“The Yellow Wallpaper” (oorspronkelijk gepubliceerd als “The Yellow Wall-paper: A Story”) is een kort verhaal van de Amerikaanse schrijfster Charlotte Perkins Gilman. Het verscheen voor het eerst in druk in The New England Magazine in januari 1892. Het verhaal beschrijft de aftakeling van een vrouw tot waanzin. Het is semi-autobiografisch, omdat het is geschreven kort nadat de schrijfster was behandeld voor een postnatale psychose.

De hoofdpersoon en verteller van het verhaal is een naamloze vrouw wiens echtgenoot, een dokter genaamd John, haar voor haar gezondheid de zomer op het platteland laat doorbrengen. De vrouw, haar baby, John, John’s zuster en enkele bedienden verblijven in een groot gehuurd huis. John kiest een slaapkamer voor zichzelf en zijn vrouw die groot en luchtig is, maar verder nogal onaangenaam. De vertelster heeft meteen een hekel aan het gele behang in de kamer. Ze begint al snel groteske afbeeldingen te zien in het patroon. Na enige tijd raakt de vertelster ervan overtuigd dat het behang een vrouw afbeeldt die gevangen zit achter een kooi,

“The Yellow Wallpaper” wordt beschouwd als een belangrijk werk uit de vroege Amerikaanse feministische literatuur. Het is niet moeilijk om in het verhaal kritiek te zien op de behandeling van vrouwen in de door mannen gedomineerde samenleving van het 19e eeuwse Amerika. De hoofdpersoon van het verhaal zit opgesloten in huis. Ze moet in het geheim schrijven omdat het haar verboden is om wat voor werk dan ook te doen. John, in zijn hoedanigheid van echtgenoot en vertegenwoordiger van de medische wereld, heeft geen oog voor haar problemen. John’s behandeling van zijn vrouw en patiënte heeft tot gevolg dat haar lichamelijke en geestelijke gezondheid alleen maar verslechtert.

Het is ook mogelijk “The Yellow Wallpaper” te lezen als een eenvoudig griezelverhaal of zelfs als een spookverhaal, waarin de verteller langzaam bezeten raakt door de geest van een krankzinnige vrouw die eerder in hetzelfde huis opgesloten heeft gezeten.

Er zijn talloze bewerkingen van het verhaal in andere media.

Plot

“The Yellow Wallpaper” heeft de vorm van een dagboek dat in het geheim wordt geschreven door een niet nader genoemde vrouw. Zowel de broer van de vrouw als haar man John zijn zeer gerespecteerde artsen. De vrouw gelooft dat ze ernstig ziek is, hoewel haar broer en John volhouden dat dat niet zo is. Niettemin dringt John erop aan dat zij en hun baby de zomer op het platteland doorbrengen, in het belang van de gezondheid van zijn vrouw. Ze huren voor drie maanden een groot landhuis in Engelse stijl.

Tegen de wens van zijn vrouw in, kiest John een slaapkamer op de bovenverdieping voor hen tweeën. Het is een zeer grote kamer, die bijna een hele verdieping in beslag neemt, met verschillende ramen die lucht en zon binnenlaten. De verteller denkt dat de kamer eerst als kinderkamer werd gebruikt, daarna als speelkamer en tenslotte als gymzaal. Er zitten tralies voor de ramen en er hangen ringen aan de muren. Al het meubilair in de kamer moest van elders in het huis worden gehaald. Toen de verteller en John aankwamen, was het enige meubilair in de kamer een bed dat aan de vloer was vastgespijkerd. De verteller merkt op dat de kinderen die ooit in de kamer hebben gespeeld, er zeer ruw mee zijn omgegaan. Het ledikant is zwaar beschadigd, evenals de vloer. Het behang is op sommige plaatsen van de muur gescheurd en er is ook wat pleisterwerk op de muur ingegraven.

