„Wykorzystaj czas zupełnie obcej osoby w taki sposób, że nie będzie ona czuła, że czas ten został zmarnowany” – zaproponował Kurt Vonnegut w pierwszej ze swoich 8 rad dotyczących pisania dobrej historii. „Dobra historia i dobrze sformułowany argument są różnymi naturalnymi rodzajami”, zauważył pionierski psycholog z Harvardu Jerome Bruner w swoim eseju na temat tego, co czyni wielką historię. „Oba mogą być używane jako środki do przekonywania innych. Jednak to, o czym przekonują, jest fundamentalnie różne: argumenty przekonują o swojej prawdzie, opowieści o swojej realności”. Co zatem sprawia, że maksymalnie przekonująca życiowość w opowieści pozostawia czytelnika wdzięcznym za czas spędzony na jej lekturze?
To właśnie analizował Anton Pawłowicz Czechow (29 stycznia 1860 – 15 lipca 1904) w liście do brata Aleksandra, zamieszczonym w wydanym w 1973 roku tomie Życie i myśl Antoniego Czechowa: Selected Letters and Commentaries (Public Library),
Pisząc 10 maja 1888 roku, Czechow wyłożył sześć zasad dobrej historii:
- Brak rozwlekłej gadaniny o charakterze polityczno-społeczno-ekonomicznym
- Całkowity obiektywizm
- Prawdziwe opisy osób i przedmiotów
- Najwyższa zwięzłość
- Audytywność i oryginalność: ucieczka od stereotypu
- Współczucie
W komplementarności, a nie sprzeczności drugiego i szóstego – całkowitego obiektywizmu i współczucia – tkwi uznanie, że żadne przedstawienie rzeczywistości nie jest realistyczne, jeśli nie zawiera empatycznego ujęcia wszystkich perspektyw, co może być cechą definiującą nie tylko Czechowa jako pisarza, ale każdego wielkiego gawędziarza.
Czechow dobrze wykorzystał swoje własne zasady – w tym samym roku zbiór opowiadań O zmierzchu przyniósł mu prestiżową Nagrodę Puszkina, nazwaną tak na cześć jego słynnego rodaka Aleksandra Siergiejewicza Puszkina (6 czerwca 1799 – 10 lutego 1837), który pół wieku wcześniej sformułował bardzo podobną filozofię opowiadania.
W fragmencie z 1830 roku Puszkin rozważa, co czyni wielkiego dramaturga – najbardziej ceniony gatunek gawędziarza w ekosystemie literatury epoki – i wymienia następujące niezbędne cechy:
Filozofia, bezstronność, polityczna przenikliwość historyka, wnikliwość, żywa wyobraźnia. Bez uprzedzeń i z góry przyjętych idei. Wolność.
Podsumuj z Czechowem – miłośnikiem list – na temat 8 cech ludzi kulturalnych, a następnie wróć do innych nieprzemijających rad na temat rzemiosła, pochodzących od wielkich pisarzy: Susan Sontag o sztuce opowiadania historii, 10 zasad pisania Jeanette Winterson i kolejne 10 od Zadie Smith, 11 przykazań Henry’ego Millera, 6 drogowskazów Johna Steinbecka, 30 „technik przekonań & technik” Jacka Kerouaca dla pisania i życia, Eudora Welty o sztuce narracji, Kurt Vonnegut o kształtach opowieści, rady Jamesa Baldwina dla pisarzy i lista lektur Ernesta Hemingwaya, które powinien przeczytać każdy aspirujący pisarz.