Informacje

Twardy mineralny składnik kości jest również znany jako tkanka kostna. Tkanka kostna występuje w dwóch formach, z których obie są obecne w każdej kości w organizmie: kość zbita i kość gąbczasta. Te dwie formy różnią się przede wszystkim sposobem organizacji minerałów kostnych oraz ilością pustej przestrzeni w zestalonej macierzy pozakomórkowej. Kość zbita wygląda na litą, a kość gąbczasta składa się z sieci lub gąbczastego układu zestalonej macierzy pozakomórkowej.

Podczas gdy kość zbita wydaje się na pierwszy rzut oka lita i nieprzerwana, bliższe oględziny ujawniają, że tkanka kostna stanowi jedynie 70-95% dostępnej objętości. Nawet w kości zbitej występują pory i przestrzenie. Z wyjątkiem krawędzi, tkanka kostna kości zbitej jest ułożona w cylindryczne osteony. Każdy osteon to zwarty cylinder złożony z koncentrycznych blaszek. Jedynymi komórkami w osteonie są osteocyty, które znajdują się na brzegach każdej blaszki. Osteocyty znajdują się w lacunach, czyli pustych przestrzeniach w kształcie komórek, które zapobiegają miażdżeniu osteocytów przez stały, zmineralizowany materiał zewnątrzkomórkowy kości. Rozszerzenia cytoplazmatyczne odgałęziają się od każdego osteocytu i są umieszczone w kanalikach, cienkich pustych kanałach, które również zapobiegają zgniataniu rozszerzeń osteocytów przez stały, zmineralizowany materiał zewnątrzkomórkowy. W centrum każdego osteonu znajduje się kanał centralny (znany również jako kanał Haversa), przez który mogą przemieszczać się naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy, aby obsługiwać i sygnalizować komórki w całej kości zbitej. U podstawy poszczególnych osteonów znajdują się kanały perforujące (zwane również kanałami Volkmanna), czyli puste przestrzenie, które umożliwiają naczyniom krwionośnym, limfatycznym i nerwowym przemieszczanie się po kości, łącząc się z naczyniami i nerwami w kanałach centralnych. Kość zbita jest czasami nazywana kością korową.

Na zewnętrznych krawędziach kości zbitej tkanka kostna, zamiast układać się w osteony, układa się w obwodowe blaszki. Płyty te przebiegają równolegle do zewnętrznej krawędzi kości i zazwyczaj mają głębokość zaledwie kilku blaszek, zanim zaczną się osteony.

Kości ciała mają kość zbitą tylko na swoich najbardziej zewnętrznych powierzchniach i nigdy bardzo głęboko. Większość tkanki kostnej jest zbudowana z kości gąbczastej. W kości gąbczastej jest znacznie więcej niezagęszczonej przestrzeni. Tkanka kostna stanowi jedynie 10-70% dostępnej objętości, w zależności od tego, jak bardzo jest ona gąbczasta. Pozostała część objętości składa się głównie ze szpiku kostnego, choć w przestrzeniach tych znajdują się również naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy. W kości gąbczastej tkanka kostna ułożona jest w trabekulach, czyli połączonych ze sobą kolumnach tkanki kostnej, które tworzą gąbczastą siatkę kości gąbczastej. W obrębie pojedynczej trabekuli znajdują się koncentryczne blaszki, z osteocytami w lacunach połączonych ze sobą kanalikami, podobnie jak w układzie tkanki w osteonach kości zbitej. Jednak w przeciwieństwie do osteonów, trabekula nie posiada kanałów centralnych ani kanałów perforujących, zawierających naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy. Naczynia i nerwy w kości gąbczastej przemieszczają się przez przestrzenie między trabekulami i nie potrzebują osobnych przejść. Kość gąbczasta jest czasami nazywana kością komórkową lub kością beleczkową.

Zewnętrzne strony wszystkich kości ciała pokryte są warstwą nieregularnej gęstej tkanki łącznej właściwej zwanej okostną. Istnieje inna warstwa tkanki łącznej właściwej, która wyściela wszystkie wewnętrzne jamy kości – kanały centralne osteonów w kości zbitej i zewnętrzną powierzchnię trabekuli w kości gąbczastej – zwana okostną.

Kości długie ciała, znajdujące się w ramionach, nogach, rękach i stopach ciała, mają dodatkową cechę charakterystyczną dla ich długiego kształtu. W nasadzie każdej kości długiej znajduje się centralna pusta jama, zwana jamą śródkostną. Brak ciężkiej tkanki kostnej w centrum kości długich sprawia, że są one lżejsze. Kości inne niż długie polegają tylko na posiadaniu kości gąbczastych w ich wnętrzu, aby zmniejszyć ich ogólną masę. Jama śródkostna, żyjąc przestrzeniami w kości gąbczastej, jest wypełniona szpikiem kostnym.

Ryc. 6.2. Cechy strukturalne kości zbitej.

Ryc. 6.3 Cechy strukturalne kości gąbczastej.

Lab 6 Ćwiczenia 6.2

Prowadzący zajęcia udostępni Ci plastikowy model powiększonej tkanki kostnej. Znajdź w modelu wszystkie poniższe elementy i bądź przygotowany do wskazania trzech dowolnych na prośbę prowadzącego zajęcia.

kostka zbita kość gąbczasta lacuna canaliculum

kanał centralny kanał perforujący lamela obwodowa lamela

trabecular periosteum endosteum szpik kostny

Ryc. 6-4 Model powiększonej tkanki kostnej, który wykorzystasz do identyfikacji cech histologicznych wymienionych powyżej.