De vertelster is niet verbaasd dat de kinderen die ooit in de kamer speelden geprobeerd hebben het behang te verwijderen, want ze heeft er meteen een hekel aan. Ze beschrijft het als een “onrein gele” kleur. Het is meestal verbleekt door de zon, maar op sommige plekken is het een “doffe en toch lugubere oranje” kleur. Er zit een “wijd uitwaaierend flamboyant” patroon op het papier. De stroken behang lijken lukraak te zijn opgeplakt, wat betekent dat er geen enkele symmetrie of orde in het patroon zit. Dit stoort de verteller. John biedt aan het behang te vervangen, maar bedenkt zich dan. Hij zegt dat het ophangen van nieuw behang zou toegeven aan de “grillen” van een “nerveuze patiënt”. Hij voegt eraan toe dat als hij het behang zou veranderen, zijn vrouw over andere dingen zou klagen, zoals de tralies voor de ramen.

John is overdag vaak weg en laat zijn vrouw dan over aan de zorg van zijn zus Jennie. De vertelster begint erg gesteld te raken op haar slaapkamer. Ze kijkt graag uit het raam naar de tuinen. Ze denkt dat ze mensen door de tuinen kan zien lopen. John zegt dat ze zich dat inbeeldt en dat ze moet proberen dat niet te doen.

Een deel van het behang begint voor de verteller te lijken op iemand met een gebroken nek en uitpuilende ogen. Ze kan een lijn van ogen zien in een ander deel van het behang. Ze begint te voelen dat er twee patronen op het behang zitten en dat er een figuur achter het patroon bovenaan zit.

Jennie doet al het huishoudelijke werk, maar de vertelster voelt zich de hele tijd moe. Ze huilt veel, hoewel ze voorzichtig is om dat niet te doen als John thuis is. John zegt dat als haar gezondheid niet verbetert tegen de herfst, hij haar naar Dr. Weir Mitchell zal sturen. De vertelster zegt dat ze die dokter niet wil zien omdat ze een vriendin heeft die door hem niet goed behandeld werd

De figuur die de vertelster in het behang kan zien neemt de vorm aan van een bukkende, kruipende vrouw. Ze kan de vrouw dan alleen ’s nachts zien. Overdag ziet ze een patroon van paddenstoelen in het behang. s Nachts ziet ze de vrouw schudden aan het patroon, dat een kooi voor haar vormt, alsof ze probeert te ontsnappen.

De vertelster denkt dat het behang ook een effect heeft op John en Jennie. Ze ziet dat Jennie het behang aanraakt. Als de vertelster haar ernaar vraagt, lijkt Jennie verbaasd en schuldig en zegt dat het behang gele vlekken achterlaat op de kleren van zowel de vertelster als John.

Een week voordat de vertelster het huis moet verlaten, wordt het weer nat en mistig en moeten de ramen van de slaapkamer gesloten worden. Het is dan dat de verteller voor het eerst de geur van het behang begint op te merken. De geur is niet per se onaangenaam, maar de vertelster heeft het gevoel dat hij blijft hangen en zich aan haar vastklampt. Ze heeft het gevoel dat het zich door het hele huis verspreidt en zelfs tot in de tuin. Ze denkt er zelfs over het huis in brand te steken om van de geur af te komen.

De vertelster merkt een merkteken op dat helemaal langs de onderkant van de muur loopt, behalve achter het bed. Ze wordt er zeker van dat het patroon op het behang is verschoven doordat de vrouw erachter het ’s nachts heeft geschud. Ze weet niet zeker of er meerdere vrouwen achter het behang zitten of één die heel snel beweegt. Ze denkt dat de gezichten met uitpuilende ogen die ze in het patroon van het behang kan zien, die van mensen zijn die achter het behang vandaan probeerden te komen en daarbij verstikt raakten door de tralies van hun kooi.

De vertelster komt tot de overtuiging dat de vrouw overdag achter het behang vandaan komt. Ze gelooft dat ze haar door de tuin ziet kruipen en zich verstoppen als ze iemand ziet aankomen. Dat verbaast de vertelster niet, want zij kruipt ook in het geheim achter een gesloten deur rond.

Twee nachten voordat ze het huis moet verlaten, terwijl John de hele nacht weg is, besluit de vertelster de gekooide vrouw te bevrijden. Ze probeert al het behang van de muur te halen. Tegen de ochtend heeft ze het meeste verwijderd. Jennie is niet verbaasd als ze dit ziet, want ook zij had een hekel aan het behang.

