Wynalazcy pomagają rozwiązywać skomplikowane problemy, zarówno wyrafinowane, jak i proste, i w rezultacie czasami cieszą się znaczną sławą i nagrodami. Sukces gospodarczy naszego społeczeństwa również opiera się na innowacyjności. Aby zachęcić do publicznego ujawniania wynalazków, Urząd Patentów i Znaków Towarowych Stanów Zjednoczonych (USPTO) udziela wynalazcy patentu, który na określony czas wyklucza innych z wytwarzania, używania, sprzedawania lub importowania tego wynalazku na terytorium Stanów Zjednoczonych. Trzy rodzaje patentów amerykańskich dotyczą żywych roślin, wzorów zdobniczych i użytecznych wynalazków (te ostatnie nazywane są patentami „użytkowymi”). Znane produkty chronione niegdyś patentami użytkowymi w USA obejmują „ulepszenie telegrafii” (telefon) Alexandra Grahama Bella, „maszynę latającą” braci Wright i „lampę żarową” (żarówkę) Thomasa Edisona. Niniejszy artykuł dostarcza rzeczoznawcom, takim jak CPA/ABV, zestaw podstawowych procedur wyceny amerykańskich patentów użytkowych.

Patenty są własnością intelektualną, która może wymagać wyceny dla celów księgowych, podatkowych, procesowych i transakcyjnych w sytuacjach takich jak rozwody, upadłości, rozliczenia spadkowe, sprzedaż przedsiębiorstw i fuzje firm (które mogą wymagać wyceny portfela wynalazków). Umiejętność wyceny patentów może być istotna dla celów sprawozdawczości finansowej zgodnej z zasadami GAAP na podstawie FASB nr 141 i 142, szczególnie dla audytorów i rzeczoznawców w branżach zaawansowanych technologicznie, w których występuje wiele połączeń biznesowych. Zrozumienie sposobu wyceny patentów może być również przydatne w pracy biegłego sądowego (patrz „Damages Aren’t Always Patently Obvious”).

BADAJ I PORÓWNUJ
Niektóre patenty są bardzo cenne, podczas gdy wiele z nich nie jest. Ponieważ patenty są często dość złożone, wycena jednego z nich jest zazwyczaj bardzo szczegółowym i kosztownym procesem, który wymaga wkładu prawników i doradców z konkretną wiedzą techniczną i doświadczeniem. Skład zespołów wyceniających różni się w zależności od zlecenia, ale aksjomatem jest, że zanim rzeczoznawca może coś wycenić, musi zrozumieć, czym to coś jest. Oto 20 kroków, które pomogą rzeczoznawcom takim jak CPA/ABV to zrobić:

1. Sprawdź, czy patent jest w mocy. Zanim CPA/ABV rozpocznie szczegółową wycenę, powinien sprawdzić, czy jest ona uzasadniona. Pierwszym pytaniem, jakie należy zadać, jest to, czy opłaty za utrzymanie patentu w mocy są aktualne. Jeżeli nie, patent może być bezwartościowy. Opłaty za utrzymanie patentu w mocy należy uiszczać w Urzędzie Patentów i Znaków Towarowych Stanów Zjednoczonych po 3 12, 7 12 i 11 12 latach od wydania patentu. Niektóre opóźnienia w płatnościach można naprawić, ale jeśli opłaty za utrzymanie patentu w mocy nie zostaną uiszczone do dnia „wyleczenia”, patent może być bezwartościowy z powodu „porzucenia”.

2. Zidentyfikuj kontekst. Założenia każdej wyceny mogą wpłynąć na jej wynik. Na przykład, kwota opłaty patentowej, która wydaje się rozsądna w negocjacjach na zasadach rynkowych, może nie być wskaźnikiem tego, co później może zostać oszacowane za naruszenie wynalazku, jeśli powód z powodzeniem wniesie pozew o odszkodowanie.

3. Zbieraj informacje. W przypadku szczególnie wartościowych patentów, CPA/ABV powinny zwrócić się o następujące informacje:

Kopii dokumentacji zgłoszeniowej dotyczącej patentu, w tym całej korespondencji USPTO.

Wykaz wszelkich zagranicznych zgłoszeń patentowych dotyczących wynalazku (i związanej z nim sprzedaży).

Kopie wszelkich stosownych biznesplanów, badań marketingowych, sprawozdań finansowych i niezależnych wycen.

Opis wszystkich spraw sądowych, przeszłych lub obecnych.

Kopie wszelkich umów, porozumień licencyjnych lub oferty udzielenia licencji dotyczących patentu.

