Het Frans (français) behoort tot de Romaanse tak van de Indo-Europese taalfamilie. Zoals alle Romaanse talen heeft het zich ontwikkeld uit het Vulgair Latijn dat door de Romeinse invallers werd gesproken. Vóór de Romeinse invasie in het huidige Frankrijk werd het gebied bewoond door een Keltisch volk dat door de Romeinen Galliërs werd genoemd. De taal van de Galliërs had weinig invloed op het Frans

Vanaf de 3e eeuw werd Gallië binnengevallen door Germaanse stammen wier taal een diepgaande invloed had op het Vulgair Latijn van de regio, met name op de woordenschat. In 1539 maakte koning Frans I van het Frans de officiële taal van het bestuur en de rechtspraak in Frankrijk, en verving daarmee het Latijn als de officiële schrijftaal van het land. Na een periode van eenmaking en standaardisering werd de taal die in de 17e-18e eeuw werd gesproken, de basis van het moderne Frans. Vanaf de 17e eeuw genoot het Frans de status van cultuurtaal en diplomatieke taal in de hele westerse wereld. Europese kolonisatie bracht het Frans naar de Amerika’s, Afrika ten zuiden van de Sahara en Zuidoost-Azië.

Status

Frans wordt gesproken in 53 landen, waarmee het een van de meest verspreide talen ter wereld is. Het aantal eerste- en tweede-taalsprekers van het Frans wereldwijd wordt geschat op 220 à 300 miljoen mensen. Het is een officiële, mede-officiële of de facto nationale taal van 29 landen. De landen die Frans als eerste of tweede taal gebruiken, liggen op vier continenten. Vier daarvan liggen in Europa: Frankrijk, België, Zwitserland en Luxemburg. Twee liggen op het Amerikaanse continent: Canada en Haïti. Er zijn ook twee overzeese departementen van Frankrijk: Martinique en Guadeloupe. De rest zijn voormalige Franse kolonies in Afrika en op de eilanden in de Indische Oceaan en de Stille Oceaan. Frans is een belangrijke tweede taal in het Arabisch sprekende Algerije, Tunis en Marokko. De verspreiding van het Frans is te danken aan de politieke, economische, wetenschappelijke en culturele invloed van Frankrijk. De landen waar Frans wordt gesproken staan hieronder vermeld. Sommige cijfers zijn schattingen en geven niet duidelijk de verdeling tussen eerste- en tweedetaalsprekers weer.

Frankrijk	66 miljoen	officiële taal
Canada	7 miljoen	officiële taal die in alle domeinen wordt gebruikt, samen met Engels
België	4 miljoen	officiële taal, samen met Nederlands en Duits
Zwitserland	1,5 miljoen sprekers 1e taal en 2.5 miljoen sprekers van de 2e taal	officiële taal, samen met Duits, Italiaans en Romansch
Algerije	16 miljoen	geen officiële status
Italië (Aosta-vallei)	95,000	officiële regionale taal, samen met Italiaans en Sloveens
Frans-Polynesië	184,000 sprekers van de 1e taal en 2e taal	officiële taal, samen met Tahitiaans
Gabon	1.24 miljoen	officiële taal, de enige taal in het formele onderwijs
Libanon	1.9 miljoen 1ste taalsprekers	officiële taal samen met Arabisch
Nieuw Caledonië	53,000	officiële taal
Réunion	2,400 sprekers van de 1e taal en 161.000 sprekers van de 2e taal	officiële taal
Equatoriaal Guinea	75,000-100.000 sprekers 2e taal	officiële taal samen met Spaans; wordt steeds meer gebruikt voor bredere communicatie
Benin, Republiek Congo, Ivoorkust, Djibouti,Luxemburg, Madagaskar, Mauritius, Monaco, Tunesië	10,000-40,000	officiële of mede-officiële taal
Andorra, Burundi, Centraal-Afrikaanse Republiek, Tsjaad, Guadelupe, Mali, Martinique, Niger, Rwanda, Seychellen,	minder dan 10,000	officiële of mede-officiële taal
Burkina Faso, Cambodja, Kameroen, Democratische Republiek Congo, Frans Guyana, Guinee	geen schattingen beschikbaar	officiële of mede-officiële taal

Daarnaast, zijn er een aantal op het Frans gebaseerde Creolen die vandaag de dag vooral in het Caribisch gebied, in de V.S.S., en op verschillende eilanden in de Indische Oceaan. Ze zijn hieronder opgesomd. Let wel, deze aantallen kunnen in werkelijkheid hoger liggen.

