Gdy 26 lutego 1969 roku Levi Eshkol zmarł na atak serca, izraelska opinia publiczna mogła być zaskoczona, ale nikt z przywódców rządzącej partii Mapai nie był. Premier miał dopiero 73 lata, ale już od dłuższego czasu cierpiał nie tylko na chorobę serca, ale także na raka.

Już jesienią poprzedniego roku sekretarz generalny partii, Pinchas Sapir, zwrócił się do Goldy Meir, aby poinformować ją, że chciałby, aby to ona zastąpiła Eszkola, gdy nadejdzie odpowiedni moment.

Meir, która miała wówczas 70 lat, sama nie cieszyła się dobrym zdrowiem. Zdiagnozowano u niej chłoniaka na początku dekady, ale także cierpiała w różnych momentach na „kamienie nerkowe, ataki pęcherzyka żółciowego, migrenowe bóle głowy, gonty, zapalenie pęcherzyka żółciowego, problemy z sercem i zwykłe wyczerpanie”, pisze Francine Klagsbrun w „Lioness: Golda Meir and the Nation of Israel”, biografii czwartej premier Izraela z 2017 roku. Prawdopodobnie nie pomogło to, że Meir paliła aż 70 papierosów dziennie.

Gdy Sapir, éminence grise Partii Pracy, przyjechał, by przedyskutować z nią polityczną przyszłość Meir, była ona w sanatorium pod Zurychem.

W sposób, który charakteryzował pokolenie izraelskich polityków, dla których okazywanie jakichkolwiek oznak osobistych ambicji było w złym tonie, na sugestię Sapira, by przygotowała się do objęcia stanowiska premiera, odpowiedziała: „Ja, stara, słaba kobieta – o czym ty mówisz?”

• Jak Golda Meir, jedyna kobieta premier Izraela, zyskała tak złą reputację
• Israel’s Iron Lady unfiltered: 17 cytatów Goldy Meir w 117. rocznicę urodzin
• O Jom Kippur i baseballu

Trzy lata wcześniej, w styczniu 1966 roku, Meir nie tylko zrezygnowała z funkcji ministra spraw zagranicznych po dekadzie pracy, ale ogłosiła całkowite wycofanie się z polityki.

Jednak zaledwie miesiąc później dała się namówić na przyjęcie wymagającej funkcji sekretarza generalnego Mapai.

Ale choć w swej wyrachowanej małoduszności zrezygnowała z tego stanowiska pół roku później (zastąpił ją Sapir), Meir pozostała członkinią Knesetu. I to właśnie ona w styczniu 1968 roku nadzorowała połączenie Mapai, Rafi (odłam partii Dawida Ben-Guriona) i Ahdut Avoda (odłam socjalistycznej partii Mapam) w to, co było teraz zjednoczoną Partią Pracy.

Społeczeństwo znało i podziwiało Goldę, ale nie wyobrażało sobie jej jako pretendentki do najwyższego stanowiska. Klagsbrun powołuje się na kilka sondaży przeprowadzonych w ciągu kilku dni po śmierci Eshkola. W jednym z nich zapytano wyborców, kogo chcieliby widzieć jako następcę Eszkola, w drugim zaś kogo spodziewają się wybrać na to stanowisko.

W pierwszym sondażu 45 procent wskazało Mosze Dayana, charyzmatycznego ministra obrony podczas wojny sześciodniowej dwa lata wcześniej, jako swojego kandydata na premiera, a 32 procent wolało Yigala Allona, również szanowanego generała, który został pełniącym obowiązki premiera zaraz po śmierci Eszkola. O Meir w ogóle nie wspomniano.

W drugim sondażu tylko 1 proc. powiedział, że oczekuje, iż partia nominuje Meir na miejsce Eszkola. Jednak do tego czasu partia już zdecydowała, że tak właśnie zrobi. (Sapir przekonał zarówno Dayana jak i Allona do ustąpienia obiecując każdemu z nich, że będzie następny w kolejce.)

7 marca 1969 r. komitet centralny Mapai głosował za zatwierdzeniem nominacji przywódcy Meir do zastąpienia Eshkola, nie tylko jako zastępcy do następnych wyborów, ale także jako jej kandydata na stałe stanowisko w głosowaniu zaplanowanym na listopad.

Meir powiedziała później, że została zaskoczona, gdy nadeszła prośba i chciała ją odrzucić, ale została przekonana przez swoje dzieci, że jej kraj jej potrzebuje.

17 marca Meir przedstawiła swoje wybory do gabinetu do zatwierdzenia przez Kneset, a parlament zagłosował przytłaczającą większością głosów za zatwierdzeniem nowego rządu, przy 12 wstrzymujących się. Tylko jeden MK głosował przeciw: Były premier David Ben-Gurion, który żywił do niej dawną polityczną urazę.

Podobnie jak Eshkol, stworzyła rząd jedności – czyli koalicję, w której skład weszły zarówno partia Gahal Menachema Begina (poprzedniczka Likudu), jak i socjalistyczny Mapam.

Sześć miesięcy później, w wyborach powszechnych, w których startowała również Mapam, Labor zdobyła 46 proc. głosów, najbliżej jak dotąd jakakolwiek izraelska partia była w stanie zdobyć zdecydowaną większość w wyborach do Knesetu.

Klagsbrun zauważa, że kiedy Meir została zaprzysiężona tego dnia jako premier, była zaledwie trzecią kobietą na świecie, która osiągnęła to wzniosłe stanowisko. (Poprzedziły ją Sirimavo Bandaranaike ze Sri Lanki, znanej wówczas jako Cejlon, w 1960 roku i Indira Gandhi z Indii w 1966 roku.)

Meir została ponownie wybrana w grudniu 1973 roku, ale zrezygnowała z funkcji premiera cztery miesiące później, 11 kwietnia 1974 roku, po opublikowaniu raportu Komisji Agranat na temat gotowości kraju do wojny Jom Kippur.

Dokument ten uniewinniał Meir z jej działań w czasie wojny, ale ona sama uważała, że „wolą narodu” było, aby jej rząd ustąpił. Zmarła cztery lata później, 8 grudnia 1978 r.

Ale to w dużej mierze dzięki sile i opanowaniu Meir Izrael mógł się podnieść po ataku z zaskoczenia na początku wojny październikowej 1973 r. i odzyskać pozycje zarówno na Synaju, jak i na Golanie, które zostały opanowane przez siły egipskie i syryjskie, w pamięci publicznej zawsze była postrzegana jako odpowiedzialna za samozadowolenie, które pozwoliło Izraelowi dać się zaskoczyć.

Pozostaje również powszechne przekonanie, że przegapiła kilka okazji do zawarcia pokoju z Egiptem, co zmieniłoby strategiczną sytuację Izraela i zlikwidowało konieczność prowadzenia przez prezydenta Anwara Sadata wojny w 1973 roku w celu odzyskania Półwyspu Synaj.