De afgelopen maand voelde ik me – net als waarschijnlijk veel andere mensen – gestrest. Het nieuws was vooral paniekerig. Ik moest binnen twee weken een nieuwe flat vinden. Mijn laptop deed het niet meer voor een belangrijke deadline. Mijn banksaldo begon in het niets te verdwijnen. En al deze dingen hadden zich geleidelijk aan opgebouwd, als een langzaam gegaard stuk vlees, maar dan met een afschuwelijke marinade.
Ik ging er op de gebruikelijke manieren mee om: kettingroken, door Instagram scrollen in plaats van praten, uit mijn slaapkamerraam staren als een tiener die net ruzie met zijn ouders heeft gehad. Maar toen probeerde ik iets anders, na een aanbeveling van een vriend. Helende frequenties. Op YouTube. Er zijn honderden en honderden van hen. Ze claimen allemaal verschillende vage maar positief klinkende voordelen, van “DNA repair” tot “cleansing infections” tot iets dat “miracle tone” heet.”
Als je nooit muziek hebt gestudeerd, of online diep in dit spul hebt gekeken, een frequentie is in feite de snelheid per seconde van een trilling die een geluidsgolf vormt. We meten deze geluidsgolven in ‘hertz’ (of Hz). Helende frequenties zijn dus een specifieke schaal van hertz die blijkbaar door monniken in de Gregoriaanse tijd werden gebruikt tijdens meditatie. Jaden Smith heeft een heel album rond dit concept gemaakt. Maar daar hoef je nu niet over te lezen. Je hoeft alleen maar te weten dat er muziek online staat die je zou moeten genezen.
En dus ging ik op een avond op bed liggen, onder de zachte gloed van een roze Himalaya zoutlamp, en luisterde zonder onderbreking een uur of twee naar deze helende frequenties in de hoop dat ik me er beter door zou gaan voelen (ik begon natuurlijk met deze 432Hz “wondertoon”, want wie wil er nou geen wonderen). In het begin voelde ik me ongedurig en weerstond ik de drang om mijn telefoon te checken of op te staan om toast te maken. Maar na een tijdje gaf ik toe aan de zachte, gulle stilte. Geleidelijk aan begon alle angst van de afgelopen dagen minder acuut te worden. En tegen de tijd dat ik opstond uit mijn bed, met ledematen als spaghetti, was het er nauwelijks nog.
Maar ‘je minder gestrest voelen’ is niet direct hetzelfde als ‘genezen’, toch? En misschien waren het niet de genezende frequenties waardoor ik me beter voelde, maar in plaats daarvan de daad van tijd nemen voor mezelf en het voor een keer wat rustiger aan doen. Dat gezegd hebbende, het idee dat muziek – of geluid – ons kan genezen is niet zo bizar of new age hippie als het lijkt. Het is echter een ingewikkelde kwestie, die veel verder gaat dan het genezen van frequenties, en waarover nog steeds gediscussieerd wordt in de wetenschap, psychologie en therapie. Het helpt niet dat velen verschillende ideeën hebben over wat ‘healing’ eigenlijk betekent.
Shanna Lee, die als life coach in Californië werkt, denkt dat ‘frequenties’ fundamenteel zijn voor de manier waarop we ons leven leiden, en het gebruik van geluid kan dat aanboren. “We zijn in de kern energie. We hebben energetische interacties in ons lichaam. En als we willen begrijpen hoe we onze gezondheid kunnen verbeteren, moeten we begrijpen hoe we omgaan met frequenties”, zegt ze via FaceTime. “Er zijn twee frequenties waar het lichaam heel goed mee resoneert, een is 432Hz en een is 444Hz, en die harmoniseren de patronen van ons lichaam. Er zijn ook bepaalde afstemmingen – 396, 417, 528, 639, 741, 852 – die verschillende dingen doen. Dus, 396 werkt veel met de emotionele vlakte, en met verdriet. 639 kan onze connecties met anderen beïnvloeden, enzovoort.”
