Clyde Tombaugh op de boerderij van zijn familie met zijn zelfgemaakte telescoop in 1928, 2 jaar voor zijn ontdekking van Pluto. Afbeelding via Wikimedia Commons.
Februari 18, 1930. Op deze datum, 90 jaar geleden, werkte een jonge astronoom bij Lowell Observatory in Flagstaff, Arizona. Clyde Tombaugh was net 25 jaar oud geworden. Hij was aangenomen om verder te zoeken naar een negende planeet, begonnen door Percival Lowell. Hij was er ongeveer een jaar mee bezig. Op 18 februari 1930 vergeleek hij foto’s van een enkel sterrenveld – een paar weken eerder zes dagen na elkaar genomen – en zag een object dat bewoog tegen de achtergrond van verre sterren. Het was een klein, vaag, afgelegen hemellichaam in ons eigen zonnestelsel. Vandaag de dag kennen we deze kleine wereld als Pluto.
Ter gelegenheid van de 90e verjaardag van de ontdekking van Pluto gaf Thomas Zurbuchen – associate administrator voor NASA’s Science Mission Directorate – het volgende commentaar:
Wat Tombaugh toen nog niet wist, was dat Planeet X het tijdperk van verkenning in de 3e zone van het zonnestelsel zou inluiden. Wetenschap bouwt voort op wetenschap, en deze ontdekking heeft geholpen de weg vrij te maken voor de verkenning van dit onbekende gebied door New Horizons.
NASA zei ook dat, hoewel hij in 1997 overleed, de as van Tombaugh aan boord van het New Horizons-ruimtevaartuig was toen het in januari 2006 vanaf Cape Canaveral, Florida, werd gelanceerd. Die as, in een kleine bus aan boord van het ruimtevaartuig, reisde met New Horizons mee op een 9-jarige, 3-miljard-mijl lange reis naar Pluto, waar het in 2015 langs zwierf en een complexe wereld onthulde met bergen en weer, en met een groot, jong, hartvormig gebied van ijs op zijn oppervlak.
Composietopname van Pluto – zoals gezien door NASA’s New Horizons ruimtevaartuig toen het er in 2015 langs zwiepte – waarop te zien is wat informeel Pluto’s hart wordt genoemd, en officieel Tombaugh Regio heet. Deze hartvormige regio is een uitgestrekte vlakte op de planeet die bedekt is met stikstofijs. Nieuw onderzoek toont aan dat Pluto’s befaamde stikstofhart zijn atmosferische circulatie regelt. Afbeelding via NASA / JHU APL / SWRI.
Het mysterie van Pluto begon lang voor de gedenkwaardige ontdekking van Clyde Tombaugh. Astronomen in de 19e eeuw kenden de zevende planeet Uranus als buitenste planeet in ons zonnestelsel. Maar zij geloofden dat er iets was dat de baan van Uranus gravitationeel verstoorde, en zij concludeerden dat er voorbij Uranus nog een planeet moest bestaan. De locatie van een achtste planeet werd wiskundig voorspeld. Niet lang daarna, in 1846, vonden astronomen die met telescopen zochten Neptunus – de achtste planeet – op basis van die voorspellingen.
Het mysterie was echter nog niet opgelost. Meer waarnemingen wezen erop dat de baan van Uranus misschien werd beïnvloed door nog een andere planeet voorbij Neptunus. Astronomen noemden het Planeet X.
Enter Percival Lowell. Hij was een rijke Amerikaanse zakenman met een passie voor astronomie. Lowell was beroemd geworden door zijn idee van kanalen op de planeet Mars. Toen raakte hij geïnteresseerd in Planeet X. Hij richtte Lowell Observatory op in Flagstaff en begon te zoeken. De zoektocht naar Planeet X bleef ook na Lowells dood in 1916 een prioriteit.
De vermogende Amerikaanse zakenman/astronoom Percival Lowell populariseerde de zoektocht naar een planeet voorbij Neptunus. Hier is hij in 1914, bij de 24-inch telescoop van het Lowell Observatory in Flagstaff, Arizona. Afbeelding via Wikimedia Commons.
Clyde Tombaugh werd in 1929 door Lowell Observatory ingehuurd om de zoektocht die Percival Lowell was begonnen voort te zetten. Tombaugh, geboren in 1906, groeide op op een boerderij in Streator, Illinois. Hij droomde ervan astronoom te worden, maar gaf de mogelijkheid om naar de universiteit te gaan op nadat de oogst van zijn familie door een hagelbui was vernield. Wel had hij zichzelf wiskundige vaardigheden aangeleerd die nodig zijn voor de astronomie, waaronder meetkunde en trigonometrie.
