Adderall is een nuttig therapeutisch middel voor mensen met aandachtstekortstoornis/hyperactiviteitstoornis (ADHD) of narcolepsie, maar het wordt ook illegaal, zonder recept, gebruikt als “studiemedicijn” door studenten – en in toenemende mate ook door jonge professionals – die op zoek zijn naar een voordeel waarmee ze langer wakker kunnen blijven en meer gedaan kunnen krijgen. Het is echter verre van een goedaardige drug, en de invloeden op de hersenen en de rest van het lichaam kunnen diepgaand zijn.
“Dit is een serieuze drug die serieuze gevolgen heeft,” zei Eric Grayson, PharmD, een klinisch assistent professor aan het Texas A&M Health Science Center Irma Lerma Rangel College of Pharmacy. “We moeten ons afvragen of de voordelen van het medicijn het risico op bijwerkingen waard zijn.” In het geval van Adderall, kunnen de risico’s extreem zijn: ze omvatten beroerte en plotselinge dood. Mensen die de drug zonder toezicht van een arts nemen, hebben natuurlijk niet de risico versus voordeel discussie met hun arts gehad, en ze zijn niet geëvalueerd voor reeds bestaande aandoeningen zoals hoge bloeddruk of glaucoom die de drug nog gevaarlijker kunnen maken.
Mensen met narcolepsie hebben hersenen zonder adequate niveaus van bepaalde neurotransmitters die verantwoordelijk zijn voor het stabiliseren van waakzaamheid; drugs zoals Adderall stimuleren de hersenen genoeg dat de patiënten de dag door kunnen komen zonder in slaap te vallen. Bij mensen met ADHD brengt de drug, in combinatie met de juiste gedragsmatige en psychotherapeutische interventies, hun niveau van stimulatie omlaag tot een niveau waarop ze beter in staat zijn te functioneren. Bij gezonde mensen heeft de drug het tegenovergestelde effect: het overprikkelt de hersenen.
Adderall is een combinatie van twee stimulerende middelen voor het centrale zenuwstelsel (CZS), amfetamine en dextroamfetamine. Wanneer deze in de hersenen terechtkomen, gedragen zij zich als de natuurlijk voorkomende neurotransmitters dopamine, epinefrine (ook bekend als adrenaline) en norepinefrine. Om de effecten van Adderall te begrijpen, moeten we daarom kijken naar wat deze chemicaliën normaal in de hersenen doen.
Dopamine is de “beloning” neurochemische stof, wat verklaart waarom Adderall gevoelens van euforie kan produceren. Het kan ook helpen de hersenen van afgeleid door andere kleine dingen, of een spelletje patience of de ping van een inkomende e-mail, die normaal zou zorgen voor een kleine “hit” van een beloning.
Op hetzelfde moment, epinefrine is ramping up van de sympathische zenuwstelsel, waardoor het lichaam in de vecht-of-vlucht-modus. Dit triggert alertheid, helderheid en focus, en het vermindert ook de eetlust.
In tegenstelling tot pure adrenaline, echter, Adderall houdt noradrenaline rond in de synapsen langer, die versterkt en ondersteunt de vlucht-of-vlucht reactie. Noradrenaline helpt ook bij het verhogen van focus.
Deze effecten komen tegen een prijs, echter. “Bijwerkingen vertellen het verhaal van wat er gebeurt in de hersenen en het lichaam,” zei Grayson, en Adderall bijwerkingen omvatten duizeligheid, hoofdpijn, slapeloosheid, psychose en depressie. Het verlaagt ook de convulsiedrempel, wat betekent dat Adderall zoveel activiteit in de hersenen creëert dat als een persoon vatbaar is voor aanvallen, het medicijn deze veel waarschijnlijker maakt.
Zelfs bij normale therapeutische doses, kan Adderall bestaande psychiatrische aandoeningen zoals angst, bipolaire stoornis, depressie of schizofrenie verergeren. Deze resultaten kunnen onvoorspelbaar zijn. “Ieders psychiatrische basislijn is een beetje anders,” zei Grayson. “Het hangt echt af van het startpunt waar de patiënt zich bevindt. Het is een versterkte staat van normale menselijke emoties: woede, verdriet, angst.”
Adderall is ook verantwoordelijk voor effecten buiten de hersenen, en deze kunnen iedereen overkomen, zelfs degenen die de drug nemen zoals voorgeschreven voor een goedgekeurde medische reden. “Deze drugs beïnvloeden individuele orgaansystemen onafhankelijk van elkaar,” zei Grayson, “dus geschikte doses voor de hersenen kunnen nog steeds bijwerkingen veroorzaken in het hart, bijvoorbeeld.”
Deze bijwerkingen omvatten verhoogde bloeddruk, hartkloppingen en zelfs plotselinge hartdood. “Als je hart al op maximale capaciteit draait,” zei Grayson, “kan het niet voldoende opvoeren om te voldoen aan de verhoogde eisen van inspanning of stress, maar het zal het proberen,” dus na verloop van tijd kan het medicijn ook cardiomyopathie veroorzaken, of een vergroting van het hart dat het moeilijker maakt om bloed goed te pompen en uiteindelijk kan leiden tot hartfalen.
“Patiënten die deze medicatie krijgen, moeten onder toezicht en zorg van een zorgprofessional staan,” zei Grayson. De arts kan niet alleen de Adderall stoppen als zich bijwerkingen ontwikkelen, maar ook de onderliggende aandoening behandelen die door het medicijn wordt verergerd. Vooral als mensen ouder worden en een groter risico op glaucoom of hart- of bloeddrukproblemen hebben, moet de risico-batenverhouding opnieuw worden geëvalueerd.
Het nemen van het medicijn zoals voorgeschreven kan ook het verslavingsrisico verminderen, wat een zeer reële zorg is met Adderall. “Ik maak me niet te veel zorgen over het medicijn bij patiënten die nauwlettend in de gaten worden gehouden door hun arts,” zei Grayson, “omdat de laagst mogelijke dosis wordt gegeven, niet de dosis die euforie veroorzaakt.” Het euforische gevoel wordt alleen bereikt bij hogere en hogere doses, waardoor de persoon die de drug misbruikt er steeds meer van moet nemen om dezelfde high te bereiken. “Er is een positieve psychologische versterking voor iets waaraan het lichaam erg gewend raakt,” zei Grayson, “dus je krijgt de fysieke en psychologische verslaving, en het genotcentrum in de hersenen wordt gestimuleerd. Als je dat allemaal samenvoegt, krijg je een heel verkeerd beeld.”
– Christina Sumners