Dit klinkt allemaal heel aanlokkelijk, en als iets waar ik me waarschijnlijk wel een beetje in zou kunnen verdiepen als mijn tarotkaarten-obsessie eenmaal opgedroogd is, maar ik voel me ook sceptisch. Ik vraag Shanna of er enige wetenschap is om deze beweringen te staven. “De wetenschappelijke gemeenschap begint zich hier nu echt in te verdiepen,” zegt ze. “Er is in september 2013 een onderzoek geweest naar ‘niet-auditieve’ cellen in het lichaam, die door muziek worden beïnvloed. Vroeger dacht men dat muziek emoties oproept en dat die emoties veranderingen teweegbrengen in onze celstructuur. Maar wat ze in de studie ontdekten was dat niet-auditieve cellen in feite de vloeistofdruk veranderden op basis van deze geluidsgolven. Dus dat was een doorbraak vanuit wetenschappelijk oogpunt.”
Voorstanders van het onderzoek dat Shanna aanhaalt, zeggen in feite dat geluid, omdat het een mechanische golf is, een verstoring in een medium veroorzaakt (met andere woorden: het beïnvloedt fysieke dingen). Vooral water is een goede geleider van geluid. En omdat water het hoofdbestanddeel is van cellen en lichaamsvloeistoffen, zullen we waarschijnlijk ook worden beïnvloed door geluid, fysiek. “Er was een ander onderzoek in juni 2016,” gaat Shanna verder, “en zij keken naar hoe muziek de levensvatbaarheid van cellen en de beweeglijkheid van cellen verandert in niet-auditieve cellen. Wat ze deden is dat ze keken naar zowel celdood als celgroei. En het fascinerende is dat ‘dissonante’ geluiden celdood kunnen veroorzaken, en ‘resonerende’ geluiden, zoals 432Hz, een positieve invloed kunnen hebben op onze cellen.”
Maar niet iedereen die met geluid werkt in een ‘therapeutische’ of ‘helende’ hoedanigheid is het eens met Shanna’s opvattingen over de geest en het lichaam. Lyz Cooper, die al bijna 25 jaar The British Academy of Sound Therapy leidt, vertelt me dat ze tot zes of zeven jaar geleden ook helende frequenties gebruikte om cliënten te helpen. Geleidelijk aan is ze echter van deze methode afgestapt, omdat ze het gevoel had dat ze op wankele grond rustte. “Er is op dit moment niet veel bewijs dat bepaalde frequenties bijzonder helend zijn,” zegt Lyz over de telefoon. “Wat we wel kunnen bewijzen, is hoe onze geest, ons lichaam en onze emoties reageren op geluid. Dus toen verschoof ons onderzoek van de ‘energiegeneeskunde’ naar de ‘geluidspsychologie’.”
Maar is ‘geluidspsychologie’ zoveel anders dan al die andere dingen? Sommige van de taal rond deze concepten voelt net zo vaag voor mij, een sceptische buitenstaander. Ik vraag Lyz om uitleg. “Lage tonen ontspannen ons en hoge tonen stimuleren ons,” zegt ze, terwijl ze uitlegt hoe ze op de academie een enorm scala aan instrumenten en technieken gebruiken. “Dus als je werkt met iemand die angstig is, gebruik je bepaalde instrumenten en speel je bepaalde toonhoogtes om hem te helpen ontspannen. Hoe het werkt is gebaseerd op de manier waarop we zijn geëvolueerd om op verschillende manieren op geluid te reageren. De reden dat we hogere tonen energiek vinden is omdat ze ons oproepen. Het is gebaseerd op dierengeluiden. Als je bijvoorbeeld je teen stoot, ga je ‘auw!’ roepen. Dus gebruiken we die oeroude, oerprogrammering.”
