zekere hoogte als “verwerkt” worden geclassificeerd. Omdat voedsel begint te bederven en voedingsstoffen verliest zodra het wordt geoogst, ondergaan zelfs de appels in de groentela vier of meer bewerkingsstappen voordat ze aan de consument worden verkocht. Daarom is het in de praktijk nuttig om onderscheid te maken tussen de verschillende gradaties van voedselverwerking.

Soorten voedselverwerking

Een populair systeem om verwerkte voedingsmiddelen te classificeren werd in 2009 geïntroduceerd, genaamd de NOVA-classificatie. Er zijn vier categorieën die aangeven in welke mate een levensmiddel is verwerkt:

Kaliumhoudende voedingsmiddelen, waaronder bananen, amandelen, gedroogd fruit, bonen, avocado, cantaloupe, zalm, spinazie

onbewerkte of minimaal bewerkte voedingsmiddelen

Onbewerkte voedingsmiddelen omvatten de natuurlijke eetbare voedseldelen van planten en dieren. Minimaal bewerkte voedingsmiddelen zijn licht gewijzigd met als voornaamste doel de conservering, maar waardoor de voedingsinhoud van het levensmiddel niet wezenlijk verandert. Voorbeelden zijn het schoonmaken en verwijderen van oneetbare of ongewenste delen, malen, koelen, pasteuriseren, fermenteren, invriezen en vacuümverpakken. Hierdoor kan het voedsel langer worden bewaard en veilig blijven om te eten. Veel vers fruit, groenten, volle granen, noten, vlees en melk vallen in deze categorie.

Verwerkte culinaire ingrediënten

Levensmiddeleningrediënten die door persen, raffineren, malen of malen zijn afgeleid van een minimaal verwerkt levensmiddel. Zij worden gewoonlijk niet als zodanig gegeten, maar gebruikt voor de bereiding van minimaal bewerkte levensmiddelen. Voorbeelden zijn oliën uit planten, zaden en noten, of meel en pasta’s van hele granen.

Verwerkte voedingsmiddelen

Voedingsmiddelen uit een van de twee vorige groepen waaraan zout, suiker of vetten zijn toegevoegd. Sommige ingeblikte vruchten en groenten, sommige kaassoorten, versgebakken brood en ingeblikte vis zijn voorbeelden. Deze voedingsmiddelen bestaan meestal uit ten minste 2-3 ingrediënten en kunnen zonder verdere bereiding gemakkelijk worden gegeten.

een bord frisdrank, chips, gebakken kip, gegrilde kaas, hamburgers, friet

Ultra processed foods

Ook wel “sterk bewerkte voedingsmiddelen” genoemd,”zijn levensmiddelen uit de eerste groep die niet alleen zout, zoetstoffen of vet bevatten, maar ook kunstmatige kleur- en smaakstoffen en conserveringsmiddelen die de houdbaarheid bevorderen, de textuur behouden en de smakelijkheid vergroten. Het ultraverwerkte levensmiddel bestaat uit verschillende verwerkingsstappen waarbij meerdere ingrediënten worden gebruikt. Er wordt gespeculeerd dat deze voedingsmiddelen speciaal zijn ontworpen om het verlangen te vergroten, zodat mensen er te veel van zullen eten en meer zullen kopen. Ze zijn meestal kant-en-klaar met minimale extra bereiding. Niet al deze voedingsmiddelen, maar sommige ervan zijn vezelarm en bevatten weinig voedingsstoffen. Voorbeelden zijn suikerhoudende dranken, koekjes, sommige crackers, chips en ontbijtgranen, sommige diepvriesmaaltijden en vleeswaren voor de lunch. Deze voedingsmiddelen kunnen gedeeltelijk of zelfs volledig de plaats innemen van minimaal bewerkte voedingsmiddelen in het dieet van sommige mensen. Uit een studie waarbij gebruik werd gemaakt van gegevens van het Amerikaanse National Health and Nutrition Examination Survey bleek dat ultraverwerkte voedingsmiddelen ongeveer 60% van de totale calorieën in het Amerikaanse dieet uitmaakten. Er is een verband gesuggereerd tussen de toenemende verkoop van ultra-verwerkte voedingsmiddelen en de toename van zwaarlijvigheid.

