Duitsland was van 1 januari 2019 tot en met 31 december 2020 niet-permanent lid van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Dit was de zesde termijn van Duitsland in de Raad, waarbij het land een bijzondere verantwoordelijkheid op zich nam voor vrede en veiligheid in de wereld en ernaar streefde de internationale orde te versterken in een tijd waarin de multilaterale orde, met de Verenigde Naties als kern, onder enorme druk is komen te staan.

Met zijn vijf permanente leden en tien niet-permanente leden die voor een termijn van twee jaar worden verkozen, is de VN-Veiligheidsraad het enige VN-orgaan waarvan de besluiten bindend zijn volgens het internationaal recht. Als lid van de Veiligheidsraad had Duitsland de kans om voortdurend een standpunt in te nemen over belangrijke vredes- en internationale veiligheidskwesties, te reageren op actuele crises en zijn prioriteiten, zoals het versterken van de rol van vrouwen in vredesprocessen en het aanpakken van ontwapening, op de agenda te zetten.

We blikken hier terug op de belangrijkste kwesties.

• Libië: Goed nieuws uit Libië is de afgelopen jaren schaars geweest, maar verschillende recente ontwikkelingen geven reden tot hoop. Duitsland is met de speciale gezant van de VN voor Libië blijven samenwerken om een politiek proces op gang te brengen dat het land moet stabiliseren. Het proces van Berlijn, waarmee Duitsland de vredesinspanningen van de VN steunt, is hierbij van cruciaal belang. Begin 2020 werd in Berlijn op uitnodiging van VN-secretaris-generaal António Guterres en bondskanselier Angela Merkel een grote conferentie gehouden, waar aanhangers van de partijen in het conflict rond de tafel gingen zitten. Doel was de invloed van buitenaf te verminderen en zo een intra-Libisch politiek proces onder auspiciën van de VN mogelijk te maken. In februari 2020 bevestigde de Veiligheidsraad in Resolutie 2510 zijn steun voor de uitkomsten van de conferentie. Als voorzitter van het Sanctiecomité dat toeziet op het VN-wapenembargo tegen Libië en op de EU-operatie IRINI, heeft Duitsland een belangrijke rol gespeeld bij de concrete uitvoering van het wapenembargo. In Libië is thans een nationaal staakt-het-vuren van kracht. Sinds begin november onderhandelen 75 Libiërs in Tunis over de politieke toekomst van het land en voor december 2021 zijn vrije verkiezingen gepland.
• Syrië: Na lange en moeizame onderhandelingen is de grensoverschrijdende resolutie verlengd, waardoor de levering van humanitaire hulp aan Syrië mogelijk wordt. Als co-penholder met België heeft Duitsland hard gewerkt om dit resultaat te bereiken, en uiteindelijk een compromis voorgesteld om de hulp aan miljoenen Syriërs in stand te houden.
• Soedan: Sinds de omverwerping van dictator al-Bashir is er een gevoel van een nieuw begin in Soedan en maakt het land een overgangsproces door, dat Duitsland vanaf het begin heeft gesteund. In juni 2020 was Duitsland samen met VN-secretaris-generaal António Guterres gastheer van een Sudan-Partnerschapsconferentie om politieke en financiële steun te mobiliseren. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk hebben in de Veiligheidsraad opgeroepen tot een nieuwe VN-missie in Sudan. Vanaf 2021 zal de United Nations Integrated Transition Assistance Mission in Sudan (UNITAMS) de vorige UNAMID-missie vervangen en de overgang naar democratie ondersteunen.

Naast zijn werk aan de huidige crises en politieke kwesties heeft Duitsland ook zijn prioriteiten op de agenda gezet.

• De agenda Vrouwen, vrede en veiligheid: Over de hele wereld wordt seksueel geweld steeds vaker gebruikt als wapen in conflicten. Duitsland streeft ernaar hierin verandering te brengen met Resolutie 2467, die onder zijn voorzitterschap van de Veiligheidsraad is aangenomen. Voortbouwend op de agenda “Vrouwen, vrede en veiligheid” van de Veiligheidsraad, legt Duitsland de nadruk op de slachtoffers van seksueel geweld. In de toekomst moeten de daders meer ter verantwoording worden geroepen.
• Ontwapening/non-proliferatie: De onderwerpen liepen hier uiteen van handvuurwapens tot nucleaire ontwapening. In april 2019 heeft Duitsland nucleaire ontwapening voor het eerst in meer dan zeven jaar weer op de agenda van de Veiligheidsraad gezet als prioriteit van zijn maandenlange voorzitterschap. Hoewel de toetsingsconferentie over het non-proliferatieverdrag vanwege de pandemie moest worden uitgesteld tot 2021, blijven deze onderwerpen hoog op de agenda staan. Initiatieven om de inspanningen op het gebied van nucleaire ontwapening nieuw leven in te blazen, werden in februari 2020 voorgesteld in de Verklaring van Berlijn, die door de 16 landen van het Stockholm-initiatief werd ondertekend. Vooral met het oog op het aflopen van het INF-verdrag en de huidige onzekere toekomst van New START, blijft dit voor de Duitse regering een dringende zorg die verder reikt dan het lidmaatschap van de Veiligheidsraad van het land.
• Klimaat en veiligheid: Klimaatverandering wordt steeds belangrijker in het werk van de Veiligheidsraad. Zij leidt tot nieuwe conflicten en verergert bestaande conflicten, bijvoorbeeld in het gebied rond het Tsjaadmeer, in Soedan of in Afghanistan. Ondanks weerstand heeft Duitsland het onderwerp dus op de agenda gezet. Een nieuw opgerichte informele deskundigengroep zal ervoor zorgen dat dit onderwerp stevig op de agenda van de Veiligheidsraad blijft staan.

Alliantie voor multilateralisme

Tijdens Duitslands lidmaatschap van de Veiligheidsraad werden meer dan 100 resoluties aangenomen en werd duidelijk dat vooruitgang alleen mogelijk is door internationale samenwerking en dat dringende mondiale vraagstukken – van klimaatverandering tot digitale transformatie – alleen samen kunnen worden opgelost. Naast zijn werkzaamheden in de Veiligheidsraad heeft Duitsland daarom de Alliantie voor Multilateralisme opgericht, die internationale samenwerking bevordert en een belangrijk tegenwicht vormt tegen nationaal unilateralisme. Zestig landen steunen dit initiatief.

De COVID-19-pandemie laat nog eens overduidelijk zien hoe cruciaal multilaterale samenwerking is. Virussen stoppen niet bij grenzen en niemand is veilig totdat iedereen veilig is. Geneesmiddelen, uitrusting en vaccins moeten daarom eerlijk worden verdeeld. Duitsland heeft deze overtuiging ook in de Veiligheidsraad verdedigd. In Resolutie 2532, die in augustus 2020 onder het Duitse voorzitterschap werd aangenomen, riep de Veiligheidsraad op tot een wereldwijd staakt-het-vuren om mensen die door conflicten zijn getroffen tijdens de pandemie respijt te geven.

Ons werk in de Veiligheidsraad voortzetten

Duitsland wil – als permanent lid van de Veiligheidsraad – zijn rol blijven spelen bij het bewaren van de wereldvrede. “We hebben de afgelopen twee jaar laten zien dat we in staat zijn om op de lange termijn een zetel in de VN-Veiligheidsraad te bezetten”, aldus minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas. “We willen ons daarom niet alleen over acht jaar opnieuw kandidaat stellen voor een niet-permanente zetel, maar ook proberen om voor die datum permanent lid van de VN-Veiligheidsraad te worden.”