Rozwój przed urodzeniem, czyli rozwój prenatalny (od łac. natalis 'odnoszący się do narodzin') to proces, w którym w czasie ciąży rozwija się zygota, a później zarodek, a następnie płód. Rozwój prenatalny rozpoczyna się od zapłodnienia i powstania zygoty, pierwszego etapu rozwoju embrionalnego, który jest kontynuowany w rozwoju płodowym aż do narodzin.
PłodnośćEdit
Płodnienie następuje, gdy plemnik z powodzeniem wniknie w błonę komórkową komórki jajowej. Chromosomy plemnika są przekazywane do komórki jajowej, tworząc unikalny genom. Jajo staje się zygotą i rozpoczyna się stadium zarodkowe rozwoju embrionalnego. Etap zarodkowy odnosi się do czasu od zapłodnienia, poprzez rozwój wczesnego zarodka, aż do implantacji. Etap zarodkowy kończy się po około 10 dniach ciąży.
Zygota zawiera pełny materiał genetyczny, ze wszystkimi cechami biologicznymi pojedynczej istoty ludzkiej i rozwija się w zarodek. W skrócie, rozwój embrionalny składa się z czterech etapów: stadium moruli, stadium blastuli, stadium gastruli i stadium neuruli. Przed implantacją zarodek pozostaje w białkowej powłoce, zona pellucida, i przechodzi serię szybkich mitotycznych podziałów komórkowych, zwanych rozszczepieniem. Tydzień po zapłodnieniu zarodek nie jest jeszcze duży, ale wykluwa się z zony pellucida i przylega do wyściółki macicy matki. To wywołuje reakcję decidualną, w której komórki macicy proliferują i otaczają zarodek, powodując jego zagnieżdżenie się w tkance macicy. W międzyczasie zarodek rozrasta się i rozwija zarówno w tkankę embrionalną, jak i pozazarodkową, z których ta ostatnia tworzy błony płodowe i łożysko. U człowieka, w późniejszych etapach rozwoju prenatalnego, zarodek określany jest mianem płodu. Przejście z embrionu do płodu jest arbitralnie zdefiniowane jako mające miejsce 8 tygodni po zapłodnieniu. W porównaniu z embrionem, płód ma bardziej rozpoznawalne cechy zewnętrzne i zestaw stopniowo rozwijających się narządów wewnętrznych. Niemal identyczny proces zachodzi u innych gatunków.
Rozwój embrionalnyEdit
Rozwój embrionalny człowieka odnosi się do rozwoju i formowania się ludzkiego embrionu. Charakteryzuje się on procesem podziału i różnicowania komórek zarodka, który zachodzi we wczesnych stadiach rozwoju. W sensie biologicznym rozwój człowieka obejmuje wzrost od jednokomórkowej zygoty do dorosłej istoty ludzkiej. Zapłodnienie następuje wtedy, gdy plemnik pomyślnie wniknie i połączy się z komórką jajową (ovum). Materiał genetyczny plemnika i komórki jajowej łączy się wówczas w pojedynczą komórkę zwaną zygotą i rozpoczyna się etap zarodkowy rozwoju prenatalnego. Etap embrionalny obejmuje pierwsze osiem tygodni rozwoju; na początku dziewiątego tygodnia embrion jest określany mianem płodu.
Faza zarodkowa odnosi się do czasu od zapłodnienia poprzez rozwój wczesnego embrionu aż do implantacji w macicy. Etap zarodkowy trwa około 10 dni. Podczas tego etapu zygota zaczyna się dzielić, w procesie zwanym rozszczepieniem. Następnie powstaje blastocysta, która zostaje wszczepiona do macicy. Rozwój embrionalny jest kontynuowany w kolejnym etapie gastrulacji, kiedy to w procesie zwanym histogenezą tworzą się trzy warstwy zarodkowe embrionu, a następnie zachodzą procesy neurulacji i organogenezy.
W porównaniu z embrionem płód ma bardziej rozpoznawalne cechy zewnętrzne i bardziej kompletny zestaw rozwijających się narządów. Cały proces rozwoju embrionalnego obejmuje skoordynowane przestrzennie i czasowo zmiany w ekspresji genów, wzroście komórek i ich różnicowaniu. Niemal identyczny proces zachodzi u innych gatunków, zwłaszcza wśród chordates.
Rozwój płoduEdit
Płód to etap rozwoju człowieka uważany za rozpoczynający się dziewięć tygodni po zapłodnieniu. W ujęciu biologicznym rozwój prenatalny jest jednak kontinuum, z wieloma cechami definiującymi, odróżniającymi zarodek od płodu. Płód charakteryzuje się również obecnością wszystkich głównych narządów ciała, choć nie będą one jeszcze w pełni rozwinięte i funkcjonalne, a niektóre nie będą jeszcze umiejscowione w swoim ostatecznym położeniu.
Wpływ matkiEdit
Płód i zarodek rozwijają się w macicy, narządzie, który siedzi w miednicy matki. Proces, którego doświadcza matka podczas noszenia płodu lub zarodka, jest określany mianem ciąży. Łożysko łączy rozwijający się płód ze ścianą macicy, aby umożliwić wchłanianie składników odżywczych, termoregulację, usuwanie odpadów i wymianę gazową przez krew matki; aby zwalczać infekcje wewnętrzne; oraz aby produkować hormony, które podtrzymują ciążę. Łożysko dostarcza tlen i składniki odżywcze rosnącemu płodowi i usuwa produkty odpadowe z krwi płodu. Łożysko przyczepia się do ściany macicy, a pępowina płodu rozwija się z łożyska. Narządy te łączą matkę i płód. Łożyska są charakterystyczne dla ssaków łożyskowych, ale występują również u torbaczy i niektórych ssaków innych niż ssaki, o różnym stopniu rozwoju. Homologia takich struktur w różnych organizmach żyworodnych jest dyskusyjna, a w bezkręgowcach, takich jak Arthropoda, jest analogiczna w najlepszym przypadku.