Het NOVA-systeem is erkend door de Wereldgezondheidsorganisatie, de Voedsel- en Landbouworganisatie en de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie, maar momenteel niet in de VS door de Food and Drug Administration of de USDA. NOVA is bekritiseerd omdat het te algemeen zou zijn in zijn classificatie van bepaalde levensmiddelen, hetgeen verwarring veroorzaakt. Zo kan yoghurt in meer dan één categorie vallen: gewone yoghurt is minimaal bewerkt, maar vruchtenyoghurt met toegevoegde zoetstoffen kan als bewerkt of zeer bewerkt worden bestempeld, afhankelijk van de hoeveelheid zoetstof en andere chemische additieven die erin zijn verwerkt. NOVA geeft ook geen uitgebreide lijsten van specifieke voedingsmiddelen in elke categorie, dus de consument wordt overgelaten aan gissen waar elk kan vallen.

Is verwerkt voedsel ongezond?

Het lijdt geen twijfel dat ten minste enkele bewerkte voedingsmiddelen in de keuken van de meeste mensen te vinden zijn. Ze kunnen tijd besparen bij het bereiden van maaltijden, en sommige bewerkte en verrijkte voedingsmiddelen leveren belangrijke voedingsstoffen die anders misschien niet beschikbaar zouden zijn in een druk huishouden of een huishouden met een beperkt voedselbudget. Vanuit voedingsoogpunt kunnen bewerkte en zelfs ultrabewerkte voedingsmiddelen belangrijke voedingsstoffen leveren. Sommige voedingsstoffen, zoals eiwitten, blijven tijdens de verwerking op natuurlijke wijze behouden, terwijl andere, zoals B-vitamines en ijzer, weer kunnen worden toegevoegd als ze tijdens de verwerking verloren zijn gegaan. Fruit en groenten die na de oogst snel worden ingevroren, kunnen het merendeel van de vitamine C behouden.

In de loop van de geschiedenis hebben met specifieke nutriënten verrijkte voedingsmiddelen deficiëntieverschijnselen en de daarmee samenhangende gezondheidsproblemen bij bepaalde bevolkingsgroepen voorkomen. Voorbeelden hiervan zijn kindergranen verrijkt met ijzer en B-vitamines om bloedarmoede te voorkomen, melk verrijkt met vitamine D om rachitis te voorkomen, tarwemeel verrijkt met foliumzuur om geboorteafwijkingen te voorkomen, en jodium toegevoegd aan zout om struma te voorkomen.

Verwerking door middel van bepaalde methoden zoals pasteuriseren, koken en drogen kan de groei van schadelijke bacteriën vernietigen of afremmen. Additieven zoals emulgatoren houden de textuur van levensmiddelen in stand, bijvoorbeeld door te voorkomen dat pindakaas in vaste en vloeibare delen uiteenvalt. Andere functies van verwerking zijn het vertragen van bederf van voedsel; het behouden van de gewenste sensorische kwaliteiten van voedsel (smaak, textuur, aroma, uiterlijk); en het vergroten van het gemak bij het bereiden van een complete maaltijd.

Maar voedselverwerking heeft ook nadelen. Afhankelijk van de mate van bewerking, kunnen veel voedingsstoffen vernietigd of verwijderd worden. Door de buitenste lagen van fruit, groenten en granen te schillen, kunnen plantenvoedingsstoffen (fytochemicaliën) en vezels worden verwijderd. Verhitten of drogen van voedingsmiddelen kan bepaalde vitaminen en mineralen vernietigen. Hoewel voedselfabrikanten een deel van de verloren voedingsstoffen kunnen terugbrengen, is het onmogelijk om het voedsel in zijn oorspronkelijke vorm te reconstrueren.

Als u beslist of u een sterk bewerkt voedingsmiddel al dan niet in uw dieet wilt opnemen, kan het nuttig zijn om de voedingswaarde en het langetermijneffect op de gezondheid te evalueren. Een sterk bewerkt voedingsmiddel dat een ongelijkmatige verhouding tussen calorieën en voedingsstoffen bevat, kan als ongezond worden beschouwd. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat er een verband bestaat tussen een hoge inname van met suiker gezoete dranken en een verhoogd risico op zwaarlijvigheid, diabetes en hartziekten. Maar sommige verwerkte voedingsmiddelen die heilzame voedingsstoffen bevatten, zoals olijfolie of havervlokken, worden in verband gebracht met een lager percentage van deze chronische ziekten.

