Giordano Bruno

Giordano Bruno (1548-1600)

Filippo Bruno urodził się w Noli, niedaleko Neapolu, jako syn Giovanniego Bruna, żołnierza, i Fraulissy Savolino. Przyjął imię Giordano po wstąpieniu do zakonu dominikanów. W wielkim klasztorze dominikańskim w Neapolu (gdzie nauczał Tomasz z Akwinu) Bruno uczył się filozofii arystotelesowskiej. Jego wyjątkowa biegłość w sztuce zapamiętywania zwróciła na niego uwagę mecenasów i został sprowadzony do Rzymu, aby zademonstrować swoje zdolności papieżowi. W tym okresie mógł też znaleźć się pod wpływem neapolitańskiego polimaty Giovanniego Battisty Della Porta, który opublikował ważną książkę o magii naturalnej. Bruno był przyciągany przez nowe prądy myślowe, wśród których były dzieła Platona i Hermesa Trismegistusa, oba wskrzeszone we Florencji przez Marsilio Ficino pod koniec XV wieku. Hermes Trismegistus uważany był za proroka pogańskiego, który był współczesny Mojżeszowi. Przypisywane mu dzieła w rzeczywistości pochodzą z przełomu ery chrześcijańskiej.

Z powodu swoich heterodoksyjnych skłonności Bruno znalazł się w kręgu zainteresowania inkwizycji w Neapolu i w 1576 r. opuścił miasto, aby uniknąć oskarżenia. Gdy to samo stało się w Rzymie, uciekł ponownie, tym razem porzucając habit dominikański. Przez następne siedem lat mieszkał we Francji, prowadząc wykłady na różne tematy i przyciągając uwagę możnych protektorów. Od 1583 do 1585 roku mieszkał u ambasadora Francji w Londynie. W tym okresie opublikował najważniejsze dla nas książki: Cena de le Ceneri („Wieczerza w Środę Popielcową”) i De l’Infinito, Universo e Mondi („O nieskończonym wszechświecie i światach”), obie wydane w 1584 roku. W Cena de le Ceneri Bruno bronił heliocentrycznej teorii Kopernika. Wydaje się, że nie rozumiał on dobrze astronomii, gdyż jego teoria jest w kilku punktach niejasna. W De l’Infinito , Universo e Mondi dowodził, że wszechświat jest nieskończony, że zawiera nieskończoną liczbę światów i że wszystkie one są zamieszkane przez inteligentne istoty.

Wszędzie, gdzie się udał, namiętne wypowiedzi Bruno prowadziły do sprzeciwu. W czasie pobytu w Anglii oburzył wykładowcę z Oxfordu, po powrocie do Francji w 1585 r. wdał się w gwałtowną kłótnię o instrument naukowy. W 1586 r. uciekł z Paryża do Niemiec, gdzie mieszkał w Wittenberdze, Pradze, Helmstedt i Frankfurcie. Podobnie jak we Francji i Anglii, żył z hojności mecenasów, których po pewnym czasie nieodmiennie oburzał. W 1591 r. przyjął zaproszenie do Wenecji. Tutaj został aresztowany przez inkwizycję i osądzony. Po wycofaniu się Bruno został w 1592 r. wysłany do Rzymu na kolejny proces. Przez osiem lat był przetrzymywany w więzieniu i okresowo przesłuchiwany. Kiedy w końcu odmówił, został uznany za heretyka i spalony na stosie.

Często utrzymuje się, że Bruno został stracony z powodu swojego kopernikanizmu i wiary w nieskończoność zamieszkałych światów. W rzeczywistości nie znamy dokładnych powodów, dla których Bruno został uznany za heretyka, ponieważ jego akta zaginęły. Naukowcy tacy jak Galileusz i Johannes Kepler nie byli przychylnie nastawieni do Bruno w swoich pismach.

Źródła: Wygodnym wprowadzeniem do Bruno jest artykuł Frances Yates w „Dictionary of Scientific Biography”. Kilka dzieł Brunona zostało przetłumaczonych na język angielski. Patrz: The Ash Wednesday Supper, tr. Stanley L. Jaki (Haga: Mouton, 1975); Sidney Greenberg, The Infinite in Giordano Bruno, with a Translation of his Dialogue Concerning the Cause, Principle, and One (New York: King’s Crown Press, 1950); Jack Lindsay, Cause, Principle, and Unity; Five Dialogues (New York: International Publishers, 1964); Dorothea Waley Singer Giordano Bruno, his Life and Thought. With Annotated Translation of his Work, On the Infinite Universe and Worlds (Nowy Jork: Schuman). Najważniejszą pracą na temat myśli Bruno jest Frances Yates, Giordano Bruno and the Hermetic Tradition (Chicago: University of Chicago Press, 1964). Zob. także Walter Pagel, „Giordano Bruno: The Philosophy of Circles and the Circular Movement of the Blood”, Journal of the History of Medicine and Allied Sciences 6 (1951): 116-125; Angus Armitage, „The Cosmology of Giordano Bruno, Annals of Science 6 (1948):24-31.

Obraz: Christian Bartholméss, Jordano Bruno (Paryż: Libaririe Philosophique de Ladrange, 1846), frontispis.

Wstęp.