Amapá Creools

Guiaans Creools

Caribisch
25,000	Brazilië
Guadeloupees Creools	848,000	Guadeloupe, Martinique
50.000	Frans Guyana
Haïtiaans Creools	7.389.066	Haïti, V.S.
Louisiana Creools	60.000-80.000	U.S.
Indische Oceaan
Morisyen Creools	604,000	Mauritius
Réunion Creools	600.000	Réunion
Seychellois Creools	72,7000	Seychellen

• Het Frans is een van de officiële talen van de Verenigde Naties (VN), de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), en de Europese Unie (EU).
• Frans is een van de meest bestudeerde vreemde talen. In de VS is Frans de tweede meest gestudeerde vreemde taal op scholen, na Spaans.

Klik hier op de MLA Interactive Language Map om te zien waar Frans wordt gesproken in de VS.

Dialecten

Europa

Europees Frans wordt gewoonlijk verdeeld in twee grote dialecten, die op hun beurt weer vele regionale variëteiten omvatten.

• Langue d’olie
  Noordelijke en centrale variëteiten van het Frans, met inbegrip van wat tegenwoordig België is. Een van de dialecten van de langue d’oil was het françien dat op Île de France werd gesproken. Het werd de basis van het standaard Frans. Het werd echter niet dominant in heel Frankrijk, zelfs niet nadat het een belangrijke internationale taal van cultuur en diplomatie werd.
• Langue d’oc
  Zuidelijke variëteiten van het Frans, waaronder dialecten van Zwitserland en de Val d’Aosta in Italië, nauw verbonden met het Catalaans.

Canada

Alle Canadese Franse variëteiten verschillen van het Standaard Frans in uitspraak, woordenschat, en grammatica. Het Canadees Frans wordt gewoonlijk onderverdeeld in drie variëteiten:

• Québécois, gesproken in Québec. Het wordt gesproken door een overweldigende meerderheid van de Canadese francofonen.
• Franco-Ontariens, gesproken in Ontario, West-Canada, Labrador en in New England. Het wordt beschouwd als een zeer conservatief dialect van het Frans.
• Acadiens, gesproken door de Acadiërs in sommige delen van de Canadese Maritimes.

Afrika

Afrika heeft de grootste populatie Franssprekenden ter wereld. Afrikaanse Franse variëteiten worden gesproken in 31 Afrikaanse landen met een aantal eerste- en tweedetaalsprekers van meer dan 100 miljoen. Alle Afrikaanse Franse variëteiten verschillen van het Standaard Frans in uitspraak, woordenschat, en grammatica. Ze worden gewoonlijk in verschillende groepen verdeeld.

• Variëteiten van het Frans gesproken in West-, Centraal- en Oost-Afrika met naar schatting 75 miljoen eerste- en tweedetaalsprekers;
• Variëteiten van het Frans, bekend als Maghreb Frans, gesproken in Noordwest-Afrika met naar schatting 36 miljoen eerste- en tweedetaalsprekers;
• Variëteiten van het Frans gesproken in de Indische Oceaan (Réunion, Mauritius, en Seychellen) met naar schatting 1.6 miljoen eerste- en tweede-taalsprekers.

Structuur

Hoewel er vele variëteiten van het gesproken Frans bestaan, wordt aan leerlingen van het Frans als vreemde taal meestal een variëteit aangeleerd die door goed opgeleide Parijzenaars wordt gesproken. Enkele van de belangrijkste kenmerken van deze variëteit worden hieronder gepresenteerd.

Klanksysteem

Klinkers

Het Frans heeft een rijk klinkersysteem. Naast de orale klinkers die hieronder worden gegeven, zijn er vier nasale klinkers /ɛ, ̃œ̃, ã, ɔ̃).