Vergelijking van twee etiketten op blikjes voedsel

De ingrediëntenlijst op een voedseletiket ontcijferen

Op de hoogte zijn van specifieke ingrediënten in een voedingsmiddel is een goede algemene gewoonte voor iedereen, maar kan vooral nuttig zijn voor mensen met voedselallergieën of -intoleranties, diabetes, of spijsverteringsziekten. In veel gevallen is het zo dat hoe langer de ingrediëntenlijst is, hoe meer een voedingsmiddel bewerkt is. Een ingrediënt dat niet herkenbaar is of een lange chemische naam heeft, is echter niet per definitie ongezond. Kijk bij het scannen van de ingrediëntenlijst op een voedselverpakking naar het volgende:

  • De ingrediënten worden vermeld in volgorde van hoeveelheid naar gewicht. Dit betekent dat het voedselingrediënt dat het zwaarst weegt als eerste wordt vermeld, en dat het ingrediënt dat het minst weegt als laatste wordt vermeld.
  • Sommige ingrediënten, zoals suiker en zout, kunnen onder andere namen worden vermeld. Alternatieve benamingen voor suiker zijn bijvoorbeeld maïssiroop, high-fructose corn syrup, honing, agave nectar, rietsuiker, verdampt rietsap, kokossuiker, dextrose, moutstroop, melasse, of turbinado suiker. Andere termen voor natrium zijn mononatriumglutamaat of dinatriumfosfaat.
  • Als het voedsel sterk bewerkt is, kan het verschillende levensmiddelenadditieven bevatten, zoals kunstmatige kleur-, smaakstoffen of conserveringsmiddelen. De namen van de ingrediënten kunnen minder bekend zijn. Sommige conserveringsmiddelen bevorderen de veiligheid van het voedsel door de groei van schimmels en bacteriën te voorkomen. Andere helpen het ontstaan van bederf of “verkeerde” smaken te voorkomen. Voorbeelden die u op het etiket kunt zien staan zijn:
    • Conserveermiddelen-ascorbinezuur, natriumbenzoaat, kaliumsorbaat, tocoferolen
    • Emulgatoren die scheiding van vloeistoffen en vaste stoffen voorkomen-sojalecithine, monoglyceriden
    • Verdikkingsmiddelen om textuur toe te voegen-xanthaangom, pectine, carrageen, guargom
    • Kleurstoffen-kunstmatige FD&C Geel nr. 6 of natuurlijk bètacaroteen om gele tinten toe te voegen
  • Verrijkte voedingsmiddelen bevatten vitaminen en mineralen die na verwerking zijn toegevoegd. Ofwel zijn deze nutriënten tijdens de verwerking verloren gegaan, ofwel zijn ze toegevoegd omdat ze in de gemiddelde voeding ontbreken. Voorbeelden zijn B-vitaminen (riboflavine, niacine, niacinamide, folaat of foliumzuur), betacaroteen, ijzer (ijzersulfaat), vitamine C (ascorbinezuur), vitamine D, of aminozuren om het eiwitgehalte op te voeren (L-tryptofaan, L-lysine, L-leucine, L-methionine).

Ingrediënten die op grote schaal worden gebruikt bij de productie van sterk/ultraverwerkte levensmiddelen, zoals verzadigde vetten, toegevoegde suiker en natrium, zijn markers geworden van een slechte voedingskwaliteit vanwege hun effect op hart- en vaatziekten, obesitas en hoge bloeddruk. Geschat wordt dat ultra-verwerkte voedingsmiddelen ongeveer 90% van de totale calorieën uit toegevoegde suikers halen.

Een blik op enkele van de onderzoeken die verschillende soorten verwerkt voedsel en hun effect op de gezondheid onderzoeken