In voorbereiding op het aanstaande vertrek van de verteller en John, worden alle meubels weer uit de slaapkamer gehaald. Jennie en alle bedienden verlaten het huis, de verteller alleen achterlatend. Ze doet de voordeur op slot en verstopt de sleutel. Ze gaat verder met het verwijderen van al het behang van de muur. Ze is vastbesloten de gekooide vrouw te bevrijden, hoewel ze ook bang is voor haar en de andere vrouwen die ze in de tuin ziet rondkruipen. Ze heeft een touw waarmee ze de vrouw kan vastbinden als dat nodig is.

Omdat ze plotseling is gaan geloven dat zij de vrouw is die achter het behang gevangen zat, zegt de vertelster dat ze de kamer niet uit wil. Ze zegt dat ze blij is langs de markering op de onderkant van de muur te kruipen. Ze hoort John op de voordeur kloppen. Ze doet de deur niet open maar vertelt John waar hij de sleutel kan vinden. John komt de slaapkamer binnen en ziet de vertelster door de kamer kruipen. Ze vertelt hem dat ze is ontsnapt en dat hij haar niet meer terug kan zetten omdat ze het grootste deel van het behang van de muur heeft gepeld.

Adaptaties

Amerikaanse korte filmadaptaties van “The Yellow Wallpaper” zijn uitgebracht in 1977, 2011, 2012 en 2013. Britse korte film adaptaties werden uitgebracht in 2011 en 2014. Canadese korte film adaptaties werden uitgebracht in 2012 en 2015. In 2006 verscheen een Zwitserse korte filmbewerking.

De Amerikaanse speelfilm The Yellow Wallpaper uit 2012, geregisseerd door Logan Thomas en met Juliet Landau en Aric Cushing in de hoofdrollen, is eerder geïnspireerd op het korte verhaal dan dat het er een rechtstreekse bewerking van is. De film put ook uit materiaal van verschillende andere verhalen van Charlotte Perkins Gilman.

Een tv-film gebaseerd op “The Yellow Wallpaper” werd gemaakt door de BBC. In de hoofdrol Julia Watson als de vrouwelijke hoofdpersoon (die de naam Charlotte krijgt) en Stephen Dillane als John. De film werd voor het eerst vertoond in de Verenigde Staten als een aflevering van Masterpiece Theater op PBS op 17 december 1989. Hij werd voor het eerst vertoond op de Britse televisie op 2 januari 1992.

“The Yellow Wallpaper” is tweemaal bewerkt als afleveringen van de Amerikaanse radioserie Suspense. De eerste bewerking werd voor het eerst uitgezonden op CBS op 29 juli 1948. De tweede werd uitgezonden op CBS op 30 juni 1957. In beide afleveringen speelt Agnes Moorehead de hoofdrol. “The Yellow Wallpaper” werd bewerkt als een aflevering van de Britse radioserie Fear on Four. De aflevering, met Anna Massey in de hoofdrol, werd voor het eerst uitgezonden op BBC Radio 4 op 27 december 1990. Een aflevering van de Amerikaanse radioserie Radio Tales gebaseerd op “The Yellow Wallpaper” werd voor het eerst uitgezonden op NPR op 10 december 1996. Winnifred Phillips won een Gracie Award voor Beste Actrice in een Nationaal Netwerk Drama voor haar optreden in de aflevering.

Er zijn talrijke toneelbewerkingen geweest van “The Yellow Wallpaper”. De meeste toneelstukken gebaseerd op het verhaal zijn in de vorm van one-woman-shows.

Zie ook

• Geluidsbestanden van publiek domein audioboeken van “The Yellow Wallpaper” van LibriVox:
  • Versie 1 (Noord-Amerikaanse vrouwelijke lezer)
  • Versie 2 (Noord-Amerikaanse vrouwelijke lezer)
  • Versie 3 (Noord-Amerikaanse vrouwelijke lezer)

“The Diary of Mr. Poynter”

Voetnoten