Teby, współczesna greka Thíva, dímos (gmina) i miasto, Grecja Środkowa (współczesna greka: Stereá Elláda) periféreia (region). Miasto leży na północny zachód od Aten (Athína) i było jednym z głównych miast i potęg starożytnej Grecji. Na akropolu starożytnego miasta stoi obecny ośrodek handlowy i rolniczy Teb. Znajduje się na niskim grzbiecie dzielącym otaczającą równinę; współczesne miasto jest siedzibą greckiego prawosławnego biskupa Teb i Lewadii. Posiada obfite źródła wody, z których najsłynniejsze w starożytności nosiło nazwę Dirce, a żyzna równina w okolicy jest dobrze nawodniona.
J. Matthew Harrington
Teby były siedzibą legendarnego króla Edypa i miejscem akcji większości starożytnych tragedii greckich – zwłaszcza „Siedmiu przeciw Tebom” Ajschylosa i „Edypa króla i Antygona” Sofoklesa – oraz innych kompilacji dotyczących losów Edypa, jego żony-matki i dzieci.
Podobno pierwotnie zajmowali je Ektenidzi pod wodzą Ogygesa (Ogygusa), Tebę niektórzy poeci klasyczni nazywają Ogygionem. Grecka legenda przypisuje założenie starożytnej cytadeli, Cadmea, bratu Europy, Kadmosowi, któremu pomagali Spartoi (rasa wojowników wyrosłych ze smoczych zębów, które zasiał Kadmos). Budowę słynnego siedmiobramnego muru w Tebach przypisuje się zwykle Amfionowi, który podobno zaczarował kamienie, by się poruszały, grając na swojej lirze. Archeologiczne dowody wskazują, że miejsce to było zamieszkane zarówno we wczesnym, jak i późnym okresie epoki brązu. Zrujnowany pałac w stylu minojskim w Cadmea z XV w. p.n.e. ozdobiony był freskami przedstawiającymi kobiety tebańskie w strojach minojskich; niektóre wazy kreteńskie sugerują również kontakty między Tebami a Knossos w okresie 1450-1400 p.n.e. W 1970 r. znaleziono gliniane tabliczki potwierdzające związki mykeńsko-minojskie, a odkrycie mezopotamskich pieczęci cylindrycznych w 1964 r. wzmocniło teorię, że Kadmos wprowadził pismo do Grecji.
Teby rywalizowały z Argolís jako centrum władzy mykeńskiej, dopóki ich pałac i mury nie zostały zniszczone na krótko przed wojną trojańską (ok. 1200 r. p.n.e.). Zgodnie z tradycją miasto zostało zniszczone przez synów Siedmiu, o których pisał Ajschylos. Wiedza o kolejnych wiekach jest skąpa. Imigracja spowodowała powstanie mieszanego rodu Boeotów, w tym Aegeidów, klanu doryckiego, a oligarchia wielkich majątków została uregulowana prawami uchwalonymi ok. 725 roku. W VI wieku powstała liga miast boeotyckich, od V wieku zdominowana przez Tebę. Wrogość do Aten w sprawie wspólnych interesów w okręgu Plataea doprowadziła w V wieku do współpracy Teb z Persją, a później ze Spartą. Sugestia Teban pod koniec (404) wojny peloponeskiej, aby Spartanie unicestwili Ateńczyków, została odrzucona; doszło do starcia obu potęg, a Sparta, wygrywając, rozwiązała Ligę Boecjańską (386) i zajęła Kadmeę (382).
Powstałe po 379 r. Teby zreorganizowały ligę zgodnie z zasadami demokracji i pokonały Spartę pod Tegirą (375) i Leuktrami (371). Przez następne 10 lat Teby były pierwszą potęgą militarną w Grecji; ich dowódca Epaminondas najechał Peloponez (370-362) i zginął w bitwie pod Mantineją (362). Potem nastąpił szybki upadek, a w 346 r. konflikty społeczne zmusiły Teb do przyjęcia Filipa II Macedońskiego. Teby nadal były kapryśne, zerwały zaufanie z Filipem i w 338 r. zostały pokonane pod Chaeroneą; Liga Boeotańska została ponownie rozwiązana, a Tebę obsadziły wojska macedońskie. Po masakrze i prawie całkowitym zniszczeniu w bezowocnym powstaniu (336) przeciwko Aleksandrowi Wielkiemu, Kassander odbudował Tebę w 316 roku. Losy miasta wahały się między niezależnością a podporządkowaniem. Od ok. 280 r. ponownie stało się częścią odrodzonej Ligi Boecjańskiej, zawierając w zależności od potrzeb regionalne sojusze. Za udział w buncie Achajów miasto ostatecznie dostało się pod panowanie Rzymu i zostało pozbawione połowy terytorium w 86 r. przez rzymskiego generała Sullę.
Historyk Pausanias (II w. n.e.) donosił, że Cadmea jest nadal zamieszkana, ale miasto zostało opanowane przez kolejnych zdobywców i poszukiwaczy przygód. W czasach bizantyjskich i frankijskich miasto prosperowało jako centrum administracyjne i handlowe, szczególnie w zakresie tkania jedwabiu. W 12 wieku miała dużą kolonię żydowską. Podczas okupacji tureckiej (1435-1829), to było tylko biedna wioska, a w 19 wieku został zniszczony przez trzęsienie ziemi i odbudowany. Niewiele artefaktów z jego najwcześniejszych dni przetrwało.
Teraz miasto jest głównym miastem rynkowym bogatej równiny rolniczej, handlującym pszenicą, oliwą z oliwek, winem, tytoniem i bawełną, jak również wyrobem jedwabiu. Jest ono połączone koleją z Atenami (Athína). Wśród kilku starożytnych ruin znajdują się pozostałości murów miejskich, pałac Kadmosa (ok. 1450-1350 p.n.e.) i Ismeneion, czyli świątynia Apollina Ismeniusa. Ludność. (2001) miasto, 21,929; gmina, 36,086; (2011) miasto, 22,883; gmina, 36,477.