Mandżurowie

Mandżurowie byli założycielami dynastii Qing, ostatniego reżimu cesarskiego w Chinach, który panował od 1636 do 1912 roku. Niejasnego pochodzenia i nigdy niezbyt liczni, Mandżurowie pochodzili z tego zakątka północno-wschodniej Azji, leżącego pomiędzy Chinami, Koreą, Mongolią i Syberią, który dzięki nim na przełomie XIX i XX wieku zyskał miano Mandżurii. Region ten, wraz z mongolskim stepem na zachodzie, był historyczną ojczyzną różnych koczowniczych lub półkoczowniczych państw, których potęga militarna stanowiła stałe zagrożenie dla stabilności państw chińskich położonych na Równinie Centralnej na południu. Ostatnim z tych państw granicznych był Qing.

To, co zaczęło się pod koniec 1500 roku jako luźny zlepek walczących ze sobą plemion, do lat dwudziestych XVI wieku przekształciło się w małe, ale dobrze zorganizowane państwo, które mogło się poszczycić armią wystarczająco silną, by pokonać siły wielkiego imperium Ming, ich dawnych władców. Idąc za przykładem Mongołów, przywódcy Mandżurów ostrożnie i celowo powiększali kontrolowany przez siebie obszar, budując wyrafinowany aparat administracyjny, który dorównywał potężnej armii, jaką dysponowali. W 1636 r. ogłosili dynastyczną nazwę „Qing” 清 – w języku manchu Daicing (tj. „wojownik”) – a w 1644 r. wraz ze swoimi sojusznikami przeszli z północnego wschodu, by zająć Pekin. W kolejnych latach sukcesy Qing na polach bitewnych w całym kraju były interpretowane jako dowód ich najwyższej cnoty w oczach Niebios, a w latach 80-tych XVI wieku roszczenia Manchu do suwerenności nad chińskim królestwem były powszechnie, choć nigdy powszechnie, akceptowane.

Pomimo że rządzili jako mniejszość etniczna, znacznie przewyższająca liczebnie Chińczyków Han, Mandżurowie połączyli niezwykłą sprawność polityczną i siłę militarną, tworząc jedno z najpotężniejszych i najbogatszych – a na pewno najludniejszych – imperiów wczesnonowożytnego świata. Przez ponad sto lat „Wielkie Imperium Qing” (Daicing gurun) było niekwestionowanym supermocarstwem w dużej części Azji Wschodniej. Pod wodzą niezwykle oddanych władców, takich jak cesarze Kangxi, Yongzheng i Qianlong, w ciągu XVII i XVIII wieku Qing podwoiło swoje terytorium, a jego generałowie, dyplomaci i biurokraci nadzorowali przyłączenie do królestwa wyspy Tajwan i rozległych obszarów Azji Wewnętrznej, w tym Mongolii, Tybetu, Dzungarii i dorzecza Tarim. Ich sukcesy zakończyły trwającą około dwóch tysiącleci epokę interakcji między ludami stepowymi i osiadłymi wzdłuż granicy Wielkiego Muru i położyły geopolityczne podwaliny pod nowoczesne państwo chińskie.

Zważywszy na ich nieproporcjonalnie ważne miejsce w historii świata, szczęśliwie się składa, że zachowało się tak wiele dokumentów historycznych, tekstów literackich, filozoficznych i religijnych oraz przedmiotów materialnych związanych z doświadczeniem Mandżuków. Dla każdego, kto jest ciekawy tego doświadczenia, granic Azji Wewnętrznej lub ogólnie historii Chin, nauka języka mandżurskiego może otworzyć drzwi do nowych perspektyw.

Język mandżurski

Manchu jest głównym przedstawicielem południowej gałęzi języków tunguskich, kiedyś uważanych za część ałtajskiej rodziny językowej (obecnie odrzuconej przez większość językoznawców, którzy obecnie uważają, że jest to bardziej prawdopodobne, że jest to sprachbund), która obejmuje również języki mongolskie i turkijskie. Był to język plemion Dżurczów, które zamieszkiwały tereny zwane Mandżurią i które po 1635 roku postanowiły nazywać siebie „Mandżurami”. Kiedy wkrótce potem przejęli władzę nad całymi Chinami, język mandżurski stał się jednym z oficjalnych języków stworzonego przez nich imperium, Qing (1636-1912), i pozostawał w dość powszechnym użyciu aż do początku XX wieku. Choć praktycznie wymarł w swojej pierwotnej ojczyźnie, dialekt języka Manchu jest nadal używany przez Sibe, mniejszość narodową zamieszkującą dolinę Ili.

Czasem odrzucany jako nieistotny dla badań historycznych, obecnie uznaje się, że znaczna część archiwów cesarskich Qing (około jednej piątej) składa się z dokumentów napisanych w języku Manchu. Znajomość tego języka stała się niezbędna do prowadzenia oryginalnych badań w wielu dziedzinach, począwszy od predynastycznej historii Mandżurów, poprzez historię etniczną, historię pogranicza i wiele obszarów historii instytucjonalnej od XVII do początku XX wieku. Istnieje również wiele dzieł historycznych, religijnych, naukowych, filozoficznych i literackich napisanych w języku Manchu. Z tych powodów język Manchu jest bardzo interesujący i wartościowy dla studentów historii i literatury Qing, jak również dla językoznawców.

Języki ałtajskie

Chociaż hipoteza ałtajska nie jest już modna, osoby zainteresowane historią badań nad językiem Manchu mogą uznać za wartościową poniższą tabelę do pobrania, która przedstawia różne wersje hipotetycznej rodziny ałtajskiej zaproponowane przez kilku różnych uczonych.