En hij observeerde de hemel met zijn zelfgemaakte telescoop.
Toen Tombaugh tekeningen die hij van de planeten Mars en Jupiter had gemaakt naar Lowell Observatory in Flagstaff, Arizona stuurde – in de hoop wat advies terug te krijgen – kreeg hij in plaats daarvan een baan aangeboden. Uiteindelijk werkte hij als waarnemer voor Lowell Observatory van 1929 tot 1945. Na zijn ontdekking van Pluto kreeg Tombaugh een beurs en begon hij astronomie te studeren aan de Universiteit van Kansas, waar hij in 1939 zijn opleiding afrondde.
Hoor de stem van Clyde Tombaugh in deze radioshow We the People uit 1949. Shout-out aan EarthSky-community lid Dan Schwarz voor het aanwijzen ervan!
Lees meer over Percival Lowells zoektocht naar Pluto via Lowell Observatory
Clyde Tombaugh gebruikt een apparaat om ‘blink plates’ te maken, dat wil zeggen, om heen en weer te klikken tussen twee beelden van hetzelfde stukje hemel, genomen op twee verschillende nachten. Op die twee beelden lijken de verre achtergrondsterren niet te bewegen, maar dichterbij gelegen objecten bewegen wel van de ene nacht op de andere. Door duizenden beelden te vergelijken, ontdekte Tombaugh Pluto.
Al die tijd ging het mysterie van Pluto door.
Zeer snel na de ontdekking van Pluto realiseerden astronomen zich dat hij te klein was om de vermeende onregelmatigheden in de baan van Uranus te veroorzaken. Lag er nog een andere planeet op de loer? Dit mysterie zou zo’n 50 jaar later worden opgelost. Nieuwe berekeningen met een nauwkeurige bepaling van de massa van Neptunus, verkregen tijdens de ontmoeting van de Voyager 2 met de planeet in 1982, maakten een planeet X overbodig om de baan van Uranus te verklaren.
In 2006 heeft de Internationale Astronomische Unie de status van Pluto veranderd van een van de negen grote planeten in ons zonnestelsel in een dwergplaneet.
New Horizons beelden van een regio in de buurt van Pluto’s evenaar onthulden een reeks jonge bergen die tot 3.500 meter boven het oppervlak van het ijzige lichaam uitsteken. Wetenschappers baseren de schatting van de jeugdige leeftijd op het ontbreken van kraters in de afbeelding hierboven. Net als de rest van Pluto zou dit gebied miljarden jaren lang door ruimtepuin zijn geteisterd en ooit zwaar gekraterd zijn geweest – tenzij recente activiteit het gebied een facelift heeft gegeven, waardoor die pokdalige plekken zijn uitgewist.
De blauwe lucht van Pluto zoals gezien door New Horizons na de dichtste nadering, met Pluto verlicht door de zon. Het is een van de meest iconische beelden van de missie. Beeld via NASA/ JHUAPL/ SwRI.
Naast Pluto zijn er nu talrijke hemellichamen in het buitenste zonnestelsel, een gebied dat nu de Kuipergordel wordt genoemd. Verscheidene van deze werelden dragen ook het label dwergplaneet, zoals Haumea, Makemake, en Eris.
Astronomen denken dat we uiteindelijk nog veel meer kleine, bolvormige werelden in het buitenste zonnestelsel zullen vinden.
En hoe zit het met Planeet X? Interessant is dat astronomen van CalTech in 2016 nieuw theoretisch bewijs hebben aangekondigd dat er een grote planeet – een Planeet X – bestaat voorbij de baan van Pluto. De video hieronder heeft meer over hun werk. Deze astronomen hopen dat dit theoretische werk andere astronomen zal inspireren om op zoek te gaan naar Planeet X.
En dus blijven astronomen speculeren, en zoeken.
Bottom line: Clyde Tombaugh ontdekte Pluto op 18 februari 1930, op het Lowell Observatory bij Flagstaff, Arizona.
Het EarthSky-team vindt het geweldig om u dagelijks op de hoogte te houden van uw kosmos en wereld. We houden van uw foto’s en verwelkomen uw nieuwstips. Aarde, Ruimte, Menselijke Wereld, vanavond.