Dostępne dane ekonomiczne dotyczące branży, w której stosowany jest wynalazek.

Kopie materiałów promocyjnych i reklamowych wykorzystanych w ciągu ostatniego roku odnoszących się do wynalazku lub produktu, w którym jest on zastosowany.

Informacje o kosztach odnoszące się do istniejącego lub proponowanego opatentowanego produktu, w tym zapisy księgowe dotyczące kosztów i/lub inżynierskie studia wykonalności.

4. Zebrać zespół ds. wyceny. Wiedza specjalistyczna z zakresu prawa patentowego, zrozumienie monopoli, umiejętności w zakresie wyceny przedsiębiorstw oraz znajomość technologii, której dotyczy patent, są często niezbędne do dokonania dokładnej wyceny patentu. Idealnie byłoby, gdyby w skład zespołów zajmujących się wyceną wchodził rzecznik patentowy oraz osoba posiadająca udokumentowane umiejętności w zakresie ekonomiki patentów, np. biegły rewident/ABV, który składał zeznania w sprawie odszkodowań patentowych i zna najważniejsze orzecznictwo w tej dziedzinie.

5. Przeczytaj patent. CPA/ABV powinien albo dokładnie przeczytać patent, albo przeprowadzić staranną rozmowę z niezależnym rzecznikiem patentowym, który go przeczytał. Patent zawiera między innymi tytuł wynalazku, numer seryjny, nazwisko(a) wynalazcy(ów) oraz, jeśli ma to zastosowanie, cesjonariusza, na którego wynalazca(y) przeniósł(li) własność. Sekcja „zastrzeżenia” patentu przedstawia najważniejszą informację: zakres wynalazku. Sekcja dotycząca kontekstu często zawiera najbardziej przydatne informacje na temat potencjału gospodarczego patentu, ale nie jest prawnie wiążąca. Sekcja „szczegółowego opisu” może być techniczna i długa; wyraża ona fizyczne aspekty wynalazku (wymóg prawny) dla osób zajmujących się daną dziedziną. O ile nie jest używany do definiowania zastrzeżeń, opis zazwyczaj nie ogranicza zakresu wynalazku, a zatem nie wpływa na jego wartość. Data patentu pozwala CPA/ABV obliczyć pozostały czas życia patentu. Sekcje „cytowane referencje” i „inne referencje” zawierają listę odpowiednich amerykańskich i zagranicznych dokumentów patentowych i mogą dać wgląd w niszę technologiczną patentu.

6. Zbadaj zakres patentu. Zakres ochrony patentu często stanowi najważniejszą podstawę wartości. Zastrzeżenia patentowe są analogiczne do linii własności nieruchomości. CPA/ABV powinien zwracać baczną uwagę na sekcję dotyczącą zastrzeżeń, aby zrozumieć zakres patentu i sposób, w jaki jego zastrzeżenia odnoszą się do rynku, oraz powinien omówić to z rzecznikiem patentowym w zespole. Aby lepiej to zrozumieć, CPA/ABV powinien przeanalizować „cytowane”, „powiązane” i „powołujące się” patenty – w tym wynalazki pochodne – oraz zakres, w jakim posiadacze patentów ograniczyli zakres swojego patentu ze względu na argumenty przedstawione USPTO podczas uzyskiwania patentu.

7. Porozmawiaj z rzecznikiem patentowym. CPA/ABV może przejść do bazy danych patentów i rzeczników patentowych na stronie www.uspto.gov, aby znaleźć rzecznika(ów) patentowego(ych). Rzeczoznawca będzie potrzebował zgody właściciela patentu na omówienie szczegółów, które nie są dostępne publicznie. Czynniki prawne, które wpływają na wartość patentu to: czy toczyły się spory sądowe, a jeśli tak, to jaki był ich wynik; czy istnieje zagraniczna ochrona patentowa; oraz jak prawdopodobne jest, że patent może zostać uznany za nieważny, naruszony lub naruszający prawo.

8. Należy zapytać o ważność patentu. Możliwość, że patent może zostać uznany za nieważny w przypadku zakwestionowania go w sądzie, obniża jego wartość. Jeżeli po udzieleniu patentu okaże się, że wynalazcy nie spełnili ustawowych wymogów do jego uzyskania – na przykład, jeżeli nie byli wynalazcami (sekcja 102(f) Kodeksu Stanów Zjednoczonych) lub opublikowali informacje o wynalazku lub oferowali go do sprzedaży ponad rok przed datą zgłoszenia (sekcja 102(b) Kodeksu Stanów Zjednoczonych) – patent jest nieważny i zasadniczo bezwartościowy.