  • In 2015 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie verwerkt vlees gecategoriseerd als kankerverwekkend voor mensen. Ze definieerden “verwerkt vlees” als vlees dat is getransformeerd door middel van zouten, zouten, fermenteren, roken of andere processen om de smaak te verbeteren of de conservering te verbeteren. De verklaring werd afgelegd nadat 22 wetenschappers van de werkgroep van het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek meer dan 800 studies over het onderwerp hadden geëvalueerd. Het bewijs voor verwerkt vlees was het sterkst voor colorectale kanker, gevolgd door maagkanker.
  • Een analyse van de Nurses’ Health Study en de Health Professionals Follow-up Study toonde aan dat een hogere inname van ultraverwerkte voedingsmiddelen zoals verwerkt vlees en aardappelchips geassocieerd was met gewichtstoename over 4 jaar. Andere studies suggereren dat hoe meer ultraverwerkte voedingsmiddelen worden gegeten, hoe groter het risico op een dieet met een tekort aan belangrijke voedingsstoffen. Uit een evaluatie van de voedselinname van 9 317 Amerikaanse deelnemers aan een NHANES-cohort bleek dat een hogere inname van ultraverwerkte voedingsmiddelen samenhing met een grotere consumptie van geraffineerde koolhydraten, toegevoegde suikers en verzadigd vet. Tegelijkertijd daalde de inname van vezels, zink, kalium, fosfor, magnesium, calcium, en vitamine A, C, D, en E.
  • Een andere observationele studie onder bijna 20.000 Spaanse universitair afgestudeerden in het Seguimiento Universiteit van Navarra cohort vond dat een hogere consumptie (meer dan 4 porties per dag) van ultra-processed food geassocieerd was met een 62% verhoogd risico op overlijden door welke oorzaak dan ook in vergelijking met een lagere consumptie (minder dan 2 porties per dag). Voor elke extra dagelijkse portie van ultra-verwerkt voedsel, was er een 18% verhoogd risico op overlijden. Op basis van hun bevindingen wezen de onderzoekers op het belang van beleid dat het aandeel van ultra-verwerkte voedingsmiddelen in de voeding beperkt en de consumptie van onbewerkte of minimaal verwerkte voedingsmiddelen bevordert om de volksgezondheid wereldwijd te verbeteren. Andere cohortstudies in Frankrijk (NutriNet Santé) en de VS (NHANES) hebben ook vastgesteld dat de consumptie van ultraverwerkte voedingsmiddelen direct geassocieerd was met een hoge sterfte door alle oorzaken.
  • In 2019 werd in een gerandomiseerde gecontroleerde studie gekeken of ultraverwerkte voedingsmiddelen, zoals gedefinieerd in de NOVA-classificatie, er inderdaad toe zouden kunnen leiden dat mensen meer eten. Tien mannen en tien vrouwen werden gerandomiseerd om ofwel een ultraverwerkt dieet ofwel een onbewerkt dieet gedurende 14 dagen te krijgen, gevolgd door nog eens 14 dagen van het alternatieve dieet. De diëten waren relatief gelijk qua calorieën, suiker, vet, vezels en andere voedingsstoffen, en de deelnemers mochten zo veel of zo weinig eten als ze wilden. Uit de studie bleek dat de deelnemers ongeveer 500 calorieën meer aten op het ultra-verwerkte dieet en ook in gewicht toenamen (ongeveer 2 pond). De meeste extra calorieën waren afkomstig van koolhydraten en vetten, en het dieet verhoogde ook hun natriuminname. Toen de deelnemers overschakelden op het onbewerkte dieet, aten ze minder calorieën en verloren ze gewicht. Volgens eetlustonderzoeken verschilden de diëten niet in hongergevoel, volheid en tevredenheid, hoewel de deelnemers de neiging hadden sneller te eten bij het ultrabewerkte dieet.

De bottom line

Voedselverwerking is een spectrum dat varieert van basistechnologieën zoals invriezen of malen, tot het toevoegen van additieven die de houdbaarheid bevorderen of de smakelijkheid vergroten. Als algemene regel geldt dat de nadruk in de dagelijkse voeding moet liggen op onbewerkte of minimaal bewerkte voedingsmiddelen. Dit gezegd zijnde, is het gebruik van bewerkte voedingsmiddelen de keuze van de consument, en heeft elk type voor- en nadelen. Het voedingswaarde-etiket en de ingrediëntenlijst kunnen nuttige hulpmiddelen zijn bij de beslissing wanneer een verwerkt voedingsmiddel in het dieet moet worden opgenomen. Er zijn aanwijzingen dat er een verband bestaat tussen bepaalde vormen van voedselverwerking en slechte gezondheidsresultaten (vooral sterk of sterk verwerkte levensmiddelen). Dit verband geldt vooral voor ultraverwerkte voedingsmiddelen die toegevoegde suikers, overtollig natrium en ongezonde vetten bevatten.

