Braz J Med Biol Res, April 1997, Volume 30(4) 465-469
Przedsionkowy peptyd natriuretyczny a wzorce aktywności żywieniowej u szczurów
M.H.A. Oliveira1, J. Antunes-Rodrigues3, J. Gutkowska2, A.M.O. Leal4, L.L.K. Elias4 i A.C. Moreira4
1Departamento de Medicina, Universidade Federal de Sergipe, 49060-100 Aracaju, SE, Brasil
2Centre de Recherche Hôtel-Dieu de Montreal, Pavilion Marie-de-la-Ferre, Montréal, Québec, H2W 1T8, Canada
Departamentos de 3Fisiologia and 4Clínica Médica, Faculdade de Medicina de Ribeirão Preto, Universidade de São Paulo, 14048-900 Ribeirão Preto, SP, Brasil
Streszczenie Tekst Podziękowania Korespondencja i przypisy
Abstrakt 
W niniejszym przeglądzie przedstawiono dane historyczne dotyczące przedsionkowego peptydu natriuretycznego (ANP) od jego odkrycia jako przedsionkowego czynnika natriuretycznego (ANF) do roli przedsionkowego hormonu natriuretycznego (ANH). Jako hormon, ANP może oddziaływać na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA-A) i jest związany z wzorcami aktywności żywieniowej u szczurów. Restrykcja pokarmowa okazała się interesującym modelem do zbadania tej zależności. Rola ANP musi być rozumiana w kontekście obwodowych i centralnych interakcji z udziałem różnych peptydów i szlaków.
Słowa kluczowe: przedsionkowy peptyd natriuretyczny, kortykosteron, ACTH, restrykcja pokarmowa
Czynnik, na początku
Odkrycie czynnika natriuretycznego z przedsionków serca (1,2) doprowadziło do dalszej charakterystyki złożonego systemu hormonów natriuretycznych, w tym 126-aminokwasowego prohormonu syntetyzowanego w miocytach serca i przechowywanego w ziarnistościach w celu uwolnienia do krążenia. Ten system hormonalny obejmuje kilka peptydów, takich jak prohormon pro-przedsionkowy czynnik natriuretyczny (ANF) 1-30, długo działający stymulator sodu, pro-ANF 31-67, stymulator naczyń krwionośnych, pro-ANF 79-98, stymulator kaliuretyczny i pro-ANF 99-126. Każdy z tych peptydów ma właściwości obniżające ciśnienie krwi, moczopędne, natriuretyczne i/lub kaliuretyczne zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Po uwolnieniu do krążenia, peptydy te krążą jako 28-aminokwasowy C-terminus (tj. ANF) tego prohormonu i jako 98-aminokwasowy N-terminus, który jest proteolitycznie rozszczepiany do pro-przedsionkowego peptydu natriuretycznego (ANP) 31-67 i pro-ANF 1-30. Peptydy te wzmacniają cząsteczkową formę enzymu cyklazy guanylowej, zwiększając wewnątrzkomórkowe wydzielanie cGMP, który, jak wykazano, jest ostatecznym mediatorem obserwowanego rozszerzenia naczyń krwionośnych i natriurezy wtórnej do przedsionkowych peptydów natriuretycznych (3,4). Pojedynczy gen ANF został zidentyfikowany u wszystkich badanych dotychczas gatunków ssaków. U człowieka gen ten znajduje się na chromosomie 1, w paśmie p36, i jest jednym z grupy syntenicznej, która jest obecna na chromosomie 4 u myszy. Gen ten składa się z trzech eksonów oddzielonych dwoma intronami. Ostatnio zidentyfikowano mózgowy peptyd natriuretyczny (BNP) i peptyd natriuretyczny typu C (CNP) oraz co najmniej trzy podtypy receptorów (5). W niniejszym przeglądzie będziemy używać nazwy ANP, chociaż bardziej odpowiednie byłoby określenie przedsionkowy hormon natriuretyczny (ANH).
Przedsionkowy, ale nie tylko przedsionkowy
ANP został zidentyfikowany w wielu różnych tkankach i może pełnić kilka ważnych funkcji fizjologicznych innych niż natriureza i rozszerzanie naczyń. W mózgu występuje w postaci amino-końcowo skróconej. W wydzielanie ANP zaangażowane są dwa systemy: obwodowy ANP (serce i osocze) oraz centralny ANP (jądra przyśrodkowe, okołokomorowe, łukowate, przedoptyczno-przyśrodkowe i inne miejsca) (6). Pomimo bariery krew-mózg, układy te komunikują się poprzez narządy okołokomorowe, organum vasculosum lamina terminalis i organum subfornicalis (7-9). Są one połączone synapsami neuronalnymi (9-14) lub poprzez wydzielanie z podwzgórza peptydów, takich jak wazopresyna (15), endotelina (11) i oksytocyna (16). Dlatego ANP może brać udział w kontroli różnych funkcji, takich jak zmniejszenie aktywności układu renina-angiotensyna-aldosteron oraz hamowanie pobierania soli i wody u szczura (17,18). Niemniej jednak, ANP pochodzący z jądra przyśrodkowego (PVN) jest odpowiedzialny za 87 do 92% zawartości ANP w zwoju pośrodkowym i bierze udział w regulacji funkcji przedniego płata przysadki (19). Kilka eksperymentów z zastosowaniem technik immunoneutralizacji wykazało, że ANP, oprócz udziału w kontroli wydzielania LH i prolaktyny (20,21), może być czynnikiem hamującym uwalnianie kortykotropiny (21-24).
Natriuretyczny, ale gdzie?
ANP został odkryty na podstawie jego właściwości farmakologicznych polegających na wywoływaniu diurezy i natriurezy, chociaż na obwodzie prawdopodobnie ważniejsze jest jego działanie rozszerzające naczynia. Transgeniczne myszy z poziomem ANP 2- do 10-krotnie wyższym od wartości prawidłowych wykazują zasadniczo prawidłową homeostazę płynów i elektrolitów, co przemawia przeciwko fundamentalnej roli obwodowego ANP w metabolizmie wody i sodu. Jednakże, myszy z najwyższymi poziomami ANP były znacznie hipotensyjne, wskazując, że te farmakologiczne efekty nerkowe peptydu są mniej ważne niż jego działania hemodynamiczne (4). Z drugiej strony, u szczurów lub u ludzi, wysokie stężenia ANP są hipotensyjne, nawet jeśli są niższe niż naturalne stężenia w układzie wrotnym przysadki, i są w stanie hamować wydzielanie ACTH in vitro (25). Niemniej jednak, w odpowiednich warunkach, antagonizm pomiędzy układem peptydów natriuretycznych a układem renina-angiotensyna może promować natriurezę. Na przykład, hamowanie przez ANP indukowanego stresem uwalniania wazopresyny może zwiększać nerkową utratę wody, a zmniejszone uwalnianie ACTH indukowane przez ANP może prowadzić do zmniejszenia wydzielania aldosteronu, zmniejszając w ten sposób indukowaną stresem retencję sodu (26), co jest mechanizmem świadczącym o ośrodkowym działaniu natriuretycznym ANP.
I co jeszcze? ANP i HPA-A
Dwie linie badań były wyczerpująco śledzone przez naszą grupę od wczesnych lat osiemdziesiątych. Po pierwsze, dochodzenie dotyczyło systemu neuronów ANPergicznych mózgu i jego roli jako antagonisty układu renina-angiotensyna, jego wpływu na uwalnianie ANP, w tym uwalnianie ANP indukowane przez rozszerzenie objętości (9-14,17-18), oraz innych hormonalnych efektów systemu ANP mózgu na LH, prolaktynę, GH, TSH i wydzielanie ACTH (20,24). Równolegle badaliśmy rytmiczność okołodobową osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA-A) u szczurów z ciągłym lub ograniczonym dostępem do pokarmu (27). Wiadomo, że szczury wykazują okołodobowy szczyt kortykosteronu i ACTH w osoczu tuż przed początkiem dominującego spożycia pokarmu (28). Po raz pierwszy wykazaliśmy okołodobowe i równoległe wahania ANP i kortykosteronu u szczurów z ciągłym (szczyt o 20:00 h) lub ograniczonym dostępem do pokarmu od 9:00 do 11:00 h, ze szczytem o 8:00 h (29). Oba kierunki badań doprowadziły do lepszego zrozumienia zależności między mózgowym i obwodowym ANP, obejmujących interakcje neuronalne i peptydergiczne. Aktywacja centralnego szlaku noradrenergicznego jest zaangażowana w indukowane rozszerzeniem objętościowym uwalnianie ANP oraz w zmienność okołodobową kortykosteronu i ANP u szczurów. Wysoki poziom noradrenaliny i podwyższona liczba alfa-2-adrenoreceptorów znajduje się w PVN (30), powodując duży zryw w przyjmowaniu pokarmu i aktywności na początku okresu ciemności, jednocześnie ze wzrostem częstości akcji serca i ciśnienia (31). Ponadto, centralny szlak noradrenergiczny jest aktywowany przed okresem karmienia u szczurów poddanych restrykcji pokarmowej. Restrykcja pokarmowa wywołuje zaburzenia w schematach aktywność-odpoczynek i sen-wybudzenie ze zmianami w zawartości noradrenaliny i serotoniny w hipokampie oraz w korowej zawartości serotoniny (32), a także neuroprzekaźników związanych z hormonem uwalniającym kortykotropinę (CRH), zaangażowanych w zachowania żywieniowe (33). Wzorce odżywiania się są wynikiem złożonej równowagi pomiędzy czynnikami anorektycznymi (CRH, cholecystokinina (CCK), neurotensyna) i orektycznymi (neuropeptyd Y (NPY), polipeptyd trzustkowy, galanina), stanowiącymi skomplikowany obwód. CRH i NPY zasługują na dodatkowy komentarz. Restrykcja pokarmowa indukuje wzrost poziomu mRNA NPY w jądrze łukowatym i redukuje poziom mRNA CRH w PVN w fizjologicznej odpowiedzi na przywrócenie przyjmowania pokarmu (34). Dallman i wsp. (35) zasugerowali, że układ NPYergiczny, którego aktywność jest zwiększona na czczo i zmniejszona podczas karmienia, pod wpływem insuliny i braku glikokortykoidów, może pośredniczyć w indukowanym na czczo przesterowaniu rytmów dobowych w HPA-A. Proponujemy, że ograniczone żywieniem wysokie poziomy kortykosteronu mogą przyczyniać się do obserwowanej redukcji CRH mRNA poprzez działanie ANP. Ponadto, glikokortykoidy są zdolne do stymulowania wydzielania ANP lub aktywności genowej (36-41). Efekt ten może być zgodny z możliwym podwzgórzowo-kardio-nadnerczowym mechanizmem kontroli zwrotnej (29).
Diurnalne wahania ANP i ograniczenie jedzenia
Ponieważ szczury piją, kiedy jedzą i jedzą, kiedy piją, ograniczenie wody lub jedzenia skutecznie ogranicza konsumpcję obu tych substancji (35). Aby sprawdzić hipotezę, że ograniczenie jedzenia jest głównym „zeitgeberem” dla dobowej zmienności kortykosteronu, ACTH i ANP oraz aby określić rolę ograniczenia wody, badaliśmy te rytmy u szczurów z ograniczeniem wody (woda od 9:00-11:00 h). Szczury z ograniczeniami wodnymi wykazywały podwójny szczyt kortykosteronu o 8:00 i 20:00 h oraz szczyt ACTH o 8:00 h, nie wykazywały natomiast zmienności dobowej ANP. Stwierdziliśmy, że spożycie pokarmu jest ważniejszym niż spożycie wody synchronizatorem aktywności i rytmiczności HPA. Uważamy, że wpływ ograniczenia wody na wydzielanie kortykosteronu i ACTH jest mediowany przez zmiany w spożyciu pokarmu, ponieważ istnieje spontaniczny wybuch karmienia w obecności podaży wody. Szczury z ograniczeniami wodnymi są mniej aktywne w okresie światła niż szczury z ograniczeniami pokarmowymi. W rzeczywistości, szczury z wyłącznym spożyciem 0,9% lub 1,5% NaCl wykazują większą nadpobudliwość i bardziej intensywne zachowania związane z poszukiwaniem napojów, znosząc tym samym dobową zmienność okołodobową ANP z powodu wysokiego wydzielania ANP w tym okresie. Szczury karmione adrenalektomią nie wykazywały dobowej zmienności ANP. Może to być przypisane zmniejszeniu spontanicznego pobierania pokarmu i aktywności w okresie ciemnym w porównaniu z okresem jasnym, ze względu na redukcję alfa-2-adrenoreceptorów w PVN, jak wykazali Bhakthavatsalam i Leibowitz (42) oraz Jhanwar-Uniyal i wsp. (30). Nie wiemy, czy stymulujący wpływ glikokortykoidów na genową transkrypcję ANP przyczynia się do wieczornego szczytu ANP i jest ostatecznie tłumiony przez adrenalektomię (ADX). Wykazaliśmy, że deksametazon (50 µg/kg masy ciała) podawany dootrzewnowo szczurom ADX powodował drastyczne obniżenie ACTH, któremu towarzyszył wyraźny wzrost ANP w ciągu 90 min. Wynik ten sugeruje, że jednoczesny wzrost wrotnej zawartości ANP może pośredniczyć w zmniejszeniu hipersekrecji ACTH u szczurów ADX. Interesujące jest, że ten mechanizm sprzężenia zwrotnego wykorzystuje ten sam receptor typu II, który pośredniczy w wysokim poborze pokarmu występującym na początku ciemności, który jest zniesiony przez ADX i przywrócony przez kortykosteron (43).
ANP, peptyd związany z karmieniem? Działania obwodowe czy centralne?
Interakcja pomiędzy insuliną i kortykosteroidem służy jako obwodowa pętla hormonalnego sprzężenia zwrotnego, która reguluje dobrze znany system karmienia i poszczenia NPYergic, ale jeśli poziom insuliny w osoczu zostałby podniesiony w próbie zwiększenia poziomu insuliny w OUN (w nadziei na zaobserwowanie konsekwentnego spadku spożycia pokarmu), wynikająca z tego hipoglikemia wywołałaby nagły wzrost spożycia pokarmu (44). Podobnie, jeśli poziom ANP w osoczu zostałby zwiększony do wysokiego poziomu potrzebnego do zahamowania HPA-A, wynikające z tego niedociśnienie mogłoby mieć efekt stymulujący. Dlatego też centralne miejsca, w których znajduje się ANP (PVN, jądro łukowate, okołokomorowe boczne podwzgórze, AV3V, narząd podoczodołowy, jądro nadoptyczne) mogą działać jako miejsca integrujące złożony system, który łączy karmienie, HPA-A, aktywność fizyczną i stan układu krążenia. Kortykosteroidy i insulina mogą działać jako sygnały obwodowe, a locus ceruleus, nucleus tractus solitarius i jądro grzbietowo-przyśrodkowe jako stacje pośrednie. Aktywacja noradrenergicznych i serotoninergicznych szlaków może być zaangażowana, ale natura innych interakcji i peptydów zasługuje na dalsze badania.
1. De Bold AJ, Borenstein HB, Yerss AT & Sonnenberg H (1981). Szybka i silna odpowiedź natriuretyczna na dożylne wstrzyknięcie ekstraktu z mięśnia sercowego przedsionka u szczurów. Life Sciences, 28: 89-94.
2. De Bold AJ (1985). Przedsionkowy czynnik natriuretyczny. A hormone produced by the heart. Science, 230: 767-770.
3. Vesely DL, Douglass MA, Dietz JR, Giordano AT, McCormick MT, Rodrigues-Paz G & Schocken DD (1994). Negative feedback of atrial natriuretic peptides. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 78: 1128-1134.
4. Rosenzweig A & Seidman CE (1991). Przedsionkowy czynnik natriuretyczny i pokrewne hormony peptydowe. Annual Review of Biochemistry, 60: 229-255.
5. Imura H, Nakao K & Itoh H (1992). The natriuretic peptide system in the brain: implications in the central control of cardiovascular and neuroendocrine functions. Frontiers in Neuroendocrinology, 13: 217-249.
6. Ma LY, Zhang ML, Yang XD, Tian DR, Qi JS & Zhang DM (1991). Neuroendokrynologia przedsionkowego polipeptydu natriuretycznego w mózgu. Neuroendocrinology, 53: 12-17.
7. Phillips MI, Kimura B, Wang H & Hoffman WE (1989). Effect of vagotomy on brain and plasma atrial natriuretic peptide during hemorrhage. American Journal of Physiology, 257: 1393-1399.
8. Bahner U, Geiger H, Palkovits M, Gantem D, Michel J & Heidland A (1990). Przedsionkowe peptydy natriuretyczne w jądrach mózgu szczurów z wrodzoną cukrzycą insipidus (szczury Brattleboro). Neuroendocrinology, 51: 721-727.
9. Antunes-Rodrigues J, Ramalho MJ, Reis LC, Menani JV & Turrin MQA (1991). Lesions of the hypothalamus and pituitary inhibit volume-expansion-induced release of atrial natriuretic peptide. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 88: 2956-2960.
10. Antunes-Rodrigues J, Machado BH, Andrade HA, Mauad H, Ramalho MJ, Reis LC, Silva-Netto CR, Favaretto ALV, Gutkowska J & McCann SM (1992). Baroreceptory szyjno-aortalne i nerkowe pośredniczą w uwalnianiu przedsionkowego peptydu natriuretycznego indukowanego rozszerzeniem objętości krwi. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 89: 6828-6831.
11. Antunes-Rodrigues J, Marubayashi U, Favaretto ALV & Gutkowska J (1993). Essential role of hypothalamic muscarinic and alpha-adrenergic receptors in atrial natriuretic peptide release induced by blood volume expansion. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 90: 10240-10244.
12. Antunes-Rodrigues J, Picanço-Diniz WL, Favaretto ALV, Gutkowska J & McCann SM (1993). Brain atrial natriuretic peptide neurons play an essential role in volume expansion-induced release of atrial natriuretic peptide and natriuresis. Neuroendocrinology, 58: 696-700.
13. Antunes-Rodrigues J, Ramalho MJ, Reis LC, Picanço-Diniz DWL, Favaretto ALV, Gutkowska J & McCann SM (1993). The possible role of endothelin acting within the hypothalamus to induce the release of atrial natriuretic peptide and natriuresis. Neuroendocrinology, 58: 701-708.
14. Reis LC, Ramalho MJ, Favaretto AL, Gutkowska J, McCann SM & Antunes-Rodrigues J (1994). Participation of the ascending serotonergic system in the stimulation of atrial natriuretic peptide release. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 91: 12022-12026.
15. Manning PT, Scwartz D, Katsube NC, Holmberg SW & Needleman P (1985). Stymulowane wazopresyną uwalnianie atriopeptyny: antagoniści endokrynni w homeostazie płynów. Science, 229: 395-397.
16. Haanwinckel MA, Elias LK, Favaretto ALV, Gutkowska J, McCann SM & Antunes-Rodrigues J (1995). Oxytocin mediates atrial natriuretic peptide release and natriuresis after volume expansion in the rat. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 92: 7902-7906.
