Illustratie voor The Sandman door Neil Gaiman. Illustratie in het publieke domein.

In de traditionele folklore komt de Zandman voor in veel verhalen voor kinderen. Hij is een mythisch personage dat voorkomt in Noord- en Centraal-Europese volksverhalen. De ‘slaap’ op iemands ogen bij het ontwaken zou het magische zand of gruis zijn dat in de ogen van een slapend kind wordt gestrooid om goede dromen te brengen. De Zandman is een beruchte “nachtelijke bezoeker” die een raam gebruikt om toegang te krijgen tot een slapend kind. De Zandman wordt beschouwd als een van de ernstigste van de zogenaamde “nachtelijke bezoekers” die ook de seksuele insinuatie van de roofzuchtige boeman lijkt te bezitten (Warner, 1989). In de Spaanse traditie worden kinderen door hun ouders vermaand met de uitdrukking “Que viene el Coco” – of “Hier komt de boeman.”

Ernest Theodor Amadeus Hoffman (1776-1832) was een Duitse auteur die bekend is om zijn twee bundels fantastische verhalen, waaronder Nachtstukken (1817) waarin zijn versie genaamd De Zandman is opgenomen. In dit verhaal van De Zandman is hij gekleed in heksenkledij en maakt hij van de Zandman een individu van slecht voorteken en intensiteit. Het is Hoffmans figuur met kwade bedoelingen die zand in de ogen van wakkere kinderen strooit. Het resultaat is dat hun ogen uitvallen, die vervolgens door de Zandman worden verzameld en meegenomen naar zijn slaapplaats op de maan, als voedsel voor zijn eigen kroost.

Heden ten dage is de gruwelijke gedaante van de Zandman verzacht en verbeterd, zodat hij nu verschijnt als een behulpzame, maar nog steeds wispelturige helper. In dezelfde zin als het Schotse kinderrijmpje over Wee Willie Winkie. De Zandman vertegenwoordigt in meer of mindere mate een vorm van vermaning en dreiging om kinderen tot onderwerping te dwingen. Er zijn talrijke complementaire figuren voor de Zandman, waaronder natuurlijk WeeWillie Winkie: de wolf aan de deur; de ‘kleine mensjes’; ‘de stofman komt eraan’; en ook de ‘man in de maan’. In de Roemeense folklore is een zeer vergelijkbare figuur Mos Ene of Ene de Oudere.

Hans Christian Andersen (1805-1875), was de Deense schrijver van 168 sprookjes die altijd populair zijn bij kinderen. Zijn verhalen combineerden altijd een grilligheid met een aanzienlijke hoeveelheid ironie en moraal. Hij schreef over een Zandman in de vorm van zijn personage Ole Lukaje in 1841. Dit individu was een aanvaardbare helper die de slapeloosheid van kinderen zachtjes verzachtte. Andere versies van het verhaal van de Zandman tonen hem op verschillende manieren als iemand die kinderen meeneemt als ze niet slapen en die deel uitmaakt van een reeks verhalen over sinistere “nachtelijke bezoekers” in folklore en sprookjes. De Zandman, een denkbeeldige figuur die door vele moeders werd aangemoedigd, werd een deel van de ontwikkeling van de kinderfolklore. Een kinderverhaal dat ontstond en groeide in de traditie van de boeman was hij in werkelijkheid eerder een welwillend dan een kwaadaardig personage.