Of je nu gelooft in helende frequenties of in de oeroude oerprogrammering van de hersenen doet er niet echt toe – als iets je beter laat voelen, dan voel je je er beter door, ongeacht of rigoureus en onomstreden, op onderzoek gebaseerd bewijs het ondersteunt. Voor veel beweringen ontbreken misschien wetenschappelijke gegevens, maar dat betekent niet noodzakelijk dat ze moeten worden verworpen. Eén blik op het gebrek aan onderzoek rond PMDD, of anticonceptie voor mannen, als willekeurig voorbeeld, laat ons zien dat we niet altijd naar de wetenschappelijke gemeenschap moeten kijken in onze zoektocht naar antwoorden en resultaten – maar we moeten het ook niet negeren. Lyz vat het mooi samen: “Er is veel pseudowetenschap. Maar het is belangrijk om verschillende benaderingen te hebben en om open-minded te zijn, maar ook om geaard te zijn.”
We kunnen, in deze troebele wereld van geluid en genezing, met vertrouwen wijzen op de voordelen van het gebruik van muziek als een therapeutisch hulpmiddel. Grace Meadows is senior muziektherapeut in het Chelsea and Westminster ziekenhuis, en tevens programmadirecteur voor Music for Dementia 2020, een campagne die erop gericht is om iedereen die leeft met dementie toegang te geven tot muziek. Ze zegt dat muziek mensen weliswaar niet kan genezen, maar dat de voordelen onmiskenbaar zijn. “Je kunt hersenverlamming niet genezen met muziek, dat is een handicap,” vertelt ze me aan de telefoon. “Maar wat je wel kunt doen is emotioneel, sociaal en fysiek met die persoon werken, om ze te ondersteunen bij het bereiken van een hogere kwaliteit van leven. Ze kunnen dan beter motorisch functioneren, meer zelfvertrouwen hebben en een sterker gevoel van zichzelf, zodat ze emotioneel robuuster zijn.”
In tegenstelling tot het werk van Lyz en Shanna ligt Chelsea’s focus minder op het directe, fysieke effect van muziek zelf, en meer op hoe mensen op een veelheid van op maat gemaakte manieren van muziek kunnen profiteren. “Mensen hebben het vaak over muziektherapie als een non-verbaal equivalent van praattherapie voor mensen voor wie woorden te veel, of te weinig, of niet beschikbaar zijn,” vervolgt Grace. “Muziektherapie werkt met een heel scala aan instrumenten, van de stem en het lichaam, tot percussie, handinstrumenten, digitale apparatuur… dus het maakt gebruik van een heel spectrum aan mogelijkheden om muziek te maken.”
In termen van positieve resultaten zegt Grace dat het afhangt van de doelen en behoeften van een persoon, maar dat muziektherapie een zeer effectief alternatief kan zijn voor andere therapieën. “Bij een kind met een handicap kan het bijvoorbeeld gaan om het helpen van de motorische vaardigheden bij een fysiotherapeut, die een gestructureerd programma opstelt waarbij ze werken met specifieke bewegingen en muziek die hen helpt die oefeningen te doen”, zegt ze. “En bij mensen met dementie merken we dat de communicatie drastisch wordt beïnvloed door de progressie van de ziekte. Muziek biedt mensen een andere manier om non-verbaal te communiceren.”
Op de vraag of muziek ons kan genezen, is het antwoord dus… ja, nee en misschien. Het zou onverantwoord zijn om te beweren dat het knallen van een YouTube-video getiteld “DNA repair” uit een aantal enorme luidsprekers een terminale kankerdiagnose zal omkeren. Maar het effect dat muziek op het lichaam kan hebben – of het nu in een meditatieve hoedanigheid is, of door middel van muziektherapie – is duidelijk positief op een verscheidenheid van bewezen manieren. En hoewel ik niet noodzakelijk geloof in het idee dat genezende frequenties mijn lichaamscellen fundamenteel veranderen, geloof ik het ook niet. En als ik me binnenkort belabberd voel, zul je waarschijnlijk merken dat ik in mijn slaapkamer een wondertoon aanzet, want waarom niet? Je weet maar nooit.
Je kunt Daisy volgen op Twitter.