Irak w czasach Imperium Brytyjskiego i niepodległości

Pierwsza wojna światowa przyniosła koniec dominacji osmańskiej, którą zastąpiła obowiązkowa władza brytyjska. Królestwo Iraku zostało utworzone za panowania króla haszymidzkiego Faisala I w 1921 roku, a niepodległość uzyskano w 1932 roku.

Niezgoda etniczna i religijna w kraju doprowadziła do licznych buntów. W połączeniu z zamachami stanu w latach 1936 i 1941 oznaczało to zahamowanie rozwoju życia kulturalnego i przemysłu wydawniczego.

1958 przyniósł kolejny zamach stanu, który obalił monarchię i ustanowił republikę. Irak republikański dążył do rozbudowy bazy przemysłowej i wspierania rozwoju gospodarczego poprzez rozwój alfabetyzacji i edukacji.

Począł się boom wydawniczy, który uczynił Irak ważnym ośrodkiem wydawniczym dla całego świata arabskiego. Inne zmiany w prawie irackim i strukturze państwowego wsparcia dla kultury pozwoliły po raz pierwszy na rozwój wydawnictw na dużą skalę w językach mniejszości, zwłaszcza kurdyjskim i neoaramejskim.

W latach 60. i 70. w językach tych zaczęły ukazywać się masowo książki, czasopisma i dzienniki. Ustanowiły one pisemne środki obiegu kultur, które do tej pory w dużej mierze opierały się na przekazie ustnym.

Druk i typografia w Iraku nie były jednak tylko kwestią komercyjną. Powiązania między irackimi artystami i intelektualistami a międzynarodowymi prądami artystycznymi okazały się potężnym motorem rozwoju nowych języków wizualnych, luźno związanych z modernizmem. Rzeźbiarze, malarze i kaligrafowie eksperymentowali z pismem arabskim, dążąc do syntezy tradycji i współczesnej estetyki lub porzucając stare na rzecz nowych wizji nowoczesnego społeczeństwa arabskiego.

Ḍiā' 'Azzāwī, Shākir Ḥasan al-Sa’īd, Mukhallad al-Mukhtar, Salmān 'Abbās, Waḍāḥ al-Ward, Ḥassan al-Mas’ūd, Firyāl al-’Aḍamī i Hāshim Muḥammad al-Baghdādī, by wymienić tylko kilku, wszyscy zaangażowali się w ten kulturowy ferment. Od wykwintnej kaligrafii Hāshima Muḥammada al-Baghdādī z połowy ubiegłego wieku, przez obraz 'Azzāwī’ego Czerwone niebo z ptakami (1981), aż po wypełnioną tekstem rzeźbę Firyāla al-’Aḍamī’ego w kształcie granatu (2017), pismo arabskie było centralnym składnikiem ostatnich 60 lat irackiej twórczości artystycznej.

Od lat 80. XX wieku

1980 rok przyniósł Irakowi okres znacznych zawirowań, począwszy od wojny irańsko-irackiej, która trwała do 1988 roku. Późniejsza inwazja na Kuwejt i wojna w Zatoce Perskiej w latach 1990-91, po której nastąpiła ponad dekada sankcji, spowodowały emigrację wielu artystów, pisarzy i wydawców.

Język kurdyjski został poddany surowym ograniczeniom, które złagodzono dopiero po utworzeniu strefy zakazu lotów i de facto autonomicznego regionu kurdyjskiego w północnym Iraku w 1991 roku.

W 2003 roku sytuacja zmieniła się ze złej na gorszą, gdy inwazja na Irak pod wodzą USA spowodowała zniszczenia fizyczne i wstrząsy społeczne. Wiele dzieł ważnych dla historii piśmiennictwa w Iraku, zarówno starożytnych, jak i współczesnych, zostało zagrabionych lub zniszczonych po inwazji.

Okupacja, powstania antyokupacyjne i powstanie Państwa Islamskiego w Iraku i Lewancie (ISIL) pozbawiły kraj stabilności niezbędnej do powrotu do kulturalnego rozkwitu z wcześniejszych dekad.

Wszystko jednak nie jest stracone. Odporność jest niewątpliwie cechą irackiego pisarstwa i produkcji kulturalnej. Międzynarodowe Targi Książki w Bagdadzie, które odbędą się w lutym 2019 roku, są dowodem na to, że działalność wydawnicza w tym kraju nadal ma duże znaczenie. Pisanie w języku kurdyjskim, skupione wokół Sulaymāniyah (Slêmanî) i Erbilu (Hewlêr) na północy, jest dobrze ugruntowane i stanowi źródło znacznej aktywności gospodarczej.

Irakijscy kaligrafowie i artyści sięgnęli po kreatywne media, w tym słowo pisane, aby wyrazić swoje pragnienia i wizje przyszłości. Wspólnie przyczyniają się do tego, że Irak nadal odciska swoje piętno na postępującym marszu pisma.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *