Laat me een analogie trekken. Stel je voor dat je de bruiloft van een vriend bijwoont. U neemt plaats in de kerkbank, en naast u zit een man die speciaal voor deze gelegenheid van ver is komen vliegen. Hij spreekt geen Engels en is nog nooit in het land geweest, maar omdat hij de bruidegom al lang kent, is hij gekomen om het feest mee te vieren.

De ceremonie verloopt tot het laatste moment waarop de priester luid en blij zegt: “Ik verklaar u nu man en vrouw,” en zich tot de bruidegom wendt: “U mag nu de bruid kussen.” Het gebouw vult zich met blije zuchten, met gejuich en applaus. Het pasgetrouwde stel gaat naar buiten, met het bruidsgezelschap, en alle anderen volgen.

Wat heeft de man van veraf gezien? Hij heeft de ceremonie gadegeslagen, het uitwisselen van de geloften en de ringen gehoord en gezien. Dan de priester die zijn laatste woorden uitspreekt, het paar dat kust, en iedereen die vertrekt. De man begrijpt de algemene betekenis van de gebeurtenis – hij is op een bruiloft, dat weet hij, en hij is in zijn eigen land naar bruiloften geweest – maar omdat hij geen Engels spreekt, nog nooit in Engeland is geweest en tot nu toe geen Engelse huwelijksceremonie heeft gezien, kan hij niet elk afzonderlijk moment begrijpen of elk eigenaardig detail waarderen.

Het lijkt redelijk om in dit hypothetische scenario te zeggen dat de man van ver weg niet kon weten hoe belangrijk die kus was die bruid en bruidegom deelden; hoe die de bezegeling van de huwelijksgeloften symboliseerde en het crescendo van de hele ceremonie markeerde. Voor hem, redenerend vanuit zijn observatie, was de kus gewoon het laatste wat je ‘deed’ voordat de ceremonie ten einde liep en iedereen vertrok.

De onwetendheid van de man over de betekenis van de kus is als onze onwetendheid over de betekenis van amen. Velen van ons verstaan onder amen alleen de betekenis van “het gebed is afgelopen”, alsof het een woord is dat we als een soort liturgische interpunctie aan onze gebeden toevoegen. Maar zoals de kus niet dient om het einde van de ceremonie aan te geven, zo dient amen ook niet om het einde van onze gebeden aan te geven. Het woord amen komt aan het eind voor, net als de kus, maar dit is niet wat amen betekent.