Aniołowie

Termin anioł, który pochodzi od greckiego słowa angelos, jest odpowiednikiem hebrajskiego słowa mal’akh, oznaczającego „posłańca”. Dosłowne znaczenie słowa anioł wskazuje więc bardziej na funkcję lub status takich istot w kosmicznej hierarchii niż na konotacje istoty lub natury, które zajmowały poczesne miejsce w pobożności ludowej, zwłaszcza w religiach Zachodu. A zatem, anioły mają swoje znaczenie przede wszystkim w tym, co robią, a nie w tym, czym są. Jakąkolwiek esencję lub nieodłączną naturę posiadają, to w kategoriach ich relacji do ich źródła (Boga lub ostatecznej istoty). Jednak ze względu na zachodnią ikonografię (system symboli obrazowych) aniołów, nadano im istotne tożsamości, które często przewyższają ich funkcjonalne relacje do sacrum lub świętości oraz ich performatywne relacje do świata profanum. Innymi słowy, pobożność ludowa, karmiąc się graficznymi i symbolicznymi przedstawieniami aniołów, do pewnego stopnia nadawała postaciom anielskim status półboski, a nawet boski. Choć takie przypadki nie są zazwyczaj usankcjonowane doktrynalnie lub teologicznie, niektóre postacie anielskie, takie jak Mitra (perski bóg, który w zoroastryzmie stał się anielskim pośrednikiem między niebem a ziemią oraz sędzią i opiekunem stworzonego świata), osiągnęły półboski lub boski status w swoich własnych kultach.

W Zoroastryzmie istniała wiara w amesha spentas, świętych lub hojnych nieśmiertelnych, którzy byli funkcjonalnymi aspektami lub podmiotami Ahura Mazdā, Mądrego Pana. Jeden z amesha spentas, Vohu Manah (Dobry Umysł), objawił irańskiemu prorokowi Zarathustrze (Zoroaster; zm. ok. 551 r. p.n.e.) prawdziwego Boga, jego naturę oraz rodzaj etycznego przymierza, które ludzie mogą przyjąć i być posłuszni lub odrzucić i nie przestrzegać. W podobny sposób, około 1200 lat później, archanioł Gabriel objawił prorokowi Muhammadowi (V-VI w. n.e.) Koran (świętą księgę islamu) oraz prawdziwego Boga (Allaha), jego jedność, a także etyczne i kultowe wymogi islamu. Epitety używane do opisania Gabriela, posłańca Boga – „duch świętości” i „duch wierny” – są podobne do tych stosowanych do amesha spentas w zoroastryzmie i do Ducha Świętego, trzeciej osoby Trójcy Świętej (Ojca, Syna i Ducha Świętego) w chrześcijaństwie. W tych monoteistycznych religiach (choć zoroastryzm stał się później dualistyczny), jak również w judaizmie, funkcjonalne cechy aniołów są wyraźniej wyrażone niż ich cechy ontologiczne (lub natura bytu) – z wyjątkiem wielu przypadków, w których pobożność ludowa i legendy przemilczały aspekty funkcjonalne.

W różnych religiach, w tym w kulturach niepiśmiennych, istnieją wierzenia w istoty pośredniczące między sferą sacrum i profanum, ale wierzenia te są najpełniej rozwinięte w religiach Zachodu.