9. Zapytaj o blokowanie patentów. Posiadanie patentu nie gwarantuje prawa do „praktykowania wynalazku”, jeśli takie działanie narusza czyjś patent bazowy. Jeśli nowy wynalazek narusza wcześniejszy patent, mówi się, że ten wcześniejszy „blokuje” go, zmniejszając jego potencjalną wartość. Rzecznik patentowy zaznajomiony z patentem powinien zbadać, jak prawdopodobne jest, że wdrożenie patentu naruszy patent innej osoby.

10. Rozważ synergie między patentami. Portfel powiązanych patentów może być wart więcej dla pojedynczego właściciela niż te same patenty, które byłyby indywidualnie dla wielu stron, ponieważ może wyeliminować patenty blokujące. W przypadku takich portfeli korzystne dla klienta może być wycenianie patentów jako rodziny, a nie indywidualnie.

11. Zbadanie zagranicznej ochrony patentowej. Ponieważ patenty są egzekwowalne tylko w jurysdykcjach, które je wydały, wartościowe wynalazki często są opatentowane w kilku krajach jednocześnie. Ważny patent zarejestrowany w wielu jurysdykcjach krajowych będzie miał większy rynek zbytu i będzie więcej wart. Jeżeli klient nie uznał wynalazku za wystarczająco wartościowy, aby zarejestrować go w wielu jurysdykcjach krajowych, CPA/ABV powinien dowiedzieć się dlaczego.

12. Rozważ pozostały okres ważności patentu. W celu dokonania wyceny CPA/ABV muszą rozważyć nie tylko prawny okres życia patentu, ale również jego kontekst ekonomiczny, technologiczny i regulacyjny. W Stanach Zjednoczonych prawny czas trwania patentu na wynalazek użytkowy zgłoszony po 7 czerwca 1995 r. kończy się po 20 latach od najwcześniejszej daty dokonania zgłoszenia (sekcja 154 ustawy 35 USC). Zgodnie z przepisami przejściowymi, czas trwania każdego patentu obowiązującego lub będącego w toku w dniu 7 czerwca 1995 r. wynosi 17 lat od daty wydania lub 20 lat od daty zgłoszenia, w zależności od tego, która z tych dat jest dłuższa. Poprzednio patenty były udzielane na okres 17 lat od daty wydania.

Termin obowiązywania patentu może zostać wydłużony do pięciu lat, jeśli wydanie patentu zostało opóźnione przez przedrynkowy przegląd regulacyjny lub w celu zrekompensowania pewnych proceduralnych opóźnień w rozpatrywaniu wniosku przez USPTO. Okres ekonomicznej użyteczności patentu może ulec znacznemu skróceniu w wyniku zmian, które spowodują, że wynalazek stanie się przestarzały.

13. Należy przeanalizować wszelkie wcześniejsze opłaty licencyjne uiszczone z tytułu patentu. Aby opracować wartość patentu na określoną datę, CPA/ABV powinien odnotować wszelkie wcześniejsze opłaty licencyjne uiszczone za patent i poszukać różnic w kontekście od czasu poprzedniego do obecnego oraz przeanalizować je i wyjaśnić. Często cytowana sprawa o naruszenie patentu Georgia-Pacific Corp. v. United States Plywood Corp. (318 FSupp 1116 (SD NY 1970)) wymienia 15 czynników przydatnych w analizie opłat licencyjnych, wśród których znajduje się czynnik 5, relacja handlowa pomiędzy licencjodawcą a licencjobiorcą, oraz czynnik 13, możliwy do osiągnięcia zysk, który powinien być przypisany wynalazkowi (patrz ” Wytyczne z Georgia-Pacific „). Na opłaty licencyjne mogą wpływać również inne czynniki. Należą do nich pozostałe koszty i ryzyko związane z opracowaniem prototypu, to, czy ma je ponieść licencjobiorca czy licencjodawca, oraz to, czy licencjobiorca lub licencjodawca może odnieść korzyści z powiązanych sporów patentowych, czy też zostanie nimi obciążony.

14. Sprawdzić wszelkie faktyczne lub zagrażające spory sądowe dotyczące patentu. Fakt, że patent został skutecznie zaskarżony, jest dowodem na to, że jego właściciele uważają go za wartościowy i sygnalizują konkurentom, aby nie wchodzili na rynek. To z kolei przyczynia się do wzrostu jego wartości. Podobnie jest w drugą stronę – nieudana próba wyegzekwowania patentu może negatywnie wpłynąć na jego wartość.