17. Antunes-Rodrigues J, McCann SM & Samson WK (1986). Centralne podawanie przedsionkowego czynnika natriuretycznego hamuje preferencję soli u szczura. Endocrinology, 118: 1726-1728.
18. Baldissera S, Menani JV, Sotero S, Favaretto ALV, Gutkowska J, Turrin MQA, McCann SM & Antunes-Rodrigues J (1989). Role of the hypothalamus in the control of atrial natriuretic peptide release. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA , 86: 9621-9625.
19. Palkovits M, Eskay RL & Antoni FA (1987). Atrial natriuretic peptide in the median eminence is of paraventricular nucleus origin. Neuroendocrinology, 46: 542-544.
20. Franci CR, Anselmo-Franci JA & McCann SM (1990). Opposite effects of central immunoneutralization of angiotensin II or atrial natriuretic peptide on luteinizing hormone release in ovariectomized rats. Neuroendocrinology, 51: 683-687.
21. Fink G, Dow RC, Casley D, Johnston CI, Lim AT, Copolov DL, Bennie J, Carroll S & Dick H (1991). Atrial natriuretic peptide is a physiological inhibitor of ACTH release: evidence from immunoneutralization in vivo. Journal of Endocrinology, 131: 9-12.
22. Antoni FA, Hunter EFM, Lowry PJ, Noble JM & Seckl JR (1992). Atriopeptyna: endogenny hormon hamujący uwalnianie kortykotropiny. Endocrinology, 130: 1753-1755.
23. Fink G, Dow RC, Casley D, Johnston CI, Bennie J, Carroll S & Dick H (1992). Przedsionkowy peptyd natriuretyczny jest zaangażowany w odpowiedź ACTH na stres i ujemne sprzężenie zwrotne glukokortykoidów u szczura. Journal of Endocrinology, 135: 37-43.
24. Franci CR, Anselmo-Franci JA & McCann SM (1992). Rola endogennego przedsionkowego peptydu natriuretycznego w spoczynku i stresu indukowanego uwalniania kortykotropiny, prolaktyny, hormonu wzrostu i hormonu tyreotropowego. Proceedings of the National Academy of Sciences, USA, 89: 11391-11395.
25. Lim AT, Shewardt WJ, Copolov D, Windmill D & Fink G (1990). Atrial natriuretic factor is released into hypophysial portal blood: direct evidence that atrial natriuretic factor may be a neurohormone involved in hypothalamic pituitary control. Journal of Neuroendocrinology, 2: 15-17.
26. McCann SM, Gutkowska J, Franci CR, Favaretto ALV & Antunes-Rodrigues J (1994). Hypothalamic control of water and salt intake and excretion. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 27: 865-884.
27. Moreira AC & Krieger DT (1982). Wpływ wagotomii podprzeponowej na rytmiczności okołodobowej kortykosteronu u szczurów z ciągłym lub ograniczonym dostępem do żywności. Physiology and Behavior, 28: 787-790.
28. Krieger DT (1979). Rytmy w CRF, ACTH i kortykosteroidów. Raven Press, New York, 123-142.
29. Oliveira MHA, Antunes-Rodrigues J, Leal AMO, Elias LLK & Moreira AC (1993). Circadian variations of plasma atrial natriuretic peptide and corticosterone in rats with continuous or restricted access to food. Life Sciences, 53: 1795-1801.
30. Jhanwar-Uniyal M, Roland CR & Leibowitz SF (1986). Rytm dobowy receptorów alfa-2-noradrenergicznych w jądrze przyśrodkowym i innych obszarach mózgu: związek z krążącym kortykosteronem i zachowaniami żywieniowymi. Life Sciences, 38: 473-482.
31. Jansen BJA, Tyssen CM, Duindam H & Rietveld WJ (1994). Suprachiasmatic lesions eliminują 24-h zmienność ciśnienia krwi u szczurów. Physiology and Behavior, 55: 302-311.
32. Krieger DT (1974). Żywność i ograniczenie wody przesuwa kortykosteron, temperatura, aktywność i mózgu okresowości amin. Endocrinology, 95: 1195-1201.
33. Beck B (1992). Cholécystokinine, neurotensine et corticotropin-releasing factor, trois importants peptides anorexigènes. Annales d’Endocrinologie, 53: 44-56.
34. Brady LS, Smith MA, Gold PW & Herkenham M (1990). Altered ekspresji podwzgórza neuropeptydów mRNAs w żywności ograniczone i żywności pozbawione szczurów. Neuroendocrinology, 52: 441-447.
35. Dallman MF, Strack AM, Akana SF, Bradbury MJ, Hanson ES, Scribner KA & Smith M (1993). Feast and famine: krytyczna rola glikokortykoidów z insuliną w dziennym przepływie energii. Frontiers in Neuroendocrinology, 5: 315-321.
36. Gardner DG, Hane S, Trachewsky D, Schenk D & Baxter JD (1986). Atrial natriuretic peptide mRNA jest regulowany przez glukokortykoidy in vivo. Biochemical and Biophysical Research Communications, 139: 1047-1054.
37. Shields PP, Dixon JE & Glembotski CC (1988). The secretion of atrial natriuretic factor (99-126) by cultured cardiac myocytes is regulated by glucocorticoids. Journal of Biological Chemistry, 263: 12619-12628.
38. Huang W, Choi GL, Yang Z, Copolov DL & Lim AT (1991). Plastyczność reaktywności adrenoceptorów na wydzielanie irANP i ekspresję pro-ANP mRNA w kulturach neuronów podwzgórza: modulacja przez deksametazon. Endocrinology, 128: 2591-2600.
39. Weidmann P, Matter DR, Matter EE, Gnadinger MP, Uehlinger DE, Shaw S & Hess C (1988). Glukokortykoid i mineralokortykoid stymulują uwalnianie przedsionkowego peptydu natriuretycznego u człowieka. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 66: 1233-1239.
40. Saxenhofer H, Angst M, Weidmann P, Shaw SG & Ferrier C (1988). Corticosteroid-induced stimulation of atrial natriuretic peptide in man. Acta Endocrinologica, 118: 179-186.
41. Garcia R, Debinski W, Gutkowska J, Kuchel O, Thibault G, Genest J & Cantin M (1985). Gluko- i mineralokortykoidy mogą regulować efekt natriuretyczny oraz syntezę i uwalnianie przedsionkowego czynnika natriuretycznego przez przedsionki szczura in vivo. Biochemical and Biophysical Research Communications, 131: 806-814.
42. Bhakthavatsalam P & Leibowitz SF (1986). Alpha-2 noradrenergiczne rytm karmienia w jądrze przyśrodkowym: związek z kortykosteronem. American Journal of Physiology, 250: 83-88.
43. Tempel LD, Yamamoto M, Kim T & Leibowitz SF (1991). Effects of adrenalectomy on macronutrient selection patterns in the rat. Pharmacology, Biochemistry and Behavior, 40: 861-866.
44. Schwartz MW, Figlewicz DP, Baskin DG, Woods SC & Porte D (1992). Insulina w mózgu: hormonalny regulator równowagi energetycznej. Endocrine Reviews, 13: 387-414.
Podziękowania
Autorzy dziękują pannie Anie Cristinie C. Pereira i panu Alexowi A. da Silva za pomoc sekretarską.
Korespondencja i przypisy
Adres do korespondencji: A.C. Moreira, Departamento de Clínica Médica, Faculdade de Medicina de Ribeirão Preto, USP, 14048-900 Ribeirão Preto, SP, Brasil. Fax: 55 (016) 633-1144.
Przedstawione na Międzynarodowym Sympozjum „Neuroendocrine Control of Body Fluid Homeostasis”, Ribeirão Preto, SP, Brasil, August 17-20, 1996. Badania wspierane przez CNPq i HCFMRP-FAEPA. Publikacja wsparta przez FAPESP. Otrzymano 29 listopada 1996. Przyjęta 6 stycznia 1997.
.