	Gerond	Gerond	Gerond	Gerond
Sluit	i	y	u
Midden	e	ø	ə	o
Open-midden	ɛ	(œ)	ɔ
Open		a	a	(ɑ)

• /i/ = ee in biet
• /e/ = ai in aas
• /ɛ/ = e in wed
• /y, ø, œ/ hebben geen equivalenten in het Engels. Ze worden uitgesproken met afgeronde lippen.
• /ə/ = u in knop
• /a/ = a in vleermuis
• /u/ = oo in boot
• /o/ = oa in boot
• /ɔ/ = ough in bought
• /ɑ/ = o in pop

Consonanten

Het Frans heeft een relatief ongecompliceerd medeklinkersysteem dat hieronder wordt gepresenteerd.

Stops	stemloos	p	..	t			k		stemmend	b		d			g		Fricatieven	stemlozen	..	f	s	ʃ
	gestemd		v	z	ʒ		ʁ
Affricaten	stemloos
	stemloos
Nasals		m		n		ɲ
Lateraal			l

• /p, t, k/ worden niet geaspireerd, d.w.z.e., ze worden geproduceerd zonder een zuchtje lucht, zoals in het Engels.
• /ʃ/ = sh in shop
• /ʒ/ = s in vision
• /ɲ/ = eerste n in canyon
• /ʁ/ heeft geen equivalent in het Engels

Stress

Stress in Franse woorden valt normaal gesproken op de laatste lettergreep.

Grammatica

De grammatica van het Frans is historisch gebaseerd op de grammatica van het Latijn. Daardoor heeft het veel kenmerken gemeen met andere Romaanse talen.

Zelfstandige naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, lidwoorden en voornaamwoorden

Franse zelfstandige naamwoorden hebben de volgende grammaticale categorieën:

• Er zijn twee grammaticale geslachten (mannelijk en vrouwelijk) die niet voorspelbaar zijn uit de vorm van het zelfstandig naamwoord.
• Er zijn twee getallen (enkelvoud en meervoud).
• Eigenlijke naamwoorden hebben geen casus.
• Eigenlijke bijvoeglijke naamwoorden stemmen overeen met de zelfstandige naamwoorden die ze wijzigen in geslacht en getal.
• Er is een bepaald en een onbepaald lidwoord, die elk overeenstemmen met het zelfstandig naamwoord in geslacht en getal. Bepaalde lidwoorden kunnen gecombineerd worden met een aantal voorzetsels, bijv. à + le = au; de + le = du ; à + les = aux; de + les = des.
• Pronomen zijn gemarkeerd voor persoon, geslacht, en aantal. Ze worden ook verbogen om hun rol in de zin aan te geven, bijv. onderwerp, lijdend voorwerp, lijdend voorwerp.
• Het Frans maakt onderscheid tussen het informele tweede persoon voornaamwoord tu en het formele vous.

Telwoorden

Het Standaard Franse telsysteem is gedeeltelijk vigesimaal, d.w.z., het gebruikt vingt ‘twintig’ als basis voor de getallen 80-99, b.v. quatre-vingts ‘tachtig’ letterlijk ‘4 keer 20’. Dit is vergelijkbaar met het archaïsche Engelse gebruik van score ‘twintig’, zoals in fourscore ‘tachtig’.

Verboden

Franse werkwoorden kennen de volgende grammaticale categorieën:

• Er zijn drie regelmatige vervoegingen. Daarnaast zijn er veel onregelmatige werkwoorden.
• Werkwoorden zijn gemarkeerd voor persoon (1e, 2e, 3e) en aantal (enkelvoud, meervoud).
• Werkwoorden zijn het eens met hun onderwerp in persoon en aantal.
• Er zijn vier enkelvoudige tijden en vijf samengestelde tijden. Samengestelde tijden worden gevormd met behulp van de hulpwerkwoorden être ‘zijn’ of avoir ‘hebben’. Dit laatste wordt gebruikt om het perfectieve aspect aan te geven.
• Er zijn vier stemmingen: indicatief, voorwaardelijk, aanvoegend, gebiedend.
• Er zijn twee stemmen: actief en passief. Passieve constructies worden gevormd met behulp van het hulpwerkwoord être ‘zijn’ + voltooid passief deelwoord.
• Het Frans kent een tweedelige ontkenning, bijv, je ne sais pas ‘ik weet het niet’, waarbij ne een globale ontkenning aangeeft en pas het type ontkenning verduidelijkt.