15. Zidentyfikuj kolejne najlepsze technologie alternatywne. Zidentyfikowanie takich technologii może pomóc CPA/ABV w prognozowaniu oszczędności kosztów i/lub premii cenowej, która może być uzyskana z patentu klienta. Na przykład, jeśli badania wykazują, że następna najlepsza technologia alternatywna obniża marże zysku o 1% (przy założeniu, że pozostałe czynniki są takie same), stawka opłaty licencyjnej do tej wartości procentowej może być uzasadniona. Analiza konkurencyjnych technologii pomaga wykazać potencjał wynalazku do odebrania konkurencji udziału w rynku i dochodów.

16. Oszacowanie krzywej popytu na opatentowany przedmiot. Popyt na opatentowany produkt, który często jest kluczowym pojęciem w analizie odszkodowań z tytułu utraconych korzyści, jest nie mniej ważny w wycenie patentu. CPA/ABV powinien oszacować krzywą popytu, dokonując przeglądu branży, w której konkurują ze sobą patent i alternatywne technologie. Powinien porozmawiać z doświadczonymi specjalistami ds. marketingu, poszukać informacji w Internecie i przeprowadzić badanie rynku. Kluczowe pytanie brzmi: „Jaki jest oczekiwany poziom przychodów przy różnych punktach cenowych?”.

17. Określenie punktu maksymalizacji zysku opatentowanego produktu. Firmy CPA/ABV mogą określić cenę jednostkową dla maksymalizacji zysku w następujący sposób: Po pierwsze, oblicz krzywą przychodów krańcowych (MR) bezpośrednio z krzywej popytu (D) wyznaczonej przez Twoje badania. (Krzywe D prawie zawsze nachylone są w dół, ponieważ wraz ze spadkiem ceny jednostkowej nabywcy są bardziej skłonni do zakupu lub „żądania” większej liczby jednostek. Krzywe MR, które przedstawiają zmianę w całkowitym przychodzie generowanym przez sprzedaż jednej dodatkowej jednostki przy różnych cenach jednostkowych, podobnie spadają, ale w tempie dwukrotnie szybszym niż powiązane z nimi krzywe D).

Po drugie, opracować wstępne szacunki kosztów na różnych poziomach produkcji i na ich podstawie wyznaczyć krzywą kosztów krańcowych (MC). Informacje o MC można czasem uzyskać z informacji księgowych i/lub z inżynierskich studiów wykonalności.

Po trzecie, jeżeli dla danego patentu można wyznaczyć zarówno krzywą MR, jak i krzywą MC, możliwe jest wskazanie ceny, po której prawdopodobnie zostaną sprzedane określone ilości produktu. Na przykład, cena maksymalizująca zysk z patentem jest pokazana przez punkt na krzywej D bezpośrednio powyżej punktu przecięcia krzywych MR i MC. Tak więc, posiadając patent, ABC Corp. może być w stanie sprzedać 2500 widżetów po 35 dolarów za sztukę (patrz rysunek ). Jednak bez patentu presja konkurencji spowoduje spadek ceny do 10 dolarów za widżet (gdzie przecinają się krzywe D i MC) – ale przy tak niskiej cenie całkowity popyt wzrośnie do 5 000 widżetów.

Taka analiza może pomóc w ustaleniu optymalnej ceny docelowej, która zmaksymalizuje zyski z nowo opatentowanego produktu, oraz w weryfikacji zasadności prognoz przepływów pieniężnych w wycenie patentu metodą dochodową. Analiza może również ujawnić niektóre z ekonomicznych zawiłości, które mogą pojawić się w sprawie o naruszenie patentu – na przykład przyrostowe utracone dochody, utracone zyski z powodu utraconych przychodów i erozja cen.

18. Rozważ możliwość zastosowania tradycyjnych podejść do wyceny. Tradycyjnie, wyceny podchodzi się na podstawie kosztów, rynku i dochodów. W idealnej sytuacji należy rozważyć wszystkie trzy podejścia. Wielu rzeczoznawców preferuje jednak podejście dochodowe przy wycenie unikalnych, generujących dochód nieruchomości, takich jak patenty.

Podejście kosztowe jest rzadko przydatne w przypadku patentów, a podejście rynkowe może nie być odpowiednie, ponieważ patenty są z definicji unikalne, a porównywalne patenty mogą być trudne do zidentyfikowania. CPA/ABV, którzy stosują podejście rynkowe, muszą szczegółowo przeanalizować porównywalne patenty, w tym ich różnice prawne, ekonomiczne i techniczne oraz odpowiednie warunki ich licencjonowania lub sprzedaży.

19. Dokonaj wyceny metodą dochodową. Warianty podejścia dochodowego do wyceny patentów można ogólnie sklasyfikować jako metody oparte na tantiemach lub na udziale w zyskach. Termin „udział w zyskach” odnosi się do zysku, który można przypisać patentowi. „Tantiemy” odnoszą się do strumienia dochodów oczekiwanych przez posiadacza patentu w ramach transakcji licencyjnej. To, czy w danej sytuacji bardziej odpowiednia jest metoda udziału w zyskach czy metoda należności licencyjnych, zależy od przesłanek dotyczących wartości lub oczekiwanych przyszłych operacji – na przykład od tego, czy patent ma zostać sprzedany oddzielnie, czy też ma być wykorzystany jako część kontynuowanego przedsięwzięcia.

Innymi ważnymi czynnikami związanymi z wyceną patentów metodą dochodową są

Prognozy sprzedaży. Mogą one być oparte na analizie maksymalizacji zysku (zob. rysunek) lub na danych historycznych, jeśli są one dostępne i pozwalają przewidzieć przyszłe wyniki. Wskaźniki penetracji dla młodego patentu mogą wynikać raczej z początkowego wpływu produktu niż z praw patentowych. W takim przypadku historyczne współczynniki penetracji mogą nie mieć zastosowania do prognozy zdyskontowanych przepływów pieniężnych.

Stopa dyskontowa. Stopa dyskontowa powinna odpowiednio odzwierciedlać ryzyko związane z inwestycją w prognozowany strumień zysków.

W celu obliczenia potencjalnego przyrostu dochodu lub wkładu w zysk, który można uzyskać z patentu, pomocne jest uwzględnienie przez CPA/ABV przewagi cenowej lub premii związanej ze sprzedażą opatentowanego produktu i/lub oszczędności kosztów związanych z wykorzystaniem patentu. Badania dotyczące oszczędności kosztów mają na celu uzyskanie odpowiedzi na pytanie: Ile pieniędzy zaoszczędziłby potencjalny licencjodawca dzięki wykorzystaniu opatentowanego produktu? Badania dotyczące premii cenowej polegają na znalezieniu punktu cenowego umożliwiającego maksymalizację zysku (zob. rysunek ). Zazwyczaj wynegocjowana stawka opłaty licencyjnej będzie niższa niż przewidywany całkowity zysk ekonomiczny z patentu, aby zapewnić bodźce ekonomiczne zarówno dla licencjodawcy, jak i licencjobiorcy.

CPA/ABV mogą również oprzeć swoją wycenę na analizie zdyskontowanych przepływów pieniężnych dla każdego z dwóch kluczowych wariantów: z patentem lub bez. Analiza zdyskontowanych przepływów pieniężnych uwzględniałaby prawdopodobne wydatki, nakłady kapitałowe i zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, a także wykorzystywałaby stopę dyskontową zgodną z agresywnością prognozowanych przepływów pieniężnych, kosztami kapitału i ryzykiem inwestycji. Rzeczoznawcy mogliby wówczas wycenić patent jako różnicę między dwoma alternatywnymi rozwiązaniami.

20. Napisz sprawozdanie z wyceny patentu. Raporty powinny dokumentować wyceniane patenty, przyjęte założenia i ograniczenia analizy, zastosowane procedury i wyciągnięte wnioski, a także kwalifikacje członków zespołu wyceniającego i ich wkład w wycenę. Jeśli brakuje istotnego członka zespołu – na przykład, jeśli rzecznik patentowy nie uczestniczył w procesie wyceny – raport powinien ujawnić możliwy wpływ tej nieobecności jako ograniczenia analizy wyceny.

J. TIMOTHY CROMLEY, CPA, jest akredytowanym starszym rzeczoznawcą w zakresie wyceny przedsiębiorstw, zawodowym inżynierem i zarejestrowanym amerykańskim rzecznikiem patentowym. Świadczy profesjonalne usługi wyceny przedsiębiorstw na potrzeby transakcji, księgowości i podatków w ramach grupy Valuation Advisory Services Group firmy JPMorgan Chase & Co. Opinie wyrażone w niniejszym dokumencie są opiniami autora i nie muszą reprezentować opinii jego pracodawcy lub podmiotów z nim powiązanych.