  1. Weaver CM, Dwyer J, Fulgoni III VL, King JC, Leveille GA, MacDonald RS, Ordovas J, Schnakenberg D. Processed foods: contributions to nutrition. Het Amerikaanse tijdschrift voor klinische voeding. 2014 Apr 23;99(6):1525-42.
  2. Monteiro CA. Voeding en gezondheid. De kwestie is niet voedsel, noch voedingsstoffen, zo veel als verwerking. Voeding voor de volksgezondheid. 2009 May;12(5):729-31.
  3. Monteiro CA, Cannon G, Moubarac JC, Levy RB, Louzada ML, Jaime PC. Het VN-decennium van de voeding, de NOVA-voedselclassificatie en de problemen met ultra-verwerking. Public Health Nutrition. 2018 Jan;21(1):5-17.
  4. Steele EM, Baraldi LG, da Costa Louzada ML, Moubarac JC, Mozaffarian D, Monteiro CA. Ultra-processed foods and added sugars in the US diet: evidence from a nationally representative cross-sectional study. BMJ open. 2016 Jan 1;6(3):e009892.
  5. U.S. Food and Drug Administration. Gids voor etikettering van levensmiddelen: Guidance for Industry. January 2013.
  6. Tapsell LC, Neale EP, Satija A, Hu FB. Foods, nutrients, and dietary patterns: interconnections and implications for dietary guidelines. Advances in Nutrition. 2016 May 9;7(3):445-54.
  7. Poti JM, Braga B, Qin B. Ultra-processed Food Intake and Obesity: What Really Matters for Health-Processing or Nutrient Content? Huidige obesitas rapporten. 2017 Dec 1;6(4):420-31.
  8. Bouvard V, Loomis D, Guyton KZ, Grosse Y, El Ghissassi F, Benbrahim-Tallaa L, Guha N, Mattock H, Straif K. Carcinogeniciteit van de consumptie van rood en bewerkt vlees. The Lancet Oncology. 2015 Dec 1;16(16):1599-600.
  9. Mozaffarian D, Hao T, Rimm EB, Willett WC, Hu FB. Veranderingen in dieet en levensstijl en gewichtstoename op lange termijn bij vrouwen en mannen. New England Journal of Medicine. 2011 Jun 23;364(25):2392-404.
  10. Steele EM, Popkin BM, Swinburn B, Monteiro CA. The share of ultra-processed foods and the overall nutritional quality of diets in the US: evidence from a nationally representative cross-sectional study. Population health metrics. 2017 Dec;15(1):6.
  11. Rico-Campà A, Martínez-González MA, Alvarez-Alvarez I, de Deus Mendonça R, de la Fuente-Arrillaga C, Gómez-Donoso C, Bes-Rastrollo M. Associatie tussen consumptie van ultra-verwerkte voedingsmiddelen en sterfte door alle oorzaken: SUN prospectieve cohortstudie. BMJ. 2019 May 29;365:l1949.
  12. Schnabel L, Kesse-Guyot E, Allès B, Touvier M, Srour B, Hercberg S, Buscail C, Julia C. Association Between Ultraprocessed Food Consumption and Risk of Mortality Among Middle-aged Adults in France. JAMA interne geneeskunde. 2019 Feb 11.
  13. Kim H, Hu EA, Rebholz CM. Ultra-processed food intake and mortality in the USA: results from the Third National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III, 1988-1994). Voeding voor de volksgezondheid. 2019 Feb 21:1-9.
  14. Hall KD, Ayuketah A, Brychta R, Cai H, Cassimatis T, Chen KY, Chung ST, Costa E, Courville A, Darcey V, Fletcher LA. Ultra-processed diets cause excess calorie intake and weight gain: an inpatient randomized controlled trial of ad libitum food intake. Celmetabolisme. 2019 May 16.

Gebruiksvoorwaarden

De inhoud van deze website is voor educatieve doeleinden en is niet bedoeld om persoonlijk medisch advies te geven. U dient advies in te winnen bij uw arts of een andere gekwalificeerde gezondheidswerker als u vragen hebt over een medische aandoening. Negeer nooit professioneel medisch advies en wacht nooit met het inwinnen ervan vanwege iets dat u op deze website hebt gelezen. De Voedingsbron beveelt geen producten aan en beveelt ze ook niet aan.

By: adminPosted on

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *