Edward Titchener urodził się 11 stycznia 1867 roku w Chichester w Anglii. Rodzina była stara i dystyngowana, ale nie było w niej zbyt wiele bogactwa. Dzięki stypendium, Titchener wstąpił do Malvern College, najlepszej anglikańskiej szkoły przygotowawczej, i wykazał się charakterystycznym zapałem i doskonałością. Pewnego roku, gdy nagrody szkolne wręczał odwiedzający szkołę amerykański poeta James Russell Lowell, Titchener był wywoływany tak często, że Lowell zauważył: „Panie Titchener, jestem zmęczony widokiem pańskiej twarzy.”

Rodzina przeznaczyła Titchenera dla anglikańskiego duchowieństwa, ale jego zainteresowania nie dotyczyły religii. W 1885 roku wstąpił do Brasenose College, Oxford, na stypendium z klasyki, ale wkrótce zwrócił się ku studiom biologicznym, a następnie psychologii porównawczej. Poznał Sir Johna Scotta Burdon-Sandersona, jednego z pierwszych angielskich biologów eksperymentalnych, oraz dwóch wielkich wyrazicieli darwinizmu, T. H. Huxleya i Johna George’a Romanesa. Titchener nadal interesował się psychologią porównawczą, ale nie było w niej wystarczająco dużo struktury i rygoru, by go zadowolić.

Kilka lat wcześniej Wilhelm Wundt w Lipsku założył psychologię jako systematyczną i eksperymentalną naukę o ludzkim umyśle. Burdon-Sanderson zasugerował Titchenerowi, aby tam ukończył studia z zakresu „nowej psychologii”. U Wundta Titchener odnalazł rodzaj studiów, których szukał, i to analityczne badanie ludzkiego doświadczenia zajmowało go do końca życia.

Po otrzymaniu doktoratu w 1892 roku Titchener przyjął posadę w niedawno założonym laboratorium psychologicznym na Uniwersytecie Cornella. Szybko awansował na profesora zwyczajnego i szefa wydziału psychologii, gdy psychologia stała się niezależna od filozofii. Aby wypełnić pustkę w podręcznikach psychologii eksperymentalnej, opublikował Zarys psychologii (1897) i monumentalną czterotomową Psychologię eksperymentalną (1901-1905). Był inspirującym mówcą, a jego wykłady stały się legendą wśród pokoleń studentów Cornell.

Titchener podkreślał psychologię jako naukę, w przeciwieństwie do technologii, pragnąc zrozumieć fakty doświadczenia bez szczególnego pojęcia zastosowania. Jego szkoła strukturalna badała świat doświadczenia w kategoriach doświadczającej jednostki i wyjaśniała doświadczenie w kategoriach systemu nerwowego. Wzorem dla strukturalizmu była chemia, której zadaniem była analiza złożonych doświadczeń życia codziennego na ich elementarne składniki, a następnie próba zrozumienia natury związków. Jego podstawowym narzędziem była introspekcja, systematyczny opis doświadczenia. A Textbook of Psychology (1910) Titchenera stał się biblią szkoły.