Woordvolgorde

De basiswoordvolgorde in het Frans is Subject-Verb-Object, maar een groot aantal andere volgordes is mogelijk om onderwerp en klemtoon aan te geven. De woordvolgorde wordt verder gecompliceerd door een interactie tussen samengestelde werkwoordconstructies, object- en bijwoordelijke voornaamwoorden, inversie, imperatieven, bijwoorden en negatieve structuren. De meeste bijvoeglijke naamwoorden volgen het zelfstandig naamwoord, bijv. un chat noir ‘een zwarte kat’.

Vocabulaire

De Franse woordenschat is grotendeels op het Latijn gebaseerd, bijv. frère ‘broer’ van Latijn frater. Als gevolg daarvan deelt het veel van zijn basiswoordenschat met andere Romaanse talen. Een studie van Walter en Walter (1998) schatte dat 12% van de gewone Franse woorden in een doorsnee woordenboek zoals de Petit Larousse ontleend waren aan andere talen. Ongeveer 25% van deze leenwoorden zijn vrij recente ontleningen aan het Engels (b.v. le rostbif, le week-end). Andere talen die hebben bijgedragen aan het Franse lexicon zijn Italiaans, oude Germaanse talen, Arabisch, Duits Keltisch, Spaans, Nederlands, Grieks, Perzisch en Sanskriet.

Hieronder staan enkele veel voorkomende zinnen in het Frans.

Telieft

Dank u

Nee

Hallo	Bonjour
Goedendag	Au revoir
S’il vous plaît
Merci
Sorry, excuseer me	Pardon, excusez-moi
Ja	Oui
Nee
Man	L’homme
Vrouw	La femme

Hieronder staan de cijfers 1-10 in het Frans.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
un	deux	trois	quatre	cinq	six	sept	huit	neuf	dix

Schrijven

Het Latijnse alfabet was een natuurlijke keuze voor de schrijvers die vanaf de 11e eeuw Franse teksten begonnen te schrijven, ook al was het niet ideaal voor een taal waarvan het klanksysteem sterk verschilde van dat van het Latijn. Een aanzienlijk aantal veranderingen in het klanksysteem van het Frans in de loop van de 14e-16e eeuw veroorzaakte een verdere divergentie tussen het gesproken Frans en zijn geschreven weergave. Ondanks enkele pogingen om de Franse spelling te hervormen, zijn er de afgelopen twee eeuwen geen grote veranderingen doorgevoerd. De orthografie van het moderne Frans is sinds 1740 niet meer veranderd.

Het moderne Franse alfabet is hieronder weergegeven.

A a

B b

C c

D d

E e

F f

G g

H h

I i

J j

K k

L l

M m

N n

O o

P p

Q q

R r

S s

T t

U u

V v

W w

X x

Y y

Z z

• Er zijn drie accenttekens boven klinkers: acuut over é; grave over á en é; cirumflex over â, ê, î, ô, û.
• Diaerese, of twee puntjes over de klinker, geeft aan dat elke klinker afzonderlijk wordt uitgesproken, zoals in Noël ‘Kerstmis.’
• Een cedille onder de letter ç geeft aan dat deze wordt uitgesproken als .
• Er zijn twee ligaturen: œ en æ, bijv, . œil ‘oog,’ bœuf ‘rund,’ et cætera ‘et cetera.’
• w en k worden uitsluitend gebruikt in leenwoorden of buitenlandse namen.

Kijk eens naar de tekst van artikel 1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Déclaration universelle des droits de l’homme
Artikel première
Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité.

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
Artikel 1
Alle menselijke wezens worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.

Wist U dat?

Franse woorden in het Engels
Het Engels heeft vele woorden aan het Frans ontleend. Ze zijn te talrijk om op te noemen. Hieronder volgt een korte greep uit de Franse leenwoorden die met koken te maken hebben, en de woorden die in het dagelijks gebruik voorkomen.

Voedsel	Gemeenschappelijk gebruik
bon appétit cuisine du jour blanch sauté fondue purée flambé à la carte à la mode escargot julienne canape	attaché avant-garde c’est la vie chic déjà vu encore en route haute couture matinée née par excellence protégé vis-à-vis