Wprowadzenie do postaci Ofelii w Hamlecie
Ze wszystkich kluczowych postaci w Hamlecie, Ofelia jest najbardziej statyczna i jednowymiarowa. Ma potencjał, by stać się bohaterką tragiczną – pokonać zadane jej przeciwności losu – ale zamiast tego popada w obłęd, stając się jedynie tragiczną. Wydaje się, że sama Ofelia nie jest tak ważna, jak jej reprezentacja dwoistej natury kobiet w sztuce. Stopień, w jakim Hamlet czuje się zdradzony przez Gertrudę, jest o wiele bardziej widoczny dzięki obecności Ofelii. Uczucia wściekłości Hamleta wobec matki mogą być skierowane w stronę Ofelii, która, w jego ocenie, ukrywa swoją nieskazitelną naturę pod płaszczykiem nieskazitelności, podobnie jak Gertruda.
Dzięki Ofelii jesteśmy świadkami ewolucji lub deewolucji Hamleta w człowieka przekonanego, że wszystkie kobiety są dziwkami; że kobiety, które wydają się najczystsze, są w środku czarne od zepsucia i seksualnego pożądania. A jeśli kobiety są nierządnicami, to muszą mieć swoich mocodawców. Gertruda została uczyniona dziwką przez Klaudiusza, a Ofelia przez swojego ojca. W akcie II Poloniusz przygotowuje się do wykorzystania powabnej Ofelii, aby odkryć, dlaczego Hamlet zachowuje się tak dziwnie. Hamleta nie ma w pokoju, ale z kolejnych linijek wynika, że podsłuchał, jak Poloniusz próbuje wykorzystać wdzięki córki do swoich podstępnych celów. W zrozpaczonym umyśle Hamleta nie ma żadnej szarej strefy: Poloniusz prostytuuje swoją córkę. Hamlet mówi to Poloniuszowi prosto w twarz, nazywając go „sprzedawcą ryb” (mimo że Poloniusz nie potrafi rozszyfrować znaczenia słów Hamleta). Jak argumentuje Kay Stanton w swoim eseju Hamlet’s Whores:
Może można przyznać… że to, co czyni kobietę dziwką w ocenie Hamleta, to jej seksualne wykorzystanie nie przez jednego, ale przez więcej niż jednego mężczyznę…. To, co wydaje się oburzać w „zakonnym” interludium, to fakt, że Ofelia postawiła swoje poczucie miłości i obowiązku wobec innego mężczyzny ponad poczucie miłości i obowiązku wobec niego, tak jak Gertruda postawiła swoje poczucie miłości i obowiązku wobec nowego męża ponad poczucie miłości i obowiązku wobec starego. Gertruda wybrała brata zamiast martwego Hamleta; Ofelia wybiera ojca zamiast żywego Hamleta: oba wybory można odczytać jako dodatkowo perwersyjne seksualnie, będące dla Hamleta „kazirodczymi” (Stanton, New Essays on Hamlet)
Dla reszty z nas Ofelia reprezentuje coś zupełnie innego. Dla zewnętrznych obserwatorów Ofelia jest uosobieniem dobroci. Podobnie jak Gertruda, młoda Ofelia jest dziecinna i naiwna. Ale w przeciwieństwie do królowej Gertrudy, Ofelia ma powody, by nie zdawać sobie sprawy z surowych realiów życia. Jest bardzo młoda i straciła matkę, prawdopodobnie przy porodzie. Jej ojciec, Poloniusz, i brat, Laertes, kochają Ofelię ogromnie i dołożyli wszelkich starań, by zapewnić jej schronienie. Nie angażuje się w sprawy państwowe, całe dnie spędza na szydełkowaniu i zbieraniu kwiatów. Miłość, jaką okazują jej Poloniusz i Laertes, odwzajemnia dziesięciokrotnie, łącząc ją z całkowitą i niezachwianą lojalnością. „Cały jej charakter jest prosty, bezinteresowny” (Bradley 130). Nawet jeśli jej miłość do Hamleta jest silna, ona słucha ojca, kiedy mówi jej, aby nie widzieć Hamleta ponownie lub przyjąć żadnych listów, które Hamlet pisze. Jej serce jest czyste, a kiedy robi coś nieuczciwego, np. mówi Hamletowi, że jej ojciec poszedł do domu, kiedy naprawdę jest za zasłoną, to z prawdziwego strachu. Ofelia kurczowo trzyma się wspomnienia o Hamlecie, który traktował ją z szacunkiem i czułością, broni go i kocha do końca, mimo jego brutalności. Ona jest niezdolna do obrony, ale przez jej nieśmiałe odpowiedzi widzimy wyraźnie jej intensywne cierpienie:
Hamlet: …I did love you once.
Ophelia: Rzeczywiście, mój panie, sprawiłeś, że wierzę tak.
Hamlet: Nie powinieneś był mi wierzyć…nie kochałem cię.
Ophelia: Byłam tym bardziej oszukana.
Jej słabość i niewinność działają na jej niekorzyść, ponieważ nie może poradzić sobie z rozwijaniem jednego traumatycznego wydarzenia po drugim. Ulubieniec Ofelii, Hamlet, powoduje cały jej emocjonalny ból przez całą sztukę, a kiedy jego nienawiść jest odpowiedzialna za śmierć jej ojca, zniosła wszystko, co jest w stanie znieść i popada w obłęd. Ale nawet w swoim szaleństwie symbolizuje, dla wszystkich oprócz Hamleta, nieprzekupność i cnotę. „W jej wędrówkach słyszymy od czasu do czasu podtekst najgłębszego smutku, ale nigdy agonalny krzyk strachu lub przerażenia, który czyni szaleństwo strasznym lub szokującym. A obraz jej śmierci, jeśli nasze oczy stają się niewyraźne w jej oglądaniu, jest nadal czysto piękny”. (Bradley, Tragedia szekspirowska 132-3). Sprośne piosenki, które śpiewa przed Laertesem, Gertrudą i Klaudiuszem, przypominają, że zepsuty świat zebrał swoje żniwo na czystej Ofelii. Pokazują nam, że tylko w swoim szaleństwie spełnia ona fałszywe wyobrażenie Hamleta o niej jako rozpustnej kobiecie.
Jak cytować ten artykuł:
Mabillard, Amanda. Ophelia. Shakespeare Online. 20 Aug. 2000.Bradley, A.C. Shakespearean Tragedy. New York: St. Martin’s Press, 1966.
Stanton, Kay. Hamlet’s Whores. In New Essays on Hamlet. Ed. Mark Burnett. New York: AMS Press, 1994.
______________
Więcej zasobów
Życie codzienne w Szekspirowskim Londynie Życie w Stratfordzie (struktury i gildie) Życie w Stratfordzie (rzemiosła, prawa, meble, higiena) Dni szkolne w Stratfordzie: Co czytał Szekspir? Gry w szekspirowskiej Anglii Gry w szekspirowskiej Anglii An Elizabethan Christmas Odzież w elżbietańskiej Anglii Królowa Elżbieta: Shakespeare’s Patron Król Anglii Jakub I: Patron Szekspira Hrabia Southampton: Patron Szekspira Going to a Play in Elizabethan London Ben Jonson and the Decline of the Drama Publishing in Elizabethan England Shakespeare’s Audience Religia w Anglii Szekspira Alchemia i astrologia w czasach Szekspira Rozrywka w elżbietańskiej Anglii Pierwsza publiczna scena teatralna w Londynie Szekspir